Ropa (dopływ Wisłoki)
Ropa – rzeka w południowej Polsce (województwo małopolskie), w górnym biegu Blechnarka. Lewobrzeżny dopływ Wisłoki w 105 km jej biegu.
Rzeka Ropa koło Biecza | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kontynent | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Państwo | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Województwo | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rzeka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Długość | 78,7 km | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Powierzchnia zlewni |
974,1 km² | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Źródło | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejsce | Jaworzynka Beskid Niski | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Wysokość |
790 m n.p.m. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Współrzędne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ujście | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Recypient | Wisłoka | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejsce | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wysokość |
230 m n.p.m.[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Współrzędne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski |
Ropa płynie z najwyższych pasm Beskidu Niskiego przez Obniżenie Gorlickie do Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej. Rzeka Ropa jest źródłem wody pitnej dla uzdrowiska Wysowa oraz dla miasta Gorlice – ujęcie w Ropicy Polskiej. Nazwa rzeki ma prawdopodobnie etymologię celtycką[2]. Ropę (podobnie jak Białą Tarnowską) cechuje bardzo duża zmienność przepływów – od głębokich i długotrwałych niżówek do katastrofalnych powodzi. Do momentu oddania do użytku zbiornika Klimkówka najniższe przepływy w miejscowości Ropa osiągały 200 l/s, w Jaśle 500 l/s. Aktualnie zbiornik dysponuje na rzece przepływy gwarantowane nie niższe niż 2 m³/s. Zmienność stanów wody u ujścia Ropy do Wisłoki (posterunek Topoliny) wynosi od 21 cm (przy przepływie ok. 0.5 m³/s w okresie sprzed budowy zbiornika) do 691 cm (przy przepływie 858 m³/s).
Charakterystyka
edytuj- Źródło w Beskidzie Niskim, na wysokości ok. 790 m n.p.m., prawie pod samym głównym grzbietem wododziałowym Karpat, na pd. stokach Jaworzynki i pd.-wsch. stokach Wysokiego Wierchu.
- Długość: 78,7 km
- Wielkość dorzecza: 974,1 km².
- Główne dopływy: Młynówka, Bielanka, Bystrzanka, Sękówka, Moszczanka, Strzeszynianka, Kobylanka, Libuszanka, Sitniczanka, Olszynka, Bednarka, Zdynia, Stróżowianka.
- Miejscowości leżące nad Ropą: Blechnarka, Wysowa-Zdrój, Hańczowa, Uście Gorlickie, Klimkówka, Ropa, Szymbark, Ropica Polska, Gorlice, Klęczany, Kobylanka, Libusza, Korczyna, Biecz, Siepietnica, Skołyszyn, Przysieki, Trzcinica i Jasło.
- W Klimkówce zapora wodna[3].
Historia
edytujDorzecze Ropy zostało skolonizowane przez Kazimierza III Wielkiego, który „zakładał wsie na prawie niemieckim u podnóża Beskidów oraz granicy ze Śląskiem; wokół Myślenic, Tymbarku, Grybowa, Ciężkowic, a także w dorzeczu Ropy, Wisłoki oraz na pograniczu z Rusią Czerwoną. Wśród osadników było około 25% Niemców. Sąsiadującą z Małopolską Ruś Czerwoną zamieszkiwało w średniowieczu sporo Niemców, i to w zwartych nieraz skupiskach. Ruś Czerwona leżała wzdłuż ważnej drogi handlowej Śląsk – Kraków – Lwów – Morze Czarne (zob. DK28), co sprzyjało osiedlaniu na tych terenach Niemców ze Śląska i Krakowa. Osadnictwo na tych obszarach było jednak późniejsze i przypada na połowę XIV wieku”[4].
W roku 1869 dorzecze Ropy i okolic opisał m.in. Wincenty Pol:
- Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię Pilźniańską, która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dijalektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu[5].
Od schyłku średniowiecza Ropa była wykorzystywana gospodarczo. Jej wody poruszały koła wodne wielu młynów i tartaków, a w dolnym biegu na jej brzegach funkcjonowały liczne blichy (łąki do bielenia płótna). W drugiej połowie XIX w. tylko w okolicach Gorlic Ropa napędzała 13 młynów o łącznej liczbie 29 kamieni, 12 tartaków, młyn do mielenia kości oraz stęplarnię (do barwnego drukowania płótna)[6].
Skażenie Ropy
edytuj12 maja 2007 odkryto śnięte ryby. Odcinek, na którym je znaleziono rozciąga się od mostu w Gorlicach do Ropicy Polskiej. Wśród śniętych ryb przeważały lipienie, piekielnice i klenie.[potrzebny przypis]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Ropa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 739 .
- ↑ „[...] celtyckie nazwy rzek, głównie dopływów Wisły, jak Raba, Ropa, San i inne „ [w:] Światowit. Rocznik poświęcony archeologii i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej. Państwowe Wydawn. Naukowe. 1962. 254.; „[...] cytowane w literaturze, a więc: San, Raba, Ropa oraz braha albo bryja, sługa, hak, szczęka (patrz prace Mikołaja Rudnickiego, Jan Rozwadowskiego. Nazwy Wisły i jej dorzecza. Monografia Wisły. 2. – Studia nad rzek słowiańskich, I. Rozprawa. PAU. XLIII; przypisy tamże)” [w:] Janina Rosen-Przeworska. Tradycje celtyckie w obrzędowości Protosłowian. Ossolineum. 1964. str. 117; „Puisqu'il est impossible de les enumerer tous citons moins: Brda, Brenna, Bzura, Drwęca, Mroga, Nida, Raba, San, etc. Bzura selon Jan Michał Rozwadowski correspond avec Brigulos, Drwęca aves Druentia, Durance, Nida avec Nidder, Raba avec Raab, San avec Sadne et Sein.” [in:] Ethnologia Polona. Instytut Historii Kultury Materialnej (Polska Akademia Nauk). 1981. p. 49.
- ↑ Uście Gorlickie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-05] .
- ↑ Barbara Czopek-Kopciuch Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. PAN IJP. Kraków. 1995. ISBN 83-85579-33-8 str. 7-8
- ↑ Wincenty Pol. Historyczny obszar Polski; rzecz o dijalektach mowy polskiej. Kraków 1869.
- ↑ Berezowski Stanisław: Powiat nad Ropą, w: „Poznaj świat” R. XIV, nr 6 (163), czerwiec 1966, s. 7-10.
Linki zewnętrzne
edytuj- Ropa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 739 .