Dom z reliktami kościoła cmentarnego pw. św. Agnieszki we Wrocławiu
Dom z reliktami kościoła cmentarnego pw. św. Agnieszki – kamienica znajdująca się przy ulicy Szewskiej 47 we Wrocławiu. Jej północne mury stanowią część dawnego kościoła pw. św. Agnieszki.
 nr rej. A/2909/160 z 15.02.1962[1]
| |
.jpg) Dom z reliktami kościoła cmentarnego pw. św. Agnieszki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku |
kamienica |
| Rozpoczęcie budowy |
ok. 1270 |
Historia parceli
edytuj
W miejscu obecnej kamienicy i dalej na północ, na dawnych terenach książęcych, w XIII wieku znajdowała się kaplica pw. św. Jerzego. Pierwsze wzmianki o kaplicy pochodzą z 1282 roku[2], ale została wybudowana około 1270 roku[3]. Według Rafała Eysymontta początkowo budowla mogła być synagogą[3] i dopiero w 1253[2] lub w 1319[3] roku została przekazana zakonowi Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą[2]. W 1350 roku[2] kaplica została poświęcona św. Agnieszce, córce króla Czech, Przemysła Ottokara I, o czym świadczą pierwsze wzmianki w księgach miejskich[4]. W XIV wieku[2] lub w pierwszej połowie XV wieku[5] kaplica dworska została rozbudowana o jednofilarową nawę[2]. Bryła kościoła została uwieczniona na widoku Wrocławia autorstwa Barthela Weihnera z 1562 roku. W 1688 roku kościół został przekazany jezuitom[4]. Podczas wojny siedmioletniej w kościele znajdował się magazyn zboża. W 1775 roku do bryły kościoła dobudowano zakrystię. Kościół ostatecznie został zamknięty w 1811 roku z powodu zniszczeń w latach 1806–1807 i sekularyzacji zgromadzenia krzyżowców[4].
Według dokumentu z 1345 roku[2] lub 1364[4] przy kościele znajdował się cmentarz (wymieniony jako sente Jorgin Kirchof[2])[4]. Został on zamknięty w 1775 roku decyzją króla Fryderyka II, choć jako teren grzebalny mógł funkcjonować do 1810 roku. Ostatecznie zlikwidowany został w 1811 roku i przeszedł pod zarząd magistratu wrocławskiego[2].
Działkę zakupiła hrabina von Götzen, a następnie odkupił ją od niej krupiarz Johann Karnasch. W 1819 roku został rozebrany chór (prezbiterium) oraz sąsiadujący z nim budynek szkoły, a w ich miejsce wzniesiono nową dwutraktową kamienicę w układzie kalenicowym na planie litery „L”, o ośmioosiowej fasadzie utrzymanej w stylistyce biedermeieru[4][5].
Główny budynek kościoła wykorzystywany był jako magazyn[4] lub pełnił funkcję szkolnej świątyni[2]; został rozebrany w 1897[2] lub w 1899 roku[4][5].
Architektura
edytujGotycki kościół pw. św. Agnieszki był jednonawową budowlą (po rozbudowie miała rzut krzyża łacińskiego), czteroprzęsłową z dwuprzęsłowym prezbiterium zamkniętym wielobocznie, węższym i niższym od nawy. Korpus był zaopatrzony w przypory. Prostokątna nawa miała długość 12,5 metra, a szerokość 9,1 metra. W zachodniej ścianie umieszczone było okno z trójdzielnym piaskowcowym maswerkiem. Dach, w okolicy styku nawy i prezbiterium, ozdabiała sygnaturka[4]. Całość sklepiona była sklepieniem trójpodporowym wspartym na jednym filarze. Z budynku zachowała się jedynie częściowo ściana północna i zachodnia[6][a], będąca ścianami XIX wiecznej kamienicy[4].
W 1908 kamienica została wyremontowana[7].
Po 1945
edytujW 1980 roku pozostałości po świątyni zostały poddane konserwacji[6]. W 2009 roku, podczas prac remontowych, w piwnicach kamienicy odkryto późnogotyckie nadproże portalu[4].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2022-04-21].
- ↑ a b c d e f g h i j k Burak i Okólska 2007 ↓, s. 56.
- ↑ a b c Eysymontt 1995 ↓, s. 93.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 358.
- ↑ a b c Harasimowicz (red.) 1997 ↓, s. 37.
- ↑ a b Małachowicz 1985 ↓, s. 182.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków. Na mapie info: Szewska 47, Kamienica z reliktami kościoła cmentarnego św. Agnieszki, ob. budynek mieszkalny [online], System Informacji Przestrzennej Wrocławia [dostęp 2022-04-21].
Bibliografia
edytuj- Marek Burak, Halina Okólska: Cmentarze dawnego Wrocławia. Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2007. ISBN 978-83-89262-38-7. OCLC 229923900.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011. ISBN 978-83-60544-89-1. OCLC 833856594.
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia. T. I: Budowle sakralne. Świeckie budowle publiczne. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997. ISBN 83-7023-592-1. OCLC 174235440.
- Edmund Małachowicz: Stare Miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. OCLC 918071433.
- Rafał Eysymontt: Plac Uniwersytecki - niektóre aspekty zaplanowania zabudowy w okresie średniowiecza, renesansu i baroku, w: Architektura Wrocławia. Urbanistyka do roku 1945. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1995.