Edelštejn – ruina zamku zlokalizowana około 15 kilometrów na wschód od Jesionika w Czechach (kraj ołomuniecki), w pobliżu miasta Zlaté Hory, w Jesionikach[1].

Edelštejn
Ilustracja
Fragment ruin
Państwo

 Czechy

Typ budynku

zamek

Inwestor

biskupi wrocławscy (?)

Ukończenie budowy

II połowa XIII w.

Ważniejsze przebudowy

1445

Zniszczono

1467

Kolejni właściciele

Mikołaj II opawski, Bolko V Husyta, Jerzy z Podiebradów

Położenie na mapie Czech
Mapa konturowa Czech, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Edelštejn”
Ziemia50°14′13,1″N 17°22′55,6″E/50,236972 17,382111
Jedna z ocalałych ścian

Geneza

edytuj

Obiekt umieszczony jest na ramieniu długiego grzbietu Příčná pomiędzy Zlatými Horami, a Heřmanovicami na wysokości 695 m n.p.m. Do naszych czasów nie dochowały się dokumenty świadczące o osobie budowniczego, ale pewne jest, że zamek powstał w drugiej połowie XIII wieku. Być może był elementem ochrony granic ziem biskupich wrocławskich i lokalnych osad zakładanych tu z inicjatywy Kościoła, w tym kopalni złota. Inna z teorii głosi, że wznieśli go książęta opawscy[2] lub król Przemysł Ottokar II. Istnieje na pewno związek jego powstania z rozwojem osadnictwa inspirowanego kopalnictwem złota i innych szlachetnych kruszców, które nasiliło się w tym rejonie na początku XIII stulecia. Przechodziła tędy droga z Wrocławia przez Nysę, Głuchołazy i Bruntal na Morawy, którą zamek ochraniał. Położenie obiektu i dobry zeń widok umożliwiały efektywne wywiązywanie się z tego zadania[1][3].

Historia

edytuj

Pierwsza wzmianka pisana o zamku pochodzi z listu księcia opawskiego Mikołaja I (2 września 1281). Zajmowali go wówczas rycerze-rabusie Ota i Oldřich z Linavy. Był on jedną z przyczyn sporów i walk między wrocławskim księciem Henrykiem IV Prawym, a biskupem Tomaszem II Zarembą o zwierzchnictwo nad kopalniami jesionickimi. Ostatecznie w 1285, po zwycięstwie Henryka, stał się częścią księstwa opawskiego. W 1339 wojewoda opawski Mikołaj II odstąpił zamek wraz z kopalniami złota królowi czeskiemu Janowi Luksmeburskiemu, ale w 1361 cesarz Karol IV Luksemburski zwrócił te dobra Mikołajowi II[1][3].

Zamek spłonął z nieznanych przyczyn w 1445. Książę Bolko V Husyta, ówczesny właściciel tych ziem, polecił go szybko odbudować. Po tych zabiegach należał on do najokazalszych śląskich warowni i był największym zamkiem Jesioników[2]. Miał wymiary 120 x 65 metrów. Podczas wojen husyckich obiekt stał się ważnym bastionem protestantów na pograniczu katolickiego Śląska. W związku z tym biskup wrocławski Jodok z Rożemberka zawarł, mimo obiekcji, sojusz z czeską i śląską szlachtą przeciwko królowi Jerzemu z Podiebradów, do którego zamek należał. 14 lipca 1467 Jodok zdobył warownię, obsadził ją, a następnie zburzył[1], tak by nie stała się ponownie oparciem dla jego wrogów[2].

W początku XX wieku istniał projekt odbudowy zamku w duchu romantyzmu, jednak z przyczyn finansowych do tego nie doszło[3].

Czasy współczesne

edytuj

Obecnie z zamku pozostały liczne fragmenty murów, części baszty narożnej i okrągłej wieży, a także wałów i fos. Warownia składała się z dwóch części rozdzielonych przekopem, co jest czytelne w terenie. Zamkowi towarzyszyły liczne budynki gospodarcze pozbawione umocnień[1]. Na miejscu znajdują się tablice informacyjne[2].

Do zamku prowadzi   niebieski szlak pieszy ze Zlatých Hor do Rejvízu. W pobliżu, od zachodniej strony, znajduje się rezerwat przyrody Černé jezero[4].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e Jiří Růžička, 100 nejkrásnějších hradů, zámků a zřícenin: do kapsy, wyd. Vyd. 1, s. 84-87, Praha: Levné knihy, 2007, ISBN 978-80-7309-490-4, OCLC 237195232 [dostęp 2020-06-09].
  2. a b c d Zlatohorsky hrad Edelštejn. Ile przetrwało do dziś z tej wielkiej warowni? [online], WYSZEDŁ Z DOMU, 11 grudnia 2015 [dostęp 2020-06-09] (pol.).
  3. a b c Jiri Cizek, Hrad Edelštejn, Zlaté Hory [online], www.hrady.cz [dostęp 2020-06-09].
  4. Mapy.cz [online], Mapy.cz [dostęp 2020-06-09].