Wikipedia

Ekspozycja (psychoterapia)

Ekspozycja – technika psychoterapii behawioralnej stosowana w leczeniu zaburzeń lękowych. Zakłada eksponowanie się pacjenta na sytuacje lub przedmioty, które choć bezpieczne, wzbudzają lęk. Dzięki tym planowanym ekspozycjom, lęk się w końcu zmniejsza i pacjent pokonuje swoje problemy. Z czasem lęk ma się zmniejszać[1][2]. Proceduralnie jest podobne do wygaszania lęku u szczurów[3][4].

Badania wskazują na skuteczność tego podejścia w leczeniu zaburzeń lękowych: zaburzenia stresowego pourazowego (PTSD) oraz fobii specyficznych[5]. Według raportu z czerwca 2008 opublikowanego w Archives of General Psychiatry[6]. terapia oparta na ekspozycji zapobiega powstawaniu zaburzenia stresowego pourazowego w przypadku osób, które doświadczają reakcji stresowej. Ekspozycja jest bardzo podobna do ekspozycji z powstrzymaniem reakcji, metody używanej w leczeniu zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego.

Historia edytuj

Ekspozycję zaczęto stosować w latach 50. ubiegłego wieku, kiedy rozwijała się terapia behawioralna, jako opozycyjna w stosunku do, wszechobecnej w tamtych czasach, psychoanalizy. Psychologowie i psychiatrzy z Południowej Afryki przywieźli swoje metody do Anglii. Pierwszym miejscem, gdzie leczono zaburzenia lękowe programem opartym na ekspozycji był Maudsley Hospital[7].

Jednym z pierwszych psychiatrów, który zainteresował się rozwiązywaniem problemów pacjentów w podejściu behawioralnym był Joseph Wolpe (1915–1997). Konsultował się on z wieloma psychologami korzystającymi z podobnej metodologii w pracy klinicznej. Jednym z nich był James G. Taylor (1897–1973) – pracujący ówcześnie w Wydziale Psychologii Uniwersytetu w Kapsztadzie (RPA). Mimo że większość prac Taylora nie została opublikowana był on pierwszym psychologiem, który wykorzystał ekspozycję do terapii lęku, w tym, nadal używaną, ekspozycję w realnej sytuacji życiowej z powstrzymywaniem reakcji[7]. Od 1950 wraz z rozwojem podejścia behawioralnego pojawiło się więcej rodzajów terapii ekspozycyjnej tj. systematyczne odczulanie, zanurzanie, terapia implozywna, przedłużona ekspozycja, terapia ekspozycyjna in vivo i wyobrażeniowa terapia ekspozycyjna[7].

Techniki edytuj

Terapia ekspozycyjna jest oparta na zasadach warunkowania klasycznego nazywanego również wygaszaniem pawłowskim[8]. Terapeuta ekspozycji identyfikuje procesy poznawcze, emocje i pobudzenie fizjologiczne towarzyszące bodźcom wywołującym lęk. Następnie próbuje złamać schemat ucieczkowy, który wzmacnia reakcję lękową poprzez stopniową ekspozycję na coraz silniejsze bodźce aż do habituacji[9]. Technika ta polega na tworzeniu programu stale rosnących kroków lub wyzwań (zhierarchizowanych), które mogą być jawne („statyczne”) lub ukryte („dynamiczne”). Sprzyjają one osiągnięciu ostatecznego celu, czyli reakcji niefobicznej[10]. Następnie pacjent dobrowolnie przechodzi przez te kroki, mając poczucie kontroli pod koniec każdego z nich.

Niezależnie od tego, że terapia ekspozycyjna została wielokrotnie potwierdzona w badaniach naukowych niektórzy klinicyści mają opór w korzystaniu z wyobrażeniowej ekspozycji, szczególnie w przypadkach zespołu stresu pourazowego (PTSD). Prawdopodobnie nie rozumieją oni tej metody lub nie są pewni własnych umiejętności, aby z niej korzystać, może również widzą zbyt wiele przeciwwskazań co do zastosowania jej u swoich pacjentów[11][12].

Ekspozycja i zanurzanie różnią się tym, iż w przypadku zanurzania zaczyna się od najbardziej ekstremalnej pozycji w hierarchii lęku, podczas gdy w ekspozycji zaczyna się od wywołującej najmniejszy lęk[13][14].

Procedury ekspozycyjne dzielą się na trzy typy. Pierwszym jest in vivo lub „prawdziwego życia”. Ta procedura wykorzystuje bezpośrednie podejście do aktywności w różnych sytuacjach. Na przykład jeśli ktoś boi się wystąpień publicznych osoba może zostać poproszona o przemówienie do niewielkiej grupy osób, aby bezpośrednio skanalizować ten lęk. Drugim typem jest ekspozycja wyobrażeniowa, w której pacjenci są proszeni, aby wyobrazić sobie sytuację, której się boją. Procedura ta jest pomocna dla osób, które potrzebują skonfrontować się z myślami i wspomnieniami wywołującymi lęk. Trzeci rodzaj oddziaływania jest interoceptywny (czucia wewnętrznego), który może być wykorzystany w przypadku bardziej specyficznych zaburzeń, takich jak panika i zespół stresu pourazowego. Pacjenci konfrontują się z objawami z ciała związanymi ze strachem np. przyspieszonym biciem serca, dusznością. Wszystkie wymienione typy ekspozycji można stosować łącznie lub osobno[15].

Zastosowania edytuj

Zaburzenie lękowe uogólnione edytuj

Dowody empiryczne wskazują, że terapia przez ekspozycje może być skutecznym leczeniem dla osób z zaburzeniem lękowym uogólnionym, szczególnie ekspozycja in vivo, która ma większą skuteczność niż ekspozycja wyobrażeniowa w tym zaburzeniu. Celem ekspozycji in vivo jest nauczenie regulacji emocji podczas systematycznej i kontrolowanej ekspozycji na bodźce budzące lęk[16].

Fobie specyficzne edytuj

Terapie oparte na ekspozycji okazały się skuteczne w leczeniu fobii specyficznych i są leczeniem o najwyższej udowodnionej skuteczności[17]. Opublikowane metaanalizy pokazują skuteczność terapii przez ekspozycję przeprowadzonej podczas jednej (trwającej od godziny do trzech godzin) sesji w leczeniu fobii specyficznej. Cztery lata później 90% spośród badanych pacjentów zachowało redukcję objawów: lęku, unikania i ogólnego upośledzenia, 65% nie wykazywało żadnych symptomów fobii[18].

Na przykład jednym z zaburzeń leczonych ekspozycją była agorafobia. Agorafobia to lęk, który powoduje unikanie sytuacji powodujących panikę: bycie samemu, opuszczenie domu, unikanie poczucia uwięzienia, zawstydzenia czy bezradności. To zaburzenie jest problemem, ponieważ osoba może tak bardzo się bać, że przestanie wychodzić z domu, czy być w nim bez opieki. Dodatkowo pacjenci bardzo się obawiają okazania objawów lęku w przestrzeni publicznej. Boją się, że stracą kontrolę będąc wśród ludzi[19].

Zaburzenie stresowe pourazowe edytuj

Pewien typ terapii przez ekspozycję okazał się skuteczny również w leczeniu innych zaburzeń lękowych. Ekspozycja w wirtualnej rzeczywistości jest nowoczesną i efektywną metodą leczenia zaburzenia stresowego pourazowego. Skuteczność sprawdzano na żołnierzach, których poddawano komputerowej symulacji w ciągi sześciu sesji. Porównano objawy PTSD żołnierzy przed i po leczeniu. Okazało się, że po leczeniu objawy PTSD były mniejsze, z czego wynika, że ten rodzaj ekspozycji jest skuteczny w redukowaniu objawów PTSD[20]. Wyniki terapii przez ekspozycję leczeniu współwystępującego zaburzenia stresowego pourazowego i uzależnieni są równie obiecujące[21].

Psychoterapia Dialektyczno-Behawioralna (DBT) edytuj

W psychoterapii dialektyczno-behawioralnej stosuje się trening umiejętności[22]. To jeden z czterech filarów tej terapii (obok terapii indywidualnej, coachingu telefonicznego oraz spotkań zespołu). Trening ten to połączenie psychoedukacji oraz konkretnych ćwiczeń zebranych w cztery działy tematyczne:

  • uważność (mindfulness)
  • umiejętności interpersonalne
  • przetrwanie kryzysu
  • regulacja emocji

W module regulacji emocji naucza się między innymi "działania przeciwnego do emocji" które jest rodzajem nieformalnej ekspozycji. W sytuacji kiedy ktoś odczuwa nieuzasadniony lęk, ma konfrontować się z tym czego się boi (aż do skutku) by wyregulować tę emocję. DBT powstało oryginalnie dla osób cierpiących z powodu zaburzenia osobowości z pogranicza. To zaburzenie można rozumieć jako fobię swoich własnych emocji. Dlatego pacjenci nakłaniani są do eksponowania się na wszelkie emocje. Ostatecznym celem jest "pokochanie własnych emocji". Ekspozycja stanowi trzon terapii dialektyczno-behawioralnej.

Organizacje edytuj

Terapia przez ekspozycję jest techniką terapii behawioralnej. Wiele organizacji zrzesza terapeutów behawioralnych z całego świata. The Association for Behavior Analysis International (ABA) oferuje certyfikat terapii behawioralnej.[1]. Certyfikat jest gwarantem wysokich umiejętności oraz wiedzy w zakresie terapii przez ekspozycję.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ K.M Myers, M Davis. Mechanisms of fear extinction. „Molecular Psychiatry”. 12, s. 120–150, 2006-12-12. DOI: 10.1038/sj.mp.4001939. (ang.). 
  2. ↑ J.S Joseph, M.J. Gray. Exposure Therapy for Posttraumatic Stress Disorder. „Journal of Behavior Analysis of Offender and Victim: Treatment and Prevention”. 1 (4), s. 69–80, 2008. (ang.). 
  3. ↑ Isaac Marks. Exposure therapy for phobias and obsessive-compulsive disorders. „Hosp Pract”. 14 (2), s. 101–108, 1979. DOI: 10.1080/21548331.1979.11707486. PMID: 34562. (ang.). 
  4. ↑ K.M. Myers, M. Davis. Mechanisms of Fear Extinction. „Molecular Psychiatry”. 12 (2), s. 120–150, 2007. DOI: 10.1038/sj.mp.4001939. PMID: 17160066. 
  5. ↑ Jonathan D. Huppert, Deborah A. Roth. Treating Obsessive-Compulsive Disorder with Exposure and Response Prevention. „The Behavior Analyst Today”. 4 (1), s. 66–70, 2003. (ang.). 
  6. ↑ Exposure Therapy May Help Prevent Post-Traumatic Stress Disorder. Arch Gen Psychiatry, 2008-05-29. [dostęp 2014-12-05]. (ang.).
  7. ↑ a b c Jonathan S. Abramowitz, Brett Jason Deacon, Stephen P.H. Whiteside: Exposure Therapy for Anxiety: Principles and Practice. Guilford Press, 2010. ISBN 978-1-60918-016-4.
  8. ↑ Marks, Isaac Meyer: Cure and care of neuroses: theory and practice of behavioral psychotherapy. New York: Wiley, 1981. ISBN 0-471-08808-0.
  9. ↑ De Silva, P., Rachman, S. Is exposure a necessary condition for fear-reduction?. „Behav Res Ther”. 19 (3), s. 227–232, 1981. DOI: 10.1016/0005-7967(81)90006-1. PMID: 6117277. 
  10. ↑ Marks, Isaac Meyer: Cure and care of neuroses: theory and practice of behavioral psychotherapy. Nowy Jork: Wiley, 1981. ISBN 0-471-08808-0.
  11. ↑ C. Becker, C. Zayfert, E. Anderson: A Survey of Psychologists’ Attitudes Towards and Utilization of Exposure Therapy for PTSD. Digital Commons @ Trinity. [dostęp 2011-13-06]. (ang.).
  12. ↑ J.A. Jaeger, A. Echiverri, L.A. Zoellner, L. Post i inni. Factors Associated with Choice of Exposure Therapy for PTSD. „International Journal of Behavioral Consultation and Therapy”. 5 (2), s. 294–310, 2009. PMID: 22545029. (ang.). 
  13. ↑ de Silva, P.; Rachman, S. Exposure and fear-reduction. „Behav Res Ther”. 21 (2), s. 151–152, 1983. DOI: 10.1016/0005-7967(83)90160-2. PMID: 6838470. (ang.). 
  14. ↑ Cobb, J. Behaviour therapy in phobic and obsessional disorders. „Psychiatr Dev”. 1 (4), s. 351–365, 1983. PMID: 6144099. (ang.). 
  15. ↑ Foa, E. B. (2011). Prolonged exposure therapy: present, and future. Depression and Anxiety, 28, s. 1034–1047.
  16. ↑ T.D. Parsons, A.A. Rizzo. Affective outcomes of virtual reality exposure therapy for anxiety and specific phobias: A meta-analysis. „Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry”. 39 (3), s. 250–261, 2008. DOI: 10.1016/j.jbtep.2007.07.007. PMID: 17720136. (ang.). 
  17. ↑ D.L. Chambless, T.H. Ollendick. Empirically supported psychological interventions: Controversies and Evidence. „Annual Review of Psychology”. 52 (1), s. 685–716, 2001. DOI: 10.1146/annurev.psych.52.1.685. PMID: 11148322. (ang.). 
  18. ↑ J.S. Kaplan, D.F. Tolin. Exposure therapy for anxiety disorders: Theoretical mechanisms of exposure and treatment strategies. „Psychiatric Times”. 28 (9), s. 33–37, 2011. (ang.). 
  19. ↑ Vogele, C., Ehlers, A., Meyer, H.A., Frank, M., Hahlweg, K., & Margraf, J. (2010). Cognitive mediation of clinical improvement after intensive exposure therapy Of agoraphobia and social phobia. Depression and Anxiety, 27, s. 294–301.
  20. ↑ G.M. Reger, G.A. Gahm. Virtual reality exposure therapy for active duty soldiers. „Journal of Clinical Psychology: In Session”. 64 (8), s. 940–946, 2008. DOI: 10.1002/jclp.20512. PMID: 18612993. (ang.). 
  21. ↑ J.S. Baschnagel, S.F. Coffey, C.J. Rash. The Treatment of Co-Occurring PTSD and Substance Use Disorders Using Trauma-Focused Exposure Therapy. „IJBCT”. 2 (4), s. 498–508, 2006. (ang.). 
  22. ↑ Marsha Linehan, Skills training manual for treating borderline personality disorder, New York: Guilford Press, 1993, ISBN 978-0-89862-034-4, OCLC 27851069 [dostęp 2021-12-10].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ekspozycja_(psychoterapia)&oldid=71201657”