Kątnik większy
Kątnik większy, kątnik domowy większy[1] (Eratigena atrica) – gatunek pająka z rodziny lejkowcowatych.
| Eratigena atrica | |||||
| (C.L. Koch, 1843) | |||||
 Samica | |||||
 Samiec | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
kątnik większy | ||||
| |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został w 1843 roku przez Carla Ludwiga Kocha jako Tegenaria atrica. W 2013 roku Angelo Bolzern, Daniel Burckhardt i Ambros Hänggi zsynonimizowali kątnika większego z Tenegaria duellica oraz umieścili go w rodzaju Eratigena[2]. W 2018 roku Eratigena atrica, Eratigena duellica oraz Eratigena saeva zostały ponownie uznane za odrębne gatunki przez Geoffa Oxforda i Angelo Bolzerna[3].
Opis edytuj
Pająk ten osiąga od 10[4] lub 12 do 18 mm długości ciała i jest dość silnie owłosiony, szarożółty z ciemnobrązowym rysunkiem[1]. Rozpiętość odnóży osobników dorosłych wynosi od 35 do 95[5]–100 mm, przy czym największe wartości dotyczą samców[4]. Na grzbiecie karapaksu ma dwie podłużne ciemne przepaski, które mogą być piłkowane lub zredukowane do trójkątnych kropek. Jego szczękoczułki mają 3 ząbki na przedniej i 6–9 na tylnej krawędzi. Wzór na sternum tworzy jasna przepaska środkowa i 3 pary jasnych kropek po bokach. Na wierzchu opistosomy znajduje się jasna przepaska w części przednio-środkowej, a po bokach jasne kropki, przechodzące z tyłu w szewrony. Dystalny brzeg prostokątnego stożeczka jest W-kształtny. Kądziołki przędne tylno-środkowej pary mają 3–4 walcowate czopki gruczołowe i jeden wyraźny czopek ampułkowaty[2].
Odnóża kroczne są długie[1], przyciemnione, pozbawione obrączkowania, mogą mieć ciemne kropki na biodrach i dosiebnych częściach ud. Na stopach nóg występuje od 7 do 10 trichobotriów, natomiast stopach i cymbium nogogłaszczków nie ma ich wcale[2]. Nogogłaszczki samców cechują: krótki kolec na grzbiecie goleni, masywny i tylko w końcowej połowie podwinięty konduktor o spiczastej i twardej końcówce, szeroko kieszeniowata i silnie połączona z tegulum apofyza medialna oraz nasadowa część tegulum prawie całkiem zakryta częścią górną[2].
Samica ma na epigyne otwór kopulacyjny położony przed prostokątną płytką i pozbawiona jest tylnego sklerytu. W wulwie ma krótki przewód kopulacyjny i nieregularnie wydłużoną spermatekę, otaczającą pozwijane i oddzielone o więcej niż dwie swoje średnice przewody[2].
Biologia i ekologia edytuj
Gatunek synantropijny jak i występujący w środowisku naturalnym[1]. Aktywny nocą[4]. W otoczeniu człowieka zasiedla ciemne miejsca jak kwietniki, stosy drewna, piwnice czy ciemne kąty za meblami[4][1]. W miejscach tych buduje poziome, dachowate sieci łowne, na jednym końcu w lejek mieszkalny, w którym pająk czai się w oczekiwaniu na ofiarę[1]. Tą ostatnią są owady i inne pająki[4]. W przypadku niedostatku pożywienia, a u samców też celem poszukiwania samicy, pająki opuszczają nocą sieci. Wędrując trafiać mogą do miejsc z których nie potrafią się wydostać, jak wanna czy umywalka. Dożywają około 4 lat[1].
Jad tego pająka nie jest groźny dla człowieka[4]. Większe osobniki mogą przebić skórę dorosłej osoby[6], ale nie są agresywne[4].
Rozprzestrzenienie edytuj
Pająk europejski, podawany też z Libanu, zawleczony do Stanów Zjednoczonych i Kanady[4][2]. Pierwsze doniesienie północnoamerykańskie pochodzi z 1929 z Vancouver Island[4].
W Europie podawany z Andory, Austrii, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, byłej Jugosławii, Liechtensteinu, Litwy, Łotwy, Macedonii Północnej, Niemiec, Norwegii, Polski, Portugalii, Rumunii, Rosji, Słowacji, Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Włoch[7]. W większości zasięgu liczny[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Heiko Bellmann: Przewodnik kieszonkowy: Pająki. Warszawa: Multico O. W., 1998.
- ↑ a b c d e f A. Bolzern, D. Burckhardt, A. Hänggi. Phylogeny and taxonomy of European funnel-web spiders of the Tegenaria-Malthonica complex (Araneae: Agelenidae) based upon morphological and molecular data. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 168, s. 723-848, 2013. DOI: 10.1111/zoj.12040.
- ↑ W. Nentwig, T. Blick, R. Bosmans, D. Gloor, A. Hänggi, C. Kropf: Eratigena atrica (C. L. Koch, 1843). [w:] Spiders of Europe [on-line]. [dostęp 2021-01-04]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Species Eratigena atrica - Giant House Spider. [w:] BugGuide [on-line]. Iowa State University. [dostęp 2017-01-11].
- ↑ Garry Oak Ecosystems Recovery Team: Tegenaria duellica and Tegenaria agrestis. [dostęp 2010-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-26)]. (ang.).
- ↑ Helgard Reicholf-Riehm: Leksykon przyrodniczy: Owady. H. Garbarczyk i E. Nowakowski (tłum.). Warszawa: Świat Książki, 1997, s. 258. ISBN 83-7129-442-5..
- ↑ T. atrica. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-01-11].