Franciszek Ksawery Wierzchleyski
Franciszek Ksawery Wierzchleyski, w pisowni uwspółcześnionej Wierzchlejski[1], herbu Berszten II (ur. 1 grudnia 1803 w Porębie Małej, zm. 17 kwietnia 1884 we Lwowie) – polski duchowny rzymskokatolicki, biskup diecezjalny przemyski a potem arcybiskup metropolita lwowski.
| ||
| ||
| Data urodzenia | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku |
Kościół Matki Boskiej Gromnicznej i klasztor Karmelitanek Bosych we Lwowie | |
| Arcybiskup metropolita lwowski | ||
| Okres sprawowania |
1860–1884 | |
| Biskup diecezjalny przemyski | ||
| Okres sprawowania |
1846–1860 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Nominacja biskupia |
27 lipca 1846 | |
| Sakra biskupia |
4 października 1846 | |
| Odznaczenia | ||
| ||
| Data konsekracji |
4 października 1846 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie ziemiańskiej. Syn Pawła i Anny z Dobrzańskich[2]. Ukończył szkołę ludową w Nowym Sączu i liceum w Tarnowie[3]. Następnie uczył się w Wiedeńskim Konwikcie Miejskim (1821–1825)[4]. Po ukończeniu szkoły z wynikiem celującym i uzyskaniu święceń kapłańskich w 1826 z rąk biskupa tynieckiego Grzegorza Tomasza Zieglera[5] uzupełniał studia teologiczne w l. 1826-1828 w Wyższym Instytucie Kształcenia Księży Diecezjalnych (Frintaneum) w Wiedniu[3]. Przygotowywał się tam do doktoratu z teologii, studia jednak przerwał[4].
Wykładowca z zakresu Starego i Nowego Testamentu w Instytucie Teologicznym OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej (1828–1829)[6] i Lwowie (1829–1834)[3]. Następnie proboszcz parafii Gołogory (pow. złoczowski) i dziekan złoczowski (1834-1845)[3]. Następnie był kanonikiem kapituły lwowskiej i inspektorem szkół ludowych w diecezji lwowskiej (1845-1846)[6].
Biskup diecezjalny przemyski w latach 1846–1860[7]. 27 lipca 1846 został mianowany biskupem diecezjalnym diecezji przemyskiej. Sakrę biskupią przyjął 4 października 1846, a ingres do katedry odbył 8 listopada 1846[6]. Aktywny politycznie w okresie Wiosny Ludów, był posłem na Sejm Ustawodawczy w Wiedniu i Kromieryżu (25 lipca 1848 – 7 marca 1849), wybranym z okręgu wyborczego miasto Przemyśl[8]. W parlamencie należał do „Stowarzyszenia” skupiającego demokratycznych posłów polskich[9].
Arcybiskup metropolita lwowski w latach 1860–1884[7]. 23 marca 1860 został przeniesiony na urząd arcybiskupa metropolity lwowskiego a ingres do katedry odbył 16 września 1860[6]. W swojej diecezji wspierał rozwój szkolnictwa ludowego i seminarium duchownego[6]. Jako wirylista był posłem do Sejmu Krajowego Galicji (1861-1884). Był prezesem Instytutu Ubogich Chrześcijan we Lwowie[10][4]. Spośród hierarchów galicyjskich wyróżniał się lojalnością wobec władz austriackich. Od 18 kwietnia 1861 do 17 kwietnia 1884 był dożywotnim członkiem austriackiej Izby Panów[3]. Pełnił honorowe godności: asystenta tronu papieskiego, prałata domowego Jego Świątobliwości oraz hrabiego rzymskiego[11]. Był także austriackim tajnym c.k. radcą i Kawalerem Wielkiego Krzyża Orderu Leopolda[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Oryginalną pisownię można znaleźć w jego epitafium z popiersiem w kaplicy Najświętszego Sakramentu w katedrze lwowskiej (Kaplica Wiśniowieckich. lwow.info. [dostęp 2020-12-02].), w jego podpisie (portret z podpisem), w oficjalnym wykazie stanowisk (Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1883. Lwów: Nakładem c. k. Namiestnictwa, 1883, s. 222, 315, 566.) i u Karola Estreichera (K. Estreicher: Bibliografia Polskiej XIX. stólecia.). Uwspółcześnianie pisowni nazwisk postaci historycznych dotyczy osób, które żyły do roku 1800 (Słownik ortograficzny języka polskiego, PWN, Warszawa 1992).
- ↑ Franciszek Ksawery Eligiusz Wierzchleyski z Gaszyna h. Berszten (II) – M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego - online [25.12.2019]
- ↑ a b c d e Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Wierzchlejski (Wierzchleyski), Franciszek Ksawery Ritter von - Parlamentarier 1848-1918 online [10.12.2019]
- ↑ a b c d Tadeusz Aleksander, Życie i działalność kościelna arcybiskupa Franciszka Ksawerego Wierzchlejskiego (1803–1884), w: "Rocznik Sądecki" t. 39, 2011, s. 128-147
- ↑ Franciszek Ksawery Wierzchleyski w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2012-02-19]
- ↑ a b c d e Piotr Nitecki, Biskupi kościoła w Polsce, Warszawa 1992, s. 221–222
- ↑ a b Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, wyd. II poprawione i uzupełnione, s. 478-479.
- ↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848–1918, Warszawa 1996, s. 350.
- ↑ Protokoły Koła Polskiego w wiedeńskiej Radzie Państwa (lata 1867–1868), oprac. Zbigniew Fras i Stanisław Pijaj, Kraków 2001, s. 27.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1879. Lwów: 1879, s. 603. [dostęp 2016-05-03].
- ↑ Nekrolog ks. abp. F. K. Wierzchlejskiego, „Gazeta Lwowska” nr 90 z 18 kwietnia 1884, s. 1
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Aleksander, Życie i działalność kościelna arcybiskupa Franciszka Ksawerego Wierzchlejskiego (1803–1884), w: "Rocznik Sądecki" t. 39, 2011, s. 128-147 Sądecka Biblioteka Cyfrowa - wersja elektroniczna
Linki zewnętrzne edytuj
- Publikacje Franciszka Ksawerego Wierzchleyskiego w bibliotece Polona [dostęp 2021-12-22]