Gwiazdosz kwiatuszkowaty
Gwiazdosz kwiatuszkowaty (Geastrum floriforme Vittad.) – gatunek grzybów z rodziny gwiazdoszowatych[1].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gwiazdosz kwiatuszkowaty |
| Nazwa systematyczna | |
| Geastrum floriforme Vittad. Monogr. Lycoperd. (Torino): 167 (23 of prepr.) (1842) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Geastrum, Geastraceae, Geastrales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Takson ten zdiagnozował w 1842 r. Carlo Vittadini[1]. Feliks Teodorowicz w 1933 r. nadał mu polską nazwę geaster kwiatuszkowaty, w 1939 zmienił ją na gwiazdosz kwiatuszkowaty[2].
Morfologia edytuj
Początkowo kulisty i całkowicie schowany w podłożu. Średnica od 1 do 2 cm. Podstawa przerośnięta grzybnią. Egzoperydium podczas dojrzewania pęka głęboko na 5–10 ramion, które rozchylają się na boki, wskutek czego średnica owocnika dochodzi do 4 cm. Ma barwę w różnych odcieniach brązu i jest silnie higrofaniczne; ramiona owocników w stanie wilgotnym są płasko rozpostarte na ziemi, u owocników w stanie suchym, lub starszych są silnie podwinięte w dół. Endoperydium pergaminowe, przeważnie kuliste, tylko czasami nieco spłaszczone, o barwie od brudnobiałej przez ochrową do ciemnobrązowej, bez szyjki i talerzyka, z główką o średnicy do 2 cm[3].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki kuliste, wyraźnie brodawkowate, brązowe, o wymiarach 5,5-7,0 µm[3].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy[4]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2020 r. podano 15 stanowisk[5]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[7]. Gatunek spotykany jest niezbyt często, ale być może dlatego, że jest trudny do zauważenia z powodu swych małych rozmiarów i maskujących barw, dzięki którym zlewa się z otoczeniem[3]. W latach 1995–2004 objęty był ochroną częściową, a od roku 2004 – ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[5].
Grzyb saprotroficzny naziemny. Występuje w lesie przy drogach, w ogrodach, parkach, w naskalnych i napiaskowych murawach kserotermicznych. Owocniki tworzy głównie od października do grudnia. Są trwałe przez wiele tygodni, czasami nawet w następnym roku[5].
Gatunki podobne edytuj
Gwiazdosz kwiatuszkowaty jest jednym z najmniejszych polskich gwiazdoszy. Można go pomylić głównie z innymi małymi gwiazdoszami. Najbardziej podobny gwiazdosz brodawkowy Geastrum corollinum odróżnia się wyraźnie wyodrębnionym perystomem z jaśniejszym talerzykiem. Gwiazdosz węgierski (Geastrum hungaricum) również ma wyraźnie wyodrębniony perystom i jest jeszcze mniejszy od gwiazdosza kwiatuszkowatego. Obydwa gatunki odróżniają się także cechami mikroskopowymi[5]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-11-05].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Geastrum floriforme Vittad. [online], Grzyby Puszczy Knyszyńskiej [dostęp 2021-11-05].
- ↑ Mapa występowania Geastrum floriforme na świecie [online] [dostęp 2021-11-05].
- ↑ a b c d Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska gwiazdosza kwiatuszkowatego w Polsce [online] [dostęp 2021-11-05].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.