Hrabia Floridablanca (Bank Hiszpanii)
Hrabia Floridablanca[a][1] (hiszp. El Conde de Floridablanca) – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi (1746–1828). Pierwszy w karierze malarza formalny portret osoby związanej z dworem przedstawia królewskiego ministra, José Moñino, hrabiego Floridablankę[2][3].
| |
| Autor | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Data powstania |
1783 |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
262 × 166 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
.jpg)
Okoliczności powstania
edytujNa początku lat 80. XVIII w. rozpoczyna się kariera Goi jako portrecisty madryckiej arystokracji. Był wówczas związany z dworem Karola III, został członkiem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda, a wkrótce miał otrzymać stanowisko nadwornego malarza[4]. W 1781 otrzymał ważne zamówienie z polecenia hrabiego Floridablanki, reprezentującego króla. Miał namalować obraz do jednego z ołtarzy bazyliki San Francisco el Grande – powstało wtedy Kazanie świętego Bernardyna ze Sieny przed Alfonsem Aragońskim[5]. Dzięki pracy dla bazyliki hrabia miał okazję zaznajomić się z umiejętnościami malarskimi Goi. Floridablanca był również opiekunem Akademii i musiał znać malarza jako jej nowo przyjętego członka[4]. Portret mógł też zostać zlecony dzięki rekomendacji Antona Raphaela Mengsa, nadwornego malarza[6]. Przed styczniem 1783 Floridablanca zamówił u Goi swój portret en pied[7]. Sukces tego dzieła oznaczał dla malarza wprowadzenie do kręgu arystokratów i ważnych postaci w madryckim społeczeństwie[4]. Obraz jednak nie spodobał się hrabiemu i niechętnie za niego zapłacił[8] (inne źródła podają, że Goya nie otrzymał zapłaty[9]). Mimo to kariera Goi jako portrecisty nabrała tempa i wkrótce po ukończeniu portretu Floridablanki zaczął pracę nad licznymi dziełami dla infanta Ludwika Antoniego[6][2].
Istnieją jeszcze dwa portrety hrabiego pędzla Goi. Portret z kolekcji Prado powstał również w 1783, hrabia został na nim przedstawiony sam, na neutralnym tle. Drugi obraz znajduje się w kościele św. Izydora w Madrycie i jego autorstwo jest kwestionowane[10].
Hrabia Floridablanca
edytujJosé Moñino y Redondo, hrabia Floridablanca (1728–1808) był hiszpańskim mężem stanu, prawnikiem i oświeceniowym reformatorem. Przez 16 lat pełnił funkcję pierwszego sekretarza stanu za rządów Karola III i Karola IV. Interesował się problematyką rolnictwa i nawadniania, zrealizował ważne prace hydrauliczne, m.in. ukończenie Kanału Aragońskiego[4]. Odegrał ważną rolę w procesie wydalenia jezuitów z Hiszpanii w 1767, za co otrzymał od króla tytuł szlachecki. W 1792 popadł w niełaskę i na wiele lat wyjechał do rodzinnej Murcji, zmarł w 1808 w Sewilli. W czasie kiedy portretował go Goya, Floridablanca znajdował się u szczytu politycznej kariery, zajmując wpływową pozycję na dworze[11].
Opis obrazu
edytujPrzedstawiony w całej postaci hrabia zajmuje centralną pozycję w kompozycji. Znajduje się prawdopodobnie w swoim gabinecie, gdzie wykonuje ministerialne obowiązki, przerwane wizytą malarza[12]. Jest ubrany w jaskrawoczerwony aksamitny strój dworski, perłową kamizelkę ze złotymi haftami, koszulę z żabotem i koronkowymi mankietami, buty ze złoconymi klamerkami. Strój jest przepasany biało-niebieską wstęgą Orderu Karola III. W ręce trzyma okulary[4]. Na przykrytym zielonym suknem stole znajduje się pozłacany zegar i różne dokumenty, a plany Kanału Aragońskiego stoją o niego oparte. Na ścianie wisi owalny obraz z popiersiem Karola III. Ciężka zasłona dopełnia tło, a po lewej stronie odsłania pejzaż. Na podłodze leży kartka z podpisem Goi oraz wolumin słynnego hiszpańskiego traktatu o malarstwie autorstwa Antonia Palomina[4][11]. W księdze widoczna jest zakładka, co ma wskazywać na zainteresowanie hrabiego malarstwem[12]. Możliwe, że Goya inspirował się modnymi w tym czasie portretami takimi jak pełen alegorycznych przedmiotów Hrabia Pedro de Aranda Ramóna Bayeu[12].
Identyfikacja stojącego po prawej stronie mężczyzny z cyrklem w ręce nie jest pewna. Może to być jeden ze związanych z projektami hrabiego architektów: Ventura Rodríguez[4], Juan de Villanueva lub Francesco Sabatini[10]. Często wskazywany jest także inżynier wojskowy współpracujący przy budowie Kanału Aragońskiego, Julián Sánchez Bort[12][6] lub osobisty sekretarz hrabiego, Vicente Bermúdez[12]. Mężczyzna uważnie i z szacunkiem spogląda na hrabiego, jakby czekał na instrukcje[6]. Ta sama postać pojawia się na wcześniejszym obrazie Goi Mężczyzna z szablą szermierczą[13].
Po lewej stronie Goya namalował samego siebie, w cieniu, z profilu. Jest elegancko ubrany w ciemny kaftan, białą koszulę z koronkowym kołnierzykiem i mankietami, spodnie z klamerkami, białe pończochy i buty także z klamerkami. Prezentuje hrabiemu kwadratowe płótno do oceny[4]. Prawdopodobnie jest to szkic głowy hrabiego, do którego pozował malarzowi (Goya wspomina w liście do Martina Zapatera, że hrabia był zadowolony ze szkicu twarzy, gdyż ten był bardzo wierny)[10]. Może to być także szkic przygotowawczy do dzieła Kazanie świętego Bernardyna ze Sieny przed Alfonsem Aragońskim, które hrabia zamówił do dekoracji nowo powstałej Bazyliki San Francisco el Grande[14].
Na obrazie znajdują się dwie inskrypcje. Znajdująca się na górnej i dolnej części planu opartego o stół głosi: PLAN DEL / CANAL DE ARAGON // AL EXCMO SEÑO[R] / FLORIDABLANCA / Año 1783 [Plan Kanału Aragońskiego // Jego Ekscelencji Panu Floridablance / Rok 1783]. Oraz na kartce leżącej u stóp Goi: Señor / Franco. Goya [Pan Francisco Goya][4].
Analiza
edytujPortret hrabiego jest alegorią dobrych rządów. Nad postaciami góruje portret króla, a minister, którego funkcja jest wytłumaczona poprzez różne przedmioty na obrazie (atrybuty władzy[15]), jest inteligentnym narzędziem królewskiej polityki[16]. Zbiór przedmiotów takich jak mapy, plany kanału, różne dokumenty i książka, okulary w dłoni hrabiego oraz obecność pracownika w tle wskazują na intensywność biurokratycznej pracy, nabierającej nowego znaczenia i wartości wśród klas rządzących[17]. Także zegar jest symbolem dobrego zarządzania, używanym m.in. przez Velázqueza, którego Goya uważał za swojego mistrza[16].
Marc Marti wskazuje na barokową inspirację dzieła, które jest odzwierciedleniem relacji między malarzem i jego sponsorem. Hrabia wykonuje gest w kierunku malarza, ale nie spogląda na prezentowany mu obraz[17]. Proporcje postaci względem siebie nie zostały prawidłowo oddane, w celu zaznaczenia pozycji społecznej przedstawionych osób. Znajdujący się bliżej widza Goya powinien być większy, również postać pracownika wydaje się o wiele mniejsza od hrabiego. Floridablanca spogląda wprost na widza, jego twarz wyraża inteligencję i dumę z piastowanego stanowiska[11]. Goya zaznacza w ten sposób służebny charakter rzemieślników pracujących dla arystokraty[6]. Umieszczając samego siebie na obrazie w pozycji podwładnego, Goya mimo wszystko dodaje sobie rangi. Wskazuje, że jest malarzem, który spotyka się z ważnymi osobistościami. Hrabia poświęca mu swój czas, co może symbolizować stojący na stole monumentalny zegar. W swojej karierze Goya kilkakrotnie umieszczał się na obrazie, m.in. na zbiorowych portretach Rodzina infanta don Luisa i Rodzina Karola IV[17].
Oprócz przedstawienia w większej skali hrabia niemal emanuje światłem, podczas gdy pozostałe postaci pozostają w cieniu. Jest to wyrażenie potęgi władzy, również monarszej, poprzez obecność Karola III na obrazie. Wizerunek króla podkreśla także fakt, że hrabia jest jego przedstawicielem[6]. To przedstawienie ma nieco gloryfikujący charakter, przez co hrabia wydaje się odległy dla widza[4].
Ciekawa, złożona kompozycja przywołuje na myśl portrety alegoryczne[15]. Jednocześnie wydaje się statyczna i formalna[18], tak jakby Goya był onieśmielony swoim modelem. Uwagę zwracają oddane z dbałością o szczegóły hafty i koronki stroju hrabiego. Można przypuszczać, że Goya dołożył szczególnych starań, aby zrobić na hrabim dobre wrażanie i otworzyć sobie drogę do kariery portrecisty madryckiej arystokracji. Malarz potrafił także trafnie uchwycić osobowość modela, co później stało się cechą rozpoznawczą jego portretów[11]. Według Xaviera Braya ten i inne wczesne portrety Goi charakteryzuje sztywność postaci, „tekturowe” twarze i zbyt chaotyczna kompozycja[12]. Atmosfera sceny w gabinecie hrabiego wskazuje na wpływ Velázqueza[11].
Proweniencja
edytujObraz należał do markizy Martorell y Pontejos, następnie do hrabiego de Miraflores i markiza de Villanueva de Valdueza, od którego zakupił go nieistniejący już Banco Urquijo. Obecnie należy do kolekcji Banku Hiszpanii[4].
Uwagi
edytuj- ↑ Inne tytuły w polskiej literaturze: Hrabia Floridablanca, Goya i budowniczy Bort (Hughes, 2006), Hrabia Floridablanca i Goya (Wright, 1994), Portret hrabiego José Floridablanki (Oxford, 2006), Hrabia de Floridblanca (Sánchez, 2009).
Przypisy
edytuj- ↑ Rose Marie Hagen, Rainer Hagen: Francisco Goya. Warszawa: Taschen, 2003, s. 21. ISBN 83-89192-40-3.
- ↑ a b Pierre Gassier, Juliet Wilson Bareau: Vida y obra de Francisco Goya: reproducción de su obra completa, pinturas, dibujos y grabados. Barcelona: Juventud, 1974, s. 58, 93. ISBN 84-261-5682-7.
- ↑ Luciano di Pietro, Alfredo Pallavisini, Claudia Gianferrari: Geniusze sztuki: Goya. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 35. ISBN 83-03-01424-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k Conde de Floridablanca. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2020-08-22]. (hiszp.).
- ↑ Ferrán Aribau, Francesc Ruidera, Lluís Altafuya, Roberto Castillo, Xavier Costaneda: Goya: su tiempo, su vida, su obra. Madrid: LIBSA, 2006, s. 38–41. ISBN 84-662-1405-4.
- ↑ a b c d e f Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: WAB, 2006, s. 110–115. ISBN 83-7414-248-0. OCLC 569990350.
- ↑ Xavier F. Salomon: Goya and the Altamira family. Nowy Jork: The Metropolitan Museum of Art, 2014, s. 16. ISBN 978-83-60334-71-3.
- ↑ Patricia Wright: Świadectwa Sztuki: Goya. Wrocław: Wyd. Dolnośląskie, 1994, s. 18. ISBN 83-7023-344-9.
- ↑ Francisco Goya. Poznań: Oxford Educational, 2006. ISBN 83-7425-497-1.
- ↑ a b c Federico Torralba Soriano: Goya. Economistas y banqueros. Zaragoza: Banco Zaragozano, 1980, s. 30–35. ISBN 84-300-3225-8.
- ↑ a b c d e Conde de Floridablanca. www.artehistoria.com. [dostęp 2016-10-21]. (hiszp.).
- ↑ a b c d e f Xavier Bray (ed.): Goya: Los Retratos. Londres: Turner Libros, 2015, s. 34–37. ISBN 978-84-1635-484-9.
- ↑ Fundación Goya en Aragón: Hombre con espada. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2020-08-22]. (hiszp.).
- ↑ Folke Nordström: Goya, Saturno y melancolía: Consideraciones sobre el arte de Goya. Madrid: Antonio Machado Libros, 2015. ISBN 978-84-9114-061-0.
- ↑ a b Alfonso E. Pérez Sánchez: Goya. Warszawa: Oficyna Imbir, 2009, s. 13. ISBN 978-83-60334-71-3.
- ↑ a b Praca zbiorowa: Goya, His Time and the Bank of San Carlos: Paintings from the Banco de España. Board of Governors of the Federal Reserve System, 1998, s. 38–42.
- ↑ a b c Marc Marti. Goya et la peinture de soi. Auto-représentation et autoportrait au xviiie siècle. „Oxymoron”. 3, 20 stycznia 2012. (fr.).
- ↑ Stefano Peccatori, Stefano Zuffi: Klasycy sztuki: Goya. Warszawa: Arkady, 2006. ISBN 83-60529-14-0. OCLC 749548628.