Ił głębinowy
Ił głębinowy (czerwony ił głębinowy, brązowy muł) – drobnoziarnisty głębinowy osad powstający na dnie basenów oceanicznych i rowów oceanicznych, w oddaleniu od lądu. Ma charakterystyczną czerwono-brązową barwę, będącą wynikiem utleniania żelaza, pochodzącego z sedymentujących cząstek.
Skład edytuj
Głównymi składnikami iłu głębinowego są koloidalne cząstki minerałów ilastych, które zanim ulegną sedymentacji, przez wiele lat mogą pozostawać zawieszone w wodzie. Oprócz nich znaczący udział mają frakcje pyłowe kwarcu, materiału wulkanicznego, pyłu kosmicznego, mikrokonkrecje manganowe oraz niewielkie ilości szczątków szkieletów organizmów (zęby, łuski, kości ryb i ssaków nektonicznych, cetolity). Główne minerały ilaste, występujące w iłach głębinowych: chloryt, illit, montmorillonit, kaolinit[1].
Charakterystyka edytuj
Średnica cząstek: <0,06 mm, tempo opadania - <2,56×10−1 cm/s[1]. Tempo opadania w warunkach naturalnych ulega przyspieszeniu, ze względu na łączenie się cząstek w agregacje, wskutek przyciągania elektrostatycznego, oraz działalności organizmów odżywiających się przez filtrowanie sestonu i wytwarzających przy okazji pseudofekalia. Czerwono-brązowa barwa wynika z utleniania żelaza, które obficie występuje w pyle nawiewanym z lądów i sedymentującym w basenach oceanicznych oraz manganu, wytrącającego się z wód i formującego mikrokonkrecje. W warstwie powierzchniowej są mocno uwodnione. Osady te, mimo iż ich depozycja jest powolna, mają bardzo dużą miąższość, co wynika z długotrwałego czasu akumulacji (przy tempie akumulacji 0,5 cm na 1000 lat wystarczy zaledwie 100 mln lat na utworzenie osadu u miąższości 500 m)[1].
Powstawanie edytuj
Tempo akumulacji iłów głębinowych jest niewielkie, do 2–3 mm osadu na 1000 lat, zwykle poniżej 1 mm osadu[2][3], stąd nawet cienka warstwa odpowiada długiemu okresowi depozycji – dzięki temu, że warunki panujące w głębinach abysalnych są stabilne, a warstwy osadów pozostają niezaburzone, analizując nawet rdzenie niezbyt głębokich odwiertów, można uzyskać informacje o warunkach panujących w długich przedziałach czasu geologicznego. Wzajemne proporcje składników dają pojęcie o procesach geologicznych, klimatycznych, które doprowadziły do ich osadzenia – np. kierunkach wiatrów i położeniu kontynentów, rodzaju klimatu, aktywności wulkanicznej itp.[1]. Większe nagromadzenie iłów głębinowych zaobserwować można tam, gdzie produktywność organizmów jest niewielka – w dużej odległości od stoków kontynentalnych i wzniesień środoceanicznych oraz stref dywergencji, zwłaszcza w centralnych częściach Pacyfiku[1].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Duxbury A.C., Duxbury A.B., Sverdrup K.A. 2002. Oceany świata. Red. E. Roniewicz, A. Magnuszewski. PWN, Warszawa. ISBN 83-01-13780-0. str. 143-148, pp.636.
- ↑ Kuenen P. H. 1946. Rate and mass of deep-sea sedimentation. American Journal of Science 244 (8): 563–572. doi:10.2475/ajs.244.8.563.
- ↑ Davies T.A. & A.S. Laughton. 1972. "Sedimentary Processes in the North Atlantic". W: Laughton, A. S., Berggren, W. A., et al. (ed.) Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project, Volume XII (covering Leg 12 of the cruises of the Drilling Vessel Glomar Challenger). Washington, D.C.: U.S. Government Printing Office. p. 915. doi:10.2973/dsdp.proc.12.111.1972
Bibliografia edytuj
- Duxbury A.C., Duxbury A.B., Sverdrup K.A. 2002. Oceany świata. Red. E. Roniewicz, A. Magnuszewski. PWN, Warszawa. ISBN 83-01-13780-0. pp. 636.
Linki zewnętrzne edytuj
- Osady denne – strona Katedry Meteorologii i Oceanografii Nautycznej Akademii Morskiej w Gdyni html, dostęp 4 kwietnia 2014.