Wikipedia

Ibis olbrzymi

gatunek ptaka

Ibis olbrzymi[3] (Pseudibis gigantea) – gatunek dużego ptaka z rodziny ibisów (Threskiornithidae). Występuje w północnej Kambodży i skrajnie południowym Laosie. Dawniej zasięg obejmował Indochiny, współcześnie znacznie ograniczony. Gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem.

Ibis olbrzymi
Pseudibis gigantea[1]
(Oustalet, 1877)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

pelikanowe

Podrząd

ibisowce

Rodzina

ibisy

Rodzaj

Pseudibis

Gatunek

ibis olbrzymi

Synonimy
  • Ibis gigantea Oustalet, 1877
  • Thaumatibis gigantea (Oustalet, 1877)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Po raz pierwszy gatunek opisał Émile Oustalet w 1877. Holotyp pochodził z Sambor u wybrzeża Mekongu w Kambodży[4]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Ibis gigantea[5]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza ibisa olbrzymiego w rodzaju Pseudibis[6]. Nie wyróżnia podgatunków, podobne jak autorzy HBW. Gatunek bywa umieszczany w monotypowym rodzaju Thaumatibis (Elliot, 1877). Taką klasyfikację zastosowano na przykład w HBW[7], Storks, Ibises and Spoonbills of the World (1992)[8]. Gatunek jest również klasyfikowany przez IUCN pod tą nazwą[2].

Morfologia edytuj

Długość ciała wynosi 102–106 cm; masa ciała jednego zbadanego samca: 3515 g[7]. Samice są przeciętnie nieznacznie mniejsze w wymiarach ciała, nie różnią się upierzeniem. Podstawową barwą w upierzeniu jest brąz i jego odcienie. Niższą część szyi pokrywają zielonawobrązowe pióra o szarych krawędziach. Grzbiet ciemnobrązowy, zielono opalizujący. Barkówki ciemnobrązowe. Lotki I rzędu ciemnobrązowe (czarniawe), zaś lotki II rzędu ciemnozielone, podobnie jak pokrywy skrzydłowe. Końcówki złożonych skrzydeł sięgają końcówki ogona. Głowa i górna część szyi nagie, pokryte czarną skórą, z tyłu szyi ułożoną na wzór pasów. Głowę wyróżnia duży rozmiar i niemal kwadratowy kształt. Dziób brązowy, również o nieco kukurydzianym zabarwieniu lub jasnobrązowy. Nogi mają barwę od czerwonej po fioletową, opisywane również jasne słomkowobrązowe[8].

Zasięg występowania edytuj

Współcześnie zasięg ograniczony jest do północnej Kambodży i skrajnie południowego Laosu (ponownie odkryty w 1993[9]). W 2003 doniesiono o ponownym odkryciu w Wietnamie. W Tajlandii wymarły[7]. Zasięg jest znacznie ograniczony, dawniej ibisy olbrzymie były bardziej rozpowszechnione w Indochinach. Zamieszkiwały południowo-wschodnią i położoną na półwyspie część Tajlandii, centralny i południowy Laos, Kambodżę i południowy Wietnam[4].

Ekologia i zachowanie edytuj

Środowiskiem życia ibisów olbrzymich są położone na nizinach jeziora, bagna, sezonowo zalewane mokradła i pola ryżowe[7]. Pojawiają się również w świetlistych nizinnych lasach, głównie z drzewami zrzucającymi liście i dwuskrzydlcowatymi. Wydają się polegać na miękkim błocie powstającym wokół sezonowych zbiorników. Przebywają samotnie, w parach lub niewielkich grupach. Żywią się różnorodnymi bezkręgowcami, skorupiakami, węgorzami, małymi płazami bezogonowymi i gadami[10]. Są dość skrytymi ptakami. Na początku lat 90. XX wieku o zwyczajach, w tym lęgowym, ibisów olbrzymich nie wiedziano niemal nic[8].

Lęgi edytuj

Lęgi ibisa olbrzymiego poznano dopiero niedawno[8]. W 2001 jedyną dostępną informacją była ta pochodząca od mieszkańca wsi Dong Khanthung (Prowincja Champasak, Laos), który wspominał spłoszenie dorosłego ptaka z gniazda w czerwcu 1997. Gniazdo prawdopodobnie zawierało dwa lub trzy młode i mieściło się na drzewie o wysokości 10–15 m[4]. Kolejne informacje o lęgach pozyskano w 2008, 2009 i 2015. Ibisy olbrzymie gniazdują na drzewach, preferują duże dwuskrzydla (Dipterocarpus)[9]; 90% wybieranych drzew należy do pospolitych gatunków dwuskrzydlcowatych[10]. Przeważnie wybierają miejsca oddalone od ludzkich siedlisk o co najmniej 4 km[9]. Zniesienie prawdopodobnie niemal zawsze liczy 2 jaja. Okres inkubacji podczas jednego badania ustalono na 32 ± 1,16 dni, a czas od wyklucia do opierzenia młodych – na 70 ± 4,64 dni[11].

Status i zagrożenia edytuj

 
W działania ochronne zaangażowana jest także lokalna ludność. Na zdjęciu Kambodżanka, która opiekowała się trzymanym przez siebie ibisem po tym, jak wypadł z gniazda

IUCN uznaje ibisa olbrzymiego za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). W 2014 liczebność populacji szacowano na 194 dorosłe osobniki[2]. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy[10]. W drugiej połowie XX wieku rozpoczął się intensywny spadek liczebności[12]. Po obserwacjach w latach 60. XX wieku przedstawicieli gatunku nie obserwowano i obawiano się o wymarcie, co zmieniło dopiero ponowne odkrycie w Laosie w 1993[9]. Liczebność ibisów olbrzymich zaczęła maleć wskutek odłowu i zbierania jaj, osuszania bagien pod tereny rolnicze (w tym plantacje, między innymi manioku i teczyny) oraz wycinki. W 2015 za największe ówcześnie zagrożenie uznano przekształcanie środowiska na dużą skalę wskutek działalności ekonomicznej[10].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Pseudibis gigantea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c BirdLife International, Thaumatibis gigantea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-20] (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-20].
  4. ↑ a b c N.J. Collar i inni, Threatened Birds of Asia:The BirdLife International Red Data Book [online], BirdLife International, 2001, s. 307–314 [dostęp 2019-08-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-08].
  5. ↑ Émile Oustalet. Sur une nouvelle espèce d'Ibis (Ibis gigantea). „Bulletin de la Société philomathique de Paris”. ser.7, t.1, s. 25–27, 1877. (fr.). 
  6. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
  7. ↑ a b c d Matheu, E., del Hoyo, J., Kirwan, G.M., Garcia, E.F.J. & Sharpe, C.J.: Giant Ibis (Thaumatibis gigantea). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-30)].
  8. ↑ a b c d James A. Hancock & James A. Kushan: Storks, Ibises and Spoonbills of the World. Princeton University Press, 1992, s. 245–247, 321. ISBN 978-0-12-322730-0.
  9. ↑ a b c d O. Keo, Ecology and conservation of the Giant Ibis ''Thaumatibis gigantea in Cambodia'', „BirdingASIA”, 9, 2008, s. 100–106 [zarchiwizowane z adresu 2017-08-10].
  10. ↑ a b c d Giant Ibis Thaumatibis gigantea. BirdLife Internatonal. [dostęp 2019-08-08].
  11. ↑ O. Keo, N.J. Collar, W.J. Sutherland, Nest protectors provide a cost-effective means of increasing breeding success in Giant Ibis ''Thaumatibis gigantea'', „Bird Conservation International”, 19 (1), 2009, s. 77–82 [zarchiwizowane z adresu 2019-08-11].
  12. ↑ Thewlis, R., & Timmins, R.. The rediscovery of Giant Ibis Pseudibis gigantea with a review of previous records. „Bird Conservation International”. 6 (4), s. 317–324, 1996. DOI: 10.1017/S0959270900001799. 

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ibis_olbrzymi&oldid=68360914”