Imants Sudmalis
Imants Sudmalis, ros. Имант Янович Судмалис (ur. 18 marca 1916 w Kiesi, zm. 25 maja 1944 w Rydze) – łotewski działacz komunistyczny, dowódca komunistycznego podziemia działającego na okupowanej przez Niemców Łotwie, Bohater Związku Radzieckiego.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
18 marca 1916 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 maja 1944 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1941–1944 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujBył synem nauczyciela[1]. Jego ojciec przeniósł się następnie z całą rodziną do Lipawy i podjął tam pracę w zakładach metalurgicznych[2]. Imants Sudmalis w 1930 r. rozpoczął naukę w gimnazjum w Jełgawie, ale już po roku przeniósł się do drugiej klasy technikum w Lipawie[2]. W wieku szesnastu lat przystąpił do nielegalnej organizacji komsomolskiej na Łotwie[1]. Kilkakrotnie trafiał do więzienia[3], łącznie przebywał w nim przez trzy lata[1]. Po aneksji Łotwy przez ZSRR w 1940 r. został pierwszym sekretarzem Komsomołu w Lipawie i członkiem komitetu wykonawczego organizacji w Łotewskiej SRR[1]. W 1941 r. brał udział w obronie Lipawy przed nacierającymi wojskami III Rzeszy, dowodząc oddziałem[4]. W 1942 r. dotarł na Białoruś, gdzie przyłączył się do partyzanckiego oddziału I. Zacharowa w lasach w okolicach Oświei[1]. 3 lipca tego samego roku komitet centralny Komunistycznej Partii (bolszewików) Łotwy wezwał go do Moskwy i polecił stanąć na czele komunistycznego podziemia na Łotwie[1]. Sudmalis powrócił do partyzantów na Białorusi w końcu roku razem z wyszkolonym i wyekwipowanym przez armię radziecką[4] oddziałem Vilisa Samsonsa[1]. W czerwcu 1942 r. razem z białoruskimi partyzantami zajął wieś Šķaune, zniszczył węzeł telefoniczny i budynek zarządu gminy[5].
W lipcu 1943 r. został przerzucony do Rygi[1] i utworzył grupę koordynującą działalność proradzieckiego podziemia w Rydze i innych większych miastach okupowanej Łotwy - przede wszystkim Dyneburgu, Rzeżycy i Lipawie[4]. Kierowana przez niego grupa w Rydze zorganizowała podziemną drukarnię, kolportowała antyfaszystowskie ulotki, dokonywała aktów sabotażu[6]. 21 września 1943 r. podłożyła ładunek wybuchowy w budynku zarządu gminy w Ekawie[6]. 13 listopada 1943 r. partyzanci Sudmalisa podłożyli bombę w koszu na śmieci w pobliżu Placu Katedralnego w Rydze, zamierzając doprowadzić do wybuchu podczas zorganizowanego przez Niemców mityngu protestacyjnego przeciwko deklaracji aliantów, iż wojnę zakończy tylko bezwarunkowa kapitulacja Niemiec i ich sojuszników. Ładunek wybuchowy eksplodował przedwcześnie, dwie i pół godziny przed rozpoczęciem mityngu, w rezultacie czego zginęły trzy przypadkowe osoby, a dwie zostały ranne[7].
18 lutego 1944 r. wskutek donosu[1][6] został aresztowany przez Gestapo, poddany torturom i 25 maja 1944 r. powieszony (według innego źródła - rozstrzelany[6]) w ryskim Więzieniu Centralnym[1]. Został pochowany na cmentarzu Rainisa w Rydze[1].
Pośmiertnie, 23 października 1957 r., prezydium Rady Najwyższej ZSRR nadało mu tytuł Bohatera Związku Radzieckiego[1].
Był żonaty, miał jedną córkę[2].
Upamiętnienie
edytujW Łotewskiej SRR postać Imantsa Sudmalisa była symbolem antyfaszystowskiego ruchu oporu na Łotwie[6]. Jego pomniki znajdowały się w Rydze, Lipawie, Windawie i Kiesi[1]. Obiekty te zostały zdemontowane; pomnik w Lipawie znajduje się na dziedzińcu tamtejszego muzeum, poza ekspozycją[2]. Ulica jego imienia znajdowała się na Starym Mieście w Rydze (po 1991 r. przemianowana na ul. Grēcinieku)[6], zaś nadal znajduje się w Mińsku. Kamień ku czci partyzanta umieszczono również na Kurhanie Przyjaźni, w miejscu, gdzie zbiegały się granice republik radzieckich białoruskiej, rosyjskiej i łotewskiej[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Судмалис Имант Янович [online], www.warheroes.ru [dostęp 2017-10-05].
- ↑ a b c d Игорь Буккер, Имант Судмалис - руководитель антифашистского подполья, „Правда.Ру”, 28 października 2013 [dostęp 2017-10-06] (ros.).
- ↑ Prit Buttar, Między mocarstwami. Walka o kraje bałtyckie podczas II wojny światowej, Katarzyna Bażyńska-Chojnacka (tłum.), Piotr Chojnacki (tłum.), Poznań: Rebis, 2014, s. 340, ISBN 978-83-7818-545-1, OCLC 890423994.
- ↑ a b c D. Bleiere, I. Butulis, I. Feldmanis, A. Stranga, A. Zunda, History of Latvia. The 20th Century, Jumava, Riga 2006, ISBN 9984-38-038-6, s. 263.
- ↑ Чем дальше в лес, тем реже партизаны?, „DELFI”, 4 listopada 2006 [dostęp 2017-10-06] (ros.).
- ↑ a b c d e f Немецкая оккупация, „Pribalt.info” [dostęp 2017-10-06] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-06].
- ↑ 13 ноября в истории Латвии: взрыв на Домской площади,, „Mixnews.lv” [dostęp 2017-10-06] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-06] (ros.).