Józef Bełza

polski chemik

Józef Bełza (ur. 18 września 1805 w Masłowicach, zm. 24 lipca 1888 w Warszawie)[1] – polski chemik, pionier cukrownictwa w Polsce.

Józef Bełza
Ilustracja
Józef Bełza (1888)
Data i miejsce urodzenia

18 września 1805
Masłowice

Data i miejsce śmierci

24 lipca 1888
Warszawa

Zawód, zajęcie

chemik

Rodzina

edytuj

Syn Tomasza Bełzy i Antoniny z Rubowskich[2].

Początkowo uczył się u księży pijarów w Piotrkowie[2]. Następnie studiował na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w 1827 uzyskał stopień magistra prawa, a w 1828 magistra administracji i magistra filozofii[2]. Po ukończeniu studiów pracował jako preparator przy Katedrze Chemii Uniwersytetu[2]. Po 1830 wykładał chemię i technologię w Gimnazjum Warszawskim. W czasie powstania listopadowego był artylerzystą Gwardii Narodowej[1].

W latach 1836–1858 był profesorem chemii i technologii chemicznej w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie[1]. Był współzałożycielem Szkoły Farmaceutycznej w Warszawie (1840) i profesorem tej uczelni (do 1857)[1]. Był współpracownikiem Encyklopedii Orgelbranda[3]. W 1843 otrzymał szlachectwo[3].

Był propagatorem produkcji cukru z buraków cukrowych[1] oraz popularyzatorem nauk przyrodniczych[3].

Pełnił urząd komisarza fabryk przy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych[3]. W 1860 przeszedł na emeryturę[3].

Prace naukowe

edytuj
  • Rozprawa o wodach mineralnych uważanych szczególniej pod względem sposobów i historii ich rozbioru[4] (Warszawa 1829) – nagroda Uniwersytetu Warszawskiego złoty medal
  • O wyrabianiu cukru z buraków (1837)[5]
  • Zasady technologii chemicznej gospodarskiej (1840, wyd. 2. 1851[6])
  • Chemia policyjno-prawna (Warszawa, 1844[7]; wydana przez izbę lekarską i tłumaczona na język rosyjski)
  • Dodatek do chemii policyjno-prawnej[8] (Warszawa 1854)
  • O wyrabianiu nawozów, ich zasiłków i bodźców, czyli podniet podług Dumasa[9] (Warszawa 1849)
  • Krótki rys chemii z dodaniem treściwego zastosowania jej do rolnictwa[10] (Warszawa, 1852)

Wraz z profesorami: Andrzejem Radwańskim i Szymonem Pisulewskim wydał dzieło w jednym tomie pt. Treść nauki przyrodzenia (Warszawa 1850).

Życie prywatne

edytuj

W 1846 poślubił Bogumiłę Augustę Teofilę Ostrowską[3]. Miał z nią pięcioro dzieci, m.in. Władysława – pisarza i Stanisława – prawnika[3]. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Kwatera 179, Rząd 1, Miejsce 11/12)[11].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 53. ISBN 83-01-08836-2.
  2. a b c d Stanisław Szenic: Cmentarz Powązkowski 1851–1890. Zmarli i ich rodziny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982, s. 375. ISBN 83-06-00465-5.
  3. a b c d e f g Stanisław Szenic: Cmentarz Powązkowski 1851–1890. Zmarli i ich rodziny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982, s. 376. ISBN 83-06-00465-5.
  4. Józef Bełza, O wodach mineralnych uważanych szczególniej pod względem sposobów i historji ich rozbioru [online], polona.pl [dostęp 2021-02-12].
  5. Józef Bełza, O wyrabianiu cukru z buraków [online], polona.pl [dostęp 2021-02-12].
  6. Józef Bełza, Zasady technologii chemicznej gospodarskiej : obejmujące naukę: O wypalaniu wódki ; warzeniu piwa; wyrabianiu różnych napojów wyskokowych; otrzymywaniu octu i cukru z buraków; wydobywaniu mączki i przerabianiu jej na syrop; wybijaniu olejów itp. [online], polona.pl [dostęp 2021-02-12].
  7. Józef Bełza, Chemia policyjno-prawna [online], polona.pl [dostęp 2021-02-12].
  8. Józef Bełza, Dodatek do Chemii policyjno-prawnej [online], polona.pl [dostęp 2021-02-12].
  9. O wyrabianiu nawozów, ich zasiłków i bodźców czyli podniet [online], polona.pl [dostęp 2021-02-12].
  10. Józef Bełza, Krótki rys chemii : z dodaniem treściwego zastosowania jej do rolnictwa [online], polona.pl [dostęp 2021-02-12].
  11. Cmentarz Stare Powązki: Józef Bełza, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-03-21].

Bibliografia

edytuj
  • Encyklopedia Powszechna Orgelbranda (1898-1904), tom 2, s. 306–307.

Linki zewnętrzne

edytuj