Piotrków Trybunalski

miasto w województwie łódzkim

Piotrków Trybunalskimiasto na prawach powiatu w centralnej Polsce.

Piotrków Trybunalski
miasto na prawach powiatu
Ilustracja
Widok na Stare Miasto, ulica Słowackiego, dawna piotrkowska Manufaktura, uliczka przy rynku, Zamek Królewski, panorama rynku
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Data założenia

VIII w.

Prawa miejskie

między 1290 i 1300

Prezydent

Krzysztof Chojniak[1]

Powierzchnia

67,3 km²

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


66 901[2]
994 os./km²

Strefa numeracyjna

44

Kod pocztowy

97-300 do 97-312

Tablice rejestracyjne

EP

Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Piotrków Trybunalski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Piotrków Trybunalski”
Ziemia51°24′24″N 19°41′44″E/51,406667 19,695556
TERC (TERYT)

1062011

SIMC

0967430

Urząd miejski
Pasaż Karola Rudowskiego 10
97-300 Piotrków Trybunalski
Strona internetowa
BIP
Piotrków, ziemia sieradzka i inne krainy historyczne Polski na tle współczesnych granic administracyjnych

Piotrków był miastem królewskim[3] w starostwie piotrkowskim w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[4]. Dopełnienie nazwy o przymiotnik Trybunalski nastąpiło po II wojnie światowej[5]. W latach 1975–1998 miasto było stolicą województwa piotrkowskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r., Piotrków Trybunalski liczył 68 270 mieszkańców[6] i był pod względem liczby ludności drugim (po Łodzi) miastem w województwie łódzkim, a także 50. spośród najludniejszych miast w Polsce[7].

Toponimia edytuj

Nazwa miasta notowana jest od XIII wieku jako Piotrków i Pietrków, od XIV wieku spotyka się także Piotrkowo. Pochodzi ona od imienia Piotr, zdrobnionego do Piotrek, w języku staropolskim także Pietrek. Drugi człon nazwy, Trybunalski, wywodzi się od faktu, że w mieście urzędował trybunał koronny[8].

Nazwa Piotrkowa w innych językach brzmi: język rosyjski – dziś Пётркув-Трыбунальски, za czasów Królestwa Polskiego – Петроковъ[9]; jid. ‏פּעטריקעװ‎ Petrikew[10]; niem. Petrikau[11].

Położenie edytuj

Miasto położone jest w południowo-wschodniej części województwa łódzkiego na Równinie Piotrkowskiej nad rzeką Strawą. Piotrków Trybunalski leży w historycznej ziemi sieradzkiej[12].

Odległy o 53 km na południowy wschód od Łodzi[13], 136 km na południowy zachód od Warszawy[14] i 160 km na północny wschód od Katowic[15].

Według danych z 31 grudnia 2018 powierzchnia miasta wynosiła 67,3 km²[16].

Według danych z 2002[17] powierzchnia miasta to 67,3 km², co stanowi 0,4% powierzchni całego województwa łódzkiego. Struktura powierzchni miasta:

  • użytki rolne 52%
  • użytki leśne 21%

Historia edytuj

 
Najstarsza panorama Piotrkowa z 1657
 
Bazylika św. Jakuba Apostoła
 
Kościół i klasztor o.o. bernardynów przy pl. Kościuszki
 
Kościół jezuitów, fasada
 
Budynek sądu w Piotrkowie
 
Podzamcze – miejsce po wyburzonych kamienicach w rejonie ulicy Starowarszawskiej
 
Panorama Rynku na Starym Mieście

Historia Żydów w Piotrkowie edytuj

 
Mała Synagoga (1775 r.)

Miasto posiadało zakaz osiedlania się Żydów – przywilej de non tolerandis Judaeis. Dopiero w XVI w. ludność żydowska zamieszkała w okolicach Piotrkowa zaczęła przybywać na targi i jarmarki. W 1657 wojska Stefana Czarnieckiego dokonały krwawego pogromu Żydów w Piotrkowie. W 1679 król Jan III Sobieski zezwolił na założenie kahału, synagogi, kirkutu, mykwy, rzeźni i sklepów. Piotrków Trybunalski był jednym z najważniejszych w Polsce żydowskich ośrodków wydawniczo-drukarskich.

W październiku 1939 Niemcy utworzyli tu pierwsze getto na ziemiach polskich. Uwięzili w nim ok. 25 tys. osób z Piotrkowa i okolic. W dniach 15–21 października 1942 ok. 22 tys. osób wywieźli do obozu zagłady w Treblince[27][28].

Liczba ludności żydowskiej w Piotrkowie Trybunalskim, 1765–1945[29]
Rok Żydzi Nie-Żydzi Odsetek Żydów
1765 780
1810 1592 2076 43%
1820 1999 2131 48%
1858 4272 5973 42%
1871 5706 8973 39%
1897 9543 21639 31%
1921 11630 29362 28%
1939 10641 40653 21%
1941 ok. 25000
1945 133 45848 0%

Klimat edytuj

Miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Najwyższa temperatura dzienna (°C) +11,2 +5,1 +12,7 +21,1 +25,3 +28,9 +32,1 +30,8 +23,9 +23,0 +10,6 +7,9
Najniższa temperatura dzienna (°C) –31,2 –13,2 –6,4 –3,9 +1,8 +1,8 +8,0 +5,6 +2,1 –3,2 –2,9 –10,0
Źródło: Typowe lata meteorologiczne i statystyczne dane klimatyczne dla obszaru Polski do obliczeń energetycznych budynków

Demografia edytuj

Dane z 2018:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 72 211 100 38 662 54 33 549 46
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
1073,8 573,9 498,9

Piramida wieku mieszkańców Piotrkowa Trybunalskiego w 2014 roku[30].

 

Wskaźniki ekonomiczne edytuj

Średni dochód na jednego mieszkańca dla Piotrkowa Trybunalskiego wynosi 4150 zł brutto[31]. Według danych z 2018 stopa bezrobocia w mieście wynosiła 5,5%[32].

Podział na osiedla edytuj

W Piotrkowie Trybunalskim nazwa „osiedle” ma dwa znaczenia: Tradycyjne – istniejące osiedla, oraz administracyjne – jednostki pomocnicze gminy (odpowiednik dzielnic w większych miastach lub sołectw w gminach) W niektórych przypadkach nazwy pokrywają się: np. Wierzeje.

Zgodnie z uchwałami Rady Miasta w Piotrkowie funkcjonuje czternaście jednostek pomocniczych:

 
Panorama północnej części Piotrkowa Trybunalskiego

System TERYT wyróżnia następujące integralne części miasta: Belzatka, Budki, Bugaj, Byki, Byki-Kolonia, Daszówka, Dymacz, Karolinów, Kleszcz, Krakówka, Meszcze, Michałów, Moryca, Pawłówka, Raków, Raków Mały, Szczekanica, Świerczów, Twardosławice, Wierzeje[35].

Gospodarka edytuj

Przemysł edytuj

 
Budynek dawnej Piotrkowskiej Manufaktury przy ulicy Sulejowskiej
 
Browar Piotrków (2019)

Od XIX w. ośrodek przemysłu, m.in. szklarskiego (huty „Kara”, „Hortensja”, „Feniks”), włókienniczego (Piotrkowska Manufaktura – potem Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Sigmatex”), maszynowego (Fabryka Maszyn Górniczych „Pioma” – obecnie „Famur”, Warszawskie Zakłady Mechaniczne – Polskie Zakłady Lotnicze WZM-PZL). Obecnie jedno z dwóch głównych miast Piotrkowsko-Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego. Piotrków to także przemysł meblowy (Piotrkowska Fabryka Mebli) oraz papierniczy – swoją siedzibę ma tutaj Emerson, potentat w produkcji papieru komputerowego. W południowej części miasta działa nowoczesny regionalny Browar Piotrków produkujący piwa różnego rodzaju. Działa tutaj także duża liczba lokalnych i regionalnych firm budowlanych czy deweloperskich

Przemysł maszynowy edytuj

Przemysł włókienniczy edytuj

  • Sigmatex Sp. z o.o. – producent dzianin

Handel edytuj

Znajdują się tutaj galeria rozrywkowo-handlowa Focus Mall, otwarta 13 listopada 2009, oraz Galeria „Stary Areszt”, znajdująca się w budynkach dawnego aresztu – usytuowana w okolicach starego miasta.

Logistyka edytuj

Ze względu na dogodne położenie miasta, wokół miasta powstało kilka rozbudowanych centrów logistycznych.

  • Centrum Dystrybucji IKEA – teren o powierzchni 47 ha, z czego 100 tys. m² pod zabudową.
  • ProLogis Park Piotrków – teren o powierzchni 30 ha, 4 hale o łącznej powierzchni 83 tys. m². Najemcy: Unilever, Carrefour, Nomi, Vitakraft.
  • Centrum Logistyczne „Kaufland” – teren o powierzchni 27 ha, obiekty magazynowe o powierzchni 120 tysięcy m² oraz przetwórnia mięsa i chłodnia.

Trwa realizacja dużych projektów logistycznych w Piotrkowie i jego najbliższym otoczeniu:

  • Logistic City Piotrków Distribution Center – teren o powierzchni ponad 100 ha, dotychczas zrealizowano 4 hale o ogólnej powierzchni 136 tys. m², planowana powierzchnia zabudowy ponad 450 tys. m². Najemcy: M&M Logistics, PPG, Colep CCL, Erontrans, Compania de Distribucion Integral Logista, Schlecker, Jysk, Trans Południe, Kronopol.
  • Poland Central – Europolis – teren położony na terenie gminy Grabica (ok. 7 km od Piotrkowa) o powierzchni 122 ha, docelowa powierzchnia magazynowa wyniesie ponad 500 tys. m². Najemcy: IKEA, Erontrans, FM Logistic, PSD, Integer.pl.
  • Prologis Park Piotrków II – teren o powierzchni 25 ha, docelowo zaplanowano realizację 6 hal o ogólnej powierzchni zabudowy 125 tys. m². Najemcy: Stock Polska, Vobis.

Transport edytuj

 
Schemat przedstawiający północno-zachodnią obwodnicę i docelowy układ komunikacyjny Piotrkowa Trybunalskiego
 
Fragment trasy W-Z
 
Wschodnia obwodnica Piotrkowa – ulica Miast Partnerskich

Transport drogowy edytuj

Piotrków Trybunalski stanowi ważny węzeł komunikacyjny. Przez miasto przebiegają drogi krajowe i międzynarodowe:

Drogi wojewódzkie:

Miasto posiada rozbudowany system obwodnic w którego skład wchodzą obwodnice:

W planach jest także budowa obwodnicy śródmiejskiej, mającej być w przyszłości drogą alternatywną dla płatnej autostrady A1 oraz obwodnicy południowej.

Transport autobusowy edytuj

 
Dworzec autobusowy w Piotrkowie Trybunalskim

Ważną rolę odgrywają też zrzeszeni przewoźnicy prywatni, obsługujący linie miejskie oraz podmiejskie, w tym do Sulejowa, Bełchatowa i Tomaszowa.

Komunikacja miejska edytuj

W Piotrkowie Trybunalskim istnieje komunikacja autobusowa, obsługiwana przez MZK Piotrków Trybunalski, oraz przez przewoźników prywatnych.

W 2017 roku MZK Piotrków Trybunalski obsługiwało 11 linii autobusowych (numery „0” – „10”) i dysponowało 39 autobusami marki MAN[36]:

Dodatkowo w Piotrkowie Trybunalskim funkcjonują linie przewoźników prywatnych.

Transport kolejowy edytuj

 
Dworzec kolejowy w Piotrkowie Trybunalskim

Przez stację Piotrków Trybunalski przechodzi linia kolejowa nr 1, wybudowana w 1846 jako Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska[37]; tutaj zaczyna się również linia kolejowa nr 24 do kopalni Bełchatów, która według pierwotnych planów miała być częścią odnogi Centralnej Magistrali Kolejowej z Opoczna do Oleśnicy[38].

W latach 1902–2008 na terenie miasta zaczynała się linia Piotrkowskiej Kolei Wąskotorowej do Sulejowa; obecnie w całości zachował się jedynie teren dworca wąskotorowego[39].

Transport lotniczy edytuj

W Piotrkowie Trybunalskim działa lotnisko sportowe zdolne do przyjmowania samolotów kategorii dyspozycyjnej czy taksówek powietrznych.

Najbliższym portem lotniczym jest oddalony od centrum Piotrkowa Trybunalskiego o 42 km Międzynarodowy Port Lotniczy im. Władysława Reymonta w Łodzi. Ponadto miasto jest oddalone o około 133 km od Portu lotniczego Warszawa Okęcie i około 137 km od Portu Lotniczego Katowice-Pyrzowice.

W 2008 przy Samodzielnym Szpitalu Wojewódzkim im. Mikołaja Kopernika otwarto sanitarne lądowisko.

Turystyka edytuj

 
Ulica Rycerska na starym mieście
 
Ulica Szewska na starym mieście
 
Podzamcze – ulica Starowarszawska
 
Ulica Słowackiego

Architektura edytuj

Zabytki edytuj

 
Zamek Królewski, obecnie siedziba muzeum
 
Budynek Wielkiej Synagogi
 
Park im. ks. Józefa Poniatowskiego

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są m.in. następujące obiekty z terenu Piotrkowa[40]:

Inne obiekty edytuj

 
Wieża ciśnień (1925-1927)

Architektura współczesna edytuj

 
Nowe kamienice przy ulicach Jerozolimskiej i Starowarszawskiej (2018)
 
Focus Mall
  • Bank Pekao S.A. przy al. Armii Krajowej
  • Kryta Pływalnia OSiR przy ul. Belzackiej (budowana w latach 1999–2000)
  • Kościół pw. Miłosierdzia Bożego przy ul. Łódzkiej
  • Kościół pw. NMP Królowej Pokoju przy ul. Belzackiej (1998)
  • Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej przy ul. Krakowskie Przedmieście
  • Hala sportowa „Relax” (lata 80.)
  • Centrum handlowe Focus Mall przy ul. Słowackiego
  • Hotel Mercure Piotrków Trybunalski przy al. Armii Krajowej

Informacja turystyczna edytuj

  • Centrum Informacji Turystycznej[41]
  • PTTK Oddział im. Michała Rawity Witanowskiego w Piotrkowie Trybunalskim[42]
  • Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim[43]

Szlaki turystyczne edytuj

  • Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy
  • Szlaki miejskie:
    • Trakt Wielu Kultur
    • Filmowy Piotrków
    • Miasto Piwowarów
    • Szlakiem dawnych piotrkowskich hoteli
  • Szlak rekreacyjny wokół Piotrkowa

Kultura edytuj

Biblioteki edytuj

 
Miejska Biblioteka Publiczna

Muzea i galerie edytuj

  • Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim
  • Muzeum Piwowarstwa – Centrum Edukacji Browarniczej
  • Ośrodek Działań Artystycznych (2 siedziby)
  • Galeria „U Panien” (Centrum Idei Ku Demokracji/Kościół pw. Matki Bożej Śnieżnej)

Kina edytuj

Inne ośrodki kulturalne edytuj

  • Miejski Ośrodek Kultury – „Europejska scena Teatru im. Jaracza” oraz działający w ramach struktur MOK – Ośrodek Edukacji Artystycznej „Wyciągamy dzieci z bramy”
  • Osiedlowy Klub Kultury „Jaskółczyn” – prowadzący między innymi dziecięce i młodzieżowe zespoły tańca
  • Europejskie Stowarzyszenie Modelarzy

Wydarzenia cykliczne edytuj

  • Imieniny Piotrków – cykl imprez muzycznych, sportowych i rekreacyjnych z okazji Dni Miasta
  • Międzynarodowy Festiwal Sztuki Akcji – Interakcje – zapoczątkowane w 1999 r. wydarzenie artystyczne, w którym uczestniczą miłośnicy sztuki współczesnej i artyści z całego świata
  • Festiwal Kabaretowy – Trybunały Kabaretowe
  • Dni muzyki kameralnej – organizowane w zabytkowej siedzibie Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim
  • Ogólnopolski konkurs literacki o „Rubinową Hortensję”
  • Ogólnopolski Konkurs Pianistyczny im. Ignacego Jana Paderewskiego – odbywający się od 1991 r., w Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia w Piotrkowie Trybunalskim
  • Międzynarodowe Spotkania Rzeźbiarzy – Skrzyżowania
  • Ogólnopolski Festiwal Kultury i Sztuki Chrześcijańskiej „Nadzieja”
  • Ogólnopolski Festiwal Kapel Podwórkowych
  • Masa Krytyczna – każdy ostatni piątek miesiąca o godz. 18.00 spod budynku Uniwersytetu Jana Kochanowskiego
  • Trybunały Modelarstwa Kolejowego – organizowane pod koniec czerwca przez Europejskie Stowarzyszenie Modelarzy

Media edytuj

Wykaz tradycyjnych mediów piotrkowskich:

Wykaz internetowych mediów piotrkowskich:

  • Prasa:
    • www.gazetatrybunalska.info
    • www.piotrkowski24.pl
    • www.ePiotrkow.pl
    • www.piotrkowtrybunalski.naszemiasto.pl
    • www.ziemiapiotrkowska.com

Edukacja edytuj

 
Dawne Kolegium jezuickie, obecnie I LO im. Bolesława Chrobrego
 
Budynek SP nr 2

Poza tym w Piotrkowie Trybunalskim funkcjonuje obecnie:

Urzędy i Instytucje edytuj

  • Starostwo Powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Dąbrowskiego 7
  • Urząd Skarbowy w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65
  • Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Piotrkowie Trybunalskim, al. 3 Maja 8
  • Powiatowy Urząd Pracy, ul. Dmowskiego 27
  • Łódzki Urząd Wojewódzki. Wydział Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Szkolna 28/bud. B
  • ZUS Inspektorat w Piotrkowie Trybunalskim, Al. Armii Krajowej 9
  • Narodowy Fundusz Zdrowia. Łódzki Oddział Wojewódzki. Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim Al. Armii Krajowej 15
  • Państwowa Straż Łowiecka, ul. Szkolna 28
  • Urząd Statystyczny w Łodzi. Oddział w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65
  • Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Kasztelańska 9
  • Wojewódzki Ośrodek Ruchu Drogowego w Łodzi Oddział Terenowy w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Gliniana 17
  • Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Jerozolimska 29
  • Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Biuro Powiatowe w Piotrkowie, ul Kostromska 63
  • Regionalna Izba Obrachunkowa. Zespół Zamiejscowy w Piotrkowie Trybunalskim ul. Dąbrowskiego 5
  • Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Zarząd Zlewni w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Gabriela Narutowicza 9/13
  • Okręgowy Urząd Miar w Łodzi. Wydział Zamiejscowy w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Śląska 13
  • Biuro UDT w Piotrkowie Trybunalskim. Oddział w Łodzi, ul. Wiosenna 3
  • Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, ul. Marii Curie-Skłodowskiej 1
  • Kuratorium Oświaty w Łodzi. Delegatura Piotrków Trybunalski, ul. Sienkiewicza 16a
  • Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi. Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim ul. Bawełniana 18
  • Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Łodzi. Delegatura w Piotrkowie, ul. Sienkiewicza 16a
  • Urząd Celny w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Dworska 6a
  • Powiatowy Inspektorat Weterynarii, ul. Rzemieślnicza 26

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

 
Cerkiew prawosławna przy ul. Słowackiego
 
Kościół ewangelicko-augsburski

Sport edytuj

 
Kąpielisko miejskie „Słoneczko”

W 1981 roku w Piotrkowie Trybunalskim odbyły się po raz pierwszy w Polsce Śmigłowcowe Mistrzostwa Świata

W latach 1985–1989 w Piotrkowie Trybunalskim odbywały się ogólnopolskie mistrzostwa Breakdance.

W mieście działają następujące kluby sportowe:

Osoby związane z Piotrkowem Trybunalskim edytuj

Honorowi Obywatele Miasta Piotrkowa Trybunalskiego edytuj

Prezydenci Piotrkowa Trybunalskiego edytuj

W latach 1950–1975 urząd prezydenta został zastąpiony przez prezydium rady narodowej[61].

Posłowie z Piotrkowa Trybunalskiego (okręg wyborczy) edytuj

„Filmowy Piotrków” edytuj

 
Kamienica narożna, tzw. „Złoty Róg”, na piotrkowskiej starówce – „zagrała” Dom Bankowy Kramera w komedii Vabank

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat miasto było miejscem pracy wielu ekip filmowych, które realizowały filmy.

Filmy kręcone w Piotrkowie Trybunalskim edytuj

Współpraca międzynarodowa edytuj

 
Ulica Miast Partnerskich będąca jednocześnie wschodnią obwodnicą miasta

Współpraca zagraniczna Piotrkowa Trybunalskiego obejmuje przede wszystkim płaszczyznę kulturalną, oświatową, naukową, gospodarczą czy sportową ze swoimi miastami partnerskimi, z którymi miasto podpisało umowę o wzajemnej współpracy oraz z miastami zaprzyjaźnionymi[65].

Miasta i gminy partnerskie
Miasto Państwo Data podpisania umowy
Esslingen   Niemcy 25.09.1992
Równe   Ukraina 07.06.1997
Velenje   Słowenia 24.03.1998
Mosonmagyaróvár   Węgry 06.08.2001
Mariampol   Litwa 14.09.2002
Vienne   Francja 02.07.2005
Neath Port Talbot   Wielka Brytania 22.09.2007
Ness Cijjona   Izrael 12.09.2016
Miasta zaprzyjaźnione
Miasto Państwo
Udine   Włochy
Schiedam   Holandia
Žagubica   Serbia

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Informacja o prezydencie na stronie UM Piotrków Trybunalski. [dostęp 2016-11-02].
  2. GUS Baza Demografia ludność w 2023 r..
  3. Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
  4. Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 65.
  5. Dzieje Piotrkowa...
  6. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf
  7. Lista miast w Polsce (spis miast, mapa miast, liczba ludności, powierzchnia, wyszukiwarka), Polska w liczbach [dostęp 2021-08-19] (pol.).
  8. Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wyd. drugie uzupełnione. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 185–186. ISBN 83-04-02436-5.
  9. „Między prowincją a wielkim światem. śycie społeczno-kulturalne Piotrkowa 1867-1884”, Mariusz Furman, Kraków 2012 : [recenzja].
  10. Yiddishland: Countries, Cities, Towns, Rivers. YIVO Institute for Jewish Research. [dostęp 2019-08-08]. (ang. • jid.).
  11. Zdzisław Włodarczyk. Raport Leopolda Göckingka o stanie Piotrkowa (1793 r.). „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, s. 148, 2011. [dostęp 2017-02-09]. 
  12. Stanisław Kutrzeba: Franciszek Piekosiński jako historyk prawa polskiego w: „Kwartalnik Historyczny”, R. XXII, z. 2/3, red. nacz. Aleksander Semkowicz. Towarzystwo Historyczne, Lwów 1908, s. 265.
  13. Odległość z Piotrków Trybunalski do Łódź. najlepszetrasy.com. [dostęp 2020-05-07]. (pol.).
  14. Odległość między Piotrków Trybunalski a Warszawa. najlepszetrasy.com. [dostęp 2020-05-07]. (pol.).
  15. Odległość między Piotrków Trybunalski a Katowice. najlepszetrasy.com. [dostęp 2020-05-07]. (pol.).
  16. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  17. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  18. Piotrkow24.pl – Twój przewodnik po Piotrkowie Trybunalskim. piotrkow24.pl. [dostęp 2013-03-20]. (pol.).
  19. http://www.800lat.piotrkow.pl/www.800lat.piotrkow.pl/historia-miasta-t3.html
  20. M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  21. Skoczylas Michał M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska Anita, Pękacka-Falkowska Katarzyna, Owecki Michał. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53-75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line
  22. Andrzej Czerkawski, Tadeusz Jurga „Dla Ciebie Ojczyzno” Wydawnictwo „Sport i Turystyka” 1970, s. 232.
  23. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 526.
  24. Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 324.
  25. Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga, Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945. Wybrane miejsca bitew, walk i akcji bojowych. Warszawa 1971, s. 385, 386.
  26. a b Andrzej Czerkawski, Tadeusz Jurga „Dla Ciebie Ojczyzno” Wydawnictwo „Sport i Turystyka” 1970, s. 239.
  27. Urzędowski Krzysztof, Przyczynek do historii getta...
  28. Piotrków Trybunalski, geocities.com [dostęp 2023-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2002-12-05].
  29. Tomasz M. Jankowski, Demography of a shtetl : the case of Piotrków Trybunalski, Leiden 2022, s. 95, ISBN 978-90-04-51857-5, OCLC 1341268335 [dostęp 2023-01-07].
  30. [1], w oparciu o dane Komisarza Wyborczego w Piotrkowie Trybunalskim oraz GUS.
  31. Zarobki w Piotrkowie Trybunalskim – zarobki.pracuj.pl, zarobki.pracuj.pl [dostęp 2021-06-11].
  32. Zespół 300Gospodarki, Bezrobocie w Piotrkowie Trybunalskim jest w okolicach krajowej średniej, 300Gospodarka.pl, 7 listopada 2019 [dostęp 2021-06-11] (pol.).
  33. Osiedle „Centrum”. Rada Miasta Piotrkowa Trybunalskiego. [dostęp 2019-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-13)].
  34. Jednostki pomocnicze. Urząd Miasta Piotrków Trybunalski. Biuletyn Informacji Publicznej. [dostęp 2019-11-22].
  35. Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-02-22].
  36. MZK Piotrków Trybunalski – Spis taboru, www.mzk.piotrkow.pl [dostęp 2017-09-02] (pol.).
  37. Dylewski 2012 ↓, s. 11.
  38. Dylewski 2012 ↓, s. 172-173.
  39. Krzysztof Marek Herman, Kolej Wąskotorowa Piotrków-Sulejów, Łódź 2016, s. 54, ISBN 978-83-7729-316-4.
  40. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2018-11-17].
  41. Centrum Informacji Turystycznej w Piotrkowie Trybunalskim.
  42. PTTK Piotrków.
  43. Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim, plac Zamkowy 4.
  44. Archidiecezja Łódź [dostęp 2009-05-21] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-09].
  45. Greckokatolicka placówka duszpasterska w Piotrkowie Trybunalskim, grekokatolicy.pl [dostęp 2023-06-15].
  46. Dekanat łódzki, orthodox.pl [dostęp 2023-03-29].
  47. Zbory, adwent.pl [dostęp 2023-03-29].
  48. Zbory, kbwch.pl [dostęp 2023-03-29].
  49. Piotrków Trybunalski, luteranie.pl [dostęp 2023-03-29].
  50. Zbory KECh w Polsce, kech.pl [dostęp 2023-03-29].
  51. Znajdź Kościół, kz.pl [dostęp 2023-03-29].
  52. Po raz pierwszy w historii! Cały Nowy Testament dostępny w polskim języku migowym, nasztomaszow.pl, 28 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-29].
  53. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
  54. Świadkowie Jehowy mają Salę.
  55. Piotrków Trybunalski – Oficjalny portal miejski *** John Benett Honorowym Obywatelem Piotrkowa, www.piotrkow.pl [dostęp 2018-12-27] (pol.).
  56. Zbigniew Skrzek odebrał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Piotrkowa, www.epiotrkow.pl [dostęp 2019-12-08] (pol.).
  57. Krzysztof Łapiński: Kancelaria Magistratu Piotrkowa w latach 1874–1914. Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim. [dostęp 2019-07-04]. (pol.).
  58. Aleksy Piasta: Piotrkowscy socjaliści wobec wyborów do Rady Miejskiej w grudniu 1916 r.. Piotrkowskie Zeszyty Historyczne 2016 nr. 17 cz. 2. [dostęp 2019-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-04)]. (pol.).
  59. Samorząd Piotrkowa Trybunalskiego w latach 1935–1939. Zarząd Miejski w Piotrkowie Trybunalskim. [dostęp 2019-07-04]. (pol.).
  60. Katarzyna Skowrońska: Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Piotrkowie Trybunalskim – struktura organizacyjna i procesy aktotwórcze. Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim. [dostęp 2019-07-04]. (pol.).
  61. Gracjana Dutkiewicz: Dzieje samorządu terytorialnego w Polsce po II wojnie światowej. Colloquium 2010. [dostęp 2019-07-12]. (pol.).
  62. Filmowe miejsca – Piotrków Trybunalski. [dostęp 2010-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-15)].
  63. Nowy film Holland. [dostęp 2010-02-04].
  64. Bitwa Warszawska 1920 w 3D. [dostęp 2011-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-25)].
  65. Idea Miast Partnerskich. piotrkow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-22)]..

Bibliografia edytuj

publikacje
prasa i periodyki
  • Urzędowski Krzysztof, Przyczynek do historii getta w Piotrkowie Trybunalskim; [w:] „Biuletyn Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskiej w Łodzi-Instytut Pamięci Narodowej”, tom II, Łódź 1990, s. 35–48.

Linki zewnętrzne edytuj