Jan Łomnicki

Jan Łomnicki (ur. 30 czerwca 1929 w Podhajcach, zm. 18 grudnia 2002 w Warszawie) – polski reżyser i scenarzysta filmów dokumentalnych i fabularnych.

Jan Łomnicki

Jan Łomnicki (lata 60 XX w.)
Imię i nazwisko przy narodzeniu	Jan Emilian Łomnicki
Data i miejsce urodzenia	30 czerwca 1929 Podhajce
Data i miejsce śmierci	18 grudnia 2002 Warszawa
Zawód	reżyser scenarzysta
Lata aktywności	1951–2000
Odznaczenia

Grób Jana Łomnickiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys

Urodził się w Podhajcach k. Lwowa, w rodzinie Mariana (zm. 1942), urzędnika pocztowego, i Jadwigi (zm. 1974), nauczycielki. Brat aktora Tadeusza Łomnickiego. Po wybuchu II wojny światowej razem z rodziną został przesiedlony na Zachód, do Dębicy, później do Krakowa. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim i Wyższej Szkole Nauk Społecznych przy KC PZPR. W 1954 ukończył studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi, a w 1957 uzyskał dyplom. W czasie studiów w łódzkiej filmówce tworzył nieformalną grupę określaną jako „Kolektyw”, do której należeli również Stanisław Bareja, Janusz Weychert, Janusz Morgenstern, Lech Lorentowicz i Kazimierz Kutz. Na początku studiów miał być relegowany z uczelni z powodu wybryku, jakim było skracanie trasy podczas marszobiegu mającego służyć tężyźnie fizycznej, a który nabrał znaczenia politycznego. Ponieważ do udziału w tym wybryku przyznał się również Bareja, zrezygnowano z tak silnej sankcji. Wyrzucenie ze studiów dwóch osób mogłoby spowodować większe zainteresowanie uczelnią ze strony UBP w Łodzi.

W latach 1989–1991 był członkiem Komitetu Kinematografii. Jako reżyser debiutował w 1954 krótkim filmem dokumentalnym pt. Ziemia czeka, w którym agitował do osiedlania się na ziemiach odzyskanych. W następnych latach zrealizował szereg kolejnych dokumentów, z których największe uznanie zdobył obsypany międzynarodowymi nagrodami film Narodziny statku (1961) opowiadający o końcowych pracach przy montażu i wodowaniu statku w Stoczni Gdańskiej. W 1963 wyreżyserował swój pierwszy film fabularny; dramat obyczajowy pt. Wiano, w którym swoją pierwszą główną rolę w karierze zagrał Roman Wilhelmi. Często w swoich późniejszych filmach poruszał tematykę wojenną; były to m.in. Ocalić miasto (1976), Akcja pod Arsenałem (1977) czy Jeszcze tylko ten las (1991). W zrealizowanych w latach 90. XX w. filmach Wielka wsypa (1992) i Szczur (1994) poruszał współczesną tematykę opisując nową polską rzeczywistość po upadku komunizmu oraz zmieniające się wartości i obyczaje. Jednak największą popularność i uznanie przyniósł mu 25-odcinkowy serial obyczajowy Dom, którego realizacja z przerwami zajęła mu 20 lat. Opowiadający o powojennych losach mieszkańców warszawskiej kamienicy serial cieszy się od lat niesłabnącym zainteresowaniem widzów.

Zmarł 18 grudnia 2002 po długiej i ciężkiej chorobie w szpitalu w Warszawie – Aninie. Jest pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 131-5-12).

Był mężem Danuty z Piłsudskich h. Kościesza (ur. 1938). Jego synem jest reżyser Marcin Mikołaj Łomnicki (ur. 1958), a córką - Jadwiga (ur. 1982).

Filmografia

Filmy fabularne i seriale

• Wiano (1963)
• Kontrybucja (1966)
• Cyrograf dojrzałości (1967)
• Mała ankieta (1970)
• Pan Dodek (1970)
• Poślizg (1972)
• Nagrody i odznaczenia (1973)
• Ocalić miasto (1976)
• Akcja pod Arsenałem (1977)
• Dom (1980–2000; serial TV)
• Rzeka kłamstwa (1987; serial TV)
• Modrzejewska (1989; serial TV)
• Jeszcze tylko ten las (1991)
• Wielka wsypa (1992)
• Szczur (1994)
• Jest jak jest (1994; serial TV); tylko odc. 1. oraz od 4. do 7.

Filmy dokumentalne

• Ziemia czeka (1954)
• Szarlejka (1955)
• Walcownia (1956)
• Mistrz Nikifor (1956)
• Dom starych kobiet (1957)
• Warszawa Główna (1958)
• Stal (1959)
• Nie ma końca wielkiej wojny (1959)
• Narodziny miasta (1959)
• Huta 1959 (1959)
• Piosenki dla Krakowa (1960)
• Koncert wawelski (1960)
• Na straży granic (1960)
• Mostostalowcy (1960)
• Narodziny statku (1961)
• Kolorowy świat (1961)
• Władysław Broniewski (1962)
• Nadzieja i inne wiersze (1962)
• Suita polska (1962)
• Skrzyżowanie (1962)
• Karta wizytowa (1962)
• Rzecz niepospolita (1964)
• Rówieśnicy (1964)
• Ab urbe condita (1965)
• Stocznia Gdańska (1966)
• Spotkania z Warszawą (1966)
• Jubileuszowy (1967)
• Gienek (1968)
• Dzieciom (1968)
• Witamy (1969)
• Toast (1969)
• Ojcowie i dzieci (1969)
• Wszystkie nasze końskie sprawy (1970)
• Pory roku (1970)
• Polska przeminionych Kołodziejów (1970)
• Polak jako taki (1970)
• Pamięć (1970)
• Troska i pieśń (1970)
• Huta 75 (1975)
• Andrzej Banach (1991)
• Ludwik Perski - krótkie wspomnienie z długiego życia (2000)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
• Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1978)
• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP”
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1979)
• Medal ZAiKS-u (1988)
• Odznaka honorowa ZAiKS-u (1978)

Nagrody i wyróżnienia

• Wyróżnienie na VII Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Oświatowych w Mannheim za film Dom starych kobiet (1958)
• Specjalne Wyróżnienie na II Festiwalu Filmowym w Cork za film Dom starych kobiet (1958)
• Specjalne Wyróżnienie na I Międzynarodowym Festiwalu Filmów o Sztuce w Wenecji w ramach XIX Biennale dla filmu Mistrz Nikifor (1958)
• Wyróżnienie na Przeglądzie Filmów Turystyczno-Krajoznawczych w Warszawie za film Narodziny miasta (1959)
• Wyróżnienie na VI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen dla filmu Stal (1960)
• Nagroda na IX Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Oświatowych w Mannheim dla filmu Stal (1960)
• Wyróżnienie Honorowe na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Vancouver dla filmu Stal (1960)
• Wyróżnienie Honorowe na I Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Eksperymentalnych w Santiago de Chile dla filmu Stal (1960)
• II nagroda „Srebrny Smok Wawelski” na I Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie w kategorii filmów dokumentalnych dla filmu Narodziny statku (1961)
• Grand Prix na IV Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Krótkometrażowych w Lipsku dla filmu Narodziny statku (1961)
• „Złoty Aztek” na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Meksyku w kategorii filmów przemysłowych dla filmu Narodziny statku (1961)
• Srebrny Medal na II Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie w kategorii filmów krótkometrażowych i dokumentalnych dla filmu Narodziny statku (1961)
• Dyplom Uznania na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Edynburgu dla filmu Narodziny statku (1961)
• I nagroda na II Międzynarodowym Festiwalu Filmów Telewizyjnych w Aleksandrii w kategorii filmów dokumentalnych dla filmu Narodziny statku (1961)
• Nagroda „Złoty Smok Wawelski” na II Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie za najlepszy film o sztuce dla filmu Kolorowy świat (1962)
• „Złota Najda” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Porretta Terme w kategorii filmów dokumentalnych dla filmu Narodziny statku (1962)
• „Srebrny Bumerang” na Festiwalu Filmowym w Melbourne za najlepszy film krótkometrażowy dla filmu Narodziny statku (1962)
• „Srebrny Gołąb” na V Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Lipsku dla filmu Suita polska (1962)
• Nagroda „Złoty Kompas” na Festiwalu Filmów Krajoznawczych i Turystycznych w Warszawie za film Ab urbe condita (1966)
• Nagroda Jury FIPRESCI na II Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Córdobie dla filmu Ab urbe condita (1966)
• Nagroda Klubu Krytyki Filmowej SDP „Syrenka Warszawska” na VIII Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie dla filmu Jubileuszowy (1968)
• Nagroda NRD-owskiej Ligi Przyjaźni między Narodami na I Międzynarodowym Festiwalu Filmów Sportowych w Oberhausen za film Jubileuszowy (1968)
• Nagroda „Srebrny Kompas” na Festiwalu Filmów Krajoznawczych i Turystycznych w Warszawie za film Witamy (1969)
• Srebrny Medal na XX Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Wenecji za film Toast (1969)
• Nagroda Jury Krytyki na Międzynarodowych Dniach Filmów Sportowych w Oberhausen za film Gienek (1970)
• Wyróżnienie na XI Festiwalu Filmów Folklorystycznych w Koperze dla filmu Ondraszkowe ostatki (1970)
• Grand Prix w Turnieju Filmów Sportowych w Zakopanem za film Gienek (1970)
• Nagroda Specjalna Jury III Międzynarodowym Festiwalu Filmów Turystycznych TOURFILM w Szpindlerowym Młynie dla filmu Witaminy! (1970)
• Wyróżnienie na Festiwalu Filmów Społeczno-Politycznych w Łodzi za film Ojcowie i dzieci (1971)
• I Nagroda „Złoty Pegaz” na Przeglądzie Filmów o Sztuce w Zakopanem za film Paweł Wróbel (1971)
• Nagroda Główna „Kryształowy Globus” na XVIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlowych Warach dla filmu Poślizg (1972)
• Nagroda Komitetu do spraw Radia i Telewizji za twórczość radiową i telewizyjną - reżyserię filmu telewizyjnego Troska i pieśń - o Władysławie Broniewskim (1972)
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za twórczość radiową i telewizyjną - reżyserię filmu dokumentalnego Zaśpiewajmy to jeszcze raz (1975)
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia za film Ocalić miasto (1976)
• Nagroda Główna „Srebrne Lwy Gdańskie” oraz „Bałtycka Perła” (nagroda zakładów pracy Wybrzeża) za poszukiwania twórcze i obyczajowości polskiego ruchu społeczno-politycznego na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku za film Ocalić miasto (1976)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za reżyserię filmu Ocalić miasto (1977)
• Nagroda Komitetu Obrońców Pokoju i miesięcznika „Iskusstwo kino” na MFF w Moskwie dla filmu Ocalić miasto (1977)
• Nagroda „Dziennika Wieczornego” (Bydgoszcz) w plebiscycie czytelników za film Ocalić miasto (1977)
• Nagroda Główna „Srebrne Lwy Gdańskie” na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku za film Akcja pod Arsenałem (1978)
• Nagroda Węgierskiego Komitetu Młodzieżowego na VIII MFF Sportowych w Keszthely dla filmu Olimpiada (1985)
• „Złoty Ekran” przyznany przez pismo „Ekran” za serial Dom (1988)
• Nagroda Klubu Krytyki SDPRL „Syrena Warszawska 1988” za serial Dom (1989)
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu Kinematografii za twórczość filmową w dziedzinie filmu fabularnego - reżyserię filmu Jeszcze tylko ten las (1991)

Źródło:.

Linki zewnętrzne

• Jan Łomnicki w bazie Filmweb
• Jan Łomnicki na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”