Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi

polska wyższa uczelnia publiczna w Łodzi

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi (skr. PWSFTViT[3][a]) – polska uczelnia artystyczna specjalizująca się w sztukach filmowych i teatralnych[6].

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi
Godło
Ilustracja
Pałac Oskara Kona – Rektorat PWSFTViT
Data założenia

16 lipca 1948 roku[1]

Patron

Leon Schiller

Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Adres

ul. Targowa 61/63,
90-323 Łódź

Liczba studentów

868[2] (2019)

Rektor

dr hab. Milenia Fiedler

Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, w centrum znajduje się punkt z opisem „PWSFTViT”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „PWSFTViT”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „PWSFTViT”
Ziemia51°45′27,57″N 19°28′21,48″E/51,757658 19,472633
Strona internetowa

Historia

edytuj

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi wywodzi swe początki z pomysłu kształcenia operatorów filmowych w szkole artystycznej.

Pierwszą formą szkolenia filmowego w Polsce był utworzony w Łodzi w marcu 1945 Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej pod dyrekcją Aleksandra Zelwerowicza i założony w Krakowie przez reżysera Antoniego Bohdziewicza Warsztat Filmowy Młodych z ogłoszeniem w Dzienniku Polskim o naborze słuchaczy. Wkrótce przemianowano go na ‘‘Kurs Przysposobienia (lub: Przygotowania) Filmowego‘‘, prowadzony przez Antoniego Bohdziewicza. Inauguracja pierwszego roku akademickiego miała miejsce 1 listopada 1945 w Krakowie, przy ul. Józefitów 16; trwał do czerwca 1946. Był to kurs w ramach Przedsiębiorstwa Państwowego „Film Polski”, a dokładnie jego wydziału – Instytutu Filmowego. Umiejętności zdobywali tutaj: Wojciech Jerzy Has i Jerzy Kawalerowicz i była to jedyna szkoła filmowa, którą ukończyli[7][8][9][10][11][12].

W 1946 kurs ten przeniesiony do Łodzi, nadając mu nazwę Wyższego Studium Filmowego, które rok później przekształcono w Wydział Filmowy Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi (1946–1948) pod kierownictwem zastępcy dyrektora Instytutu Filmowego do spraw szkolenia Mariana Wimmera. W tym okresie (1946–1948) na Wydziale Filmowym kształcono na kierunkach: operator filmowy i scenograf[8][7][10].

Po likwidacji wydziału w PWSSP studenci zostali przeniesieni do powstałej w 1948 Wyższej Szkoły Filmowej (II i III rok studiów) z siedzibą w Pałacu Oskara Kona. Inauguracja roku akademickiego dla szkół artystycznych odbyła się 19 listopada 1948 w Łodzi. Na I i II rok szkolny WSF 1948/1949 przyjmowano po egzaminach wstępnych. Zaliczono lata nauki studentom po roku kursu: otwartego (po egzaminach wstępnych), oraz zamkniętego dla pracowników P.P. „Film Polski” oba o specjalności reżyserskiej z 1947/1948. Ci drudzy to studenci II roku WSF (1948–1949) wraz ze studentami po roku studiów na Wydziale Filmowym PWSSP. WSF w chwili otwarcia 1948 miała trzy roczniki studentów. W 1950 Wyższa Szkoła Filmowa uzyskała status akademicki i zmieniono nazwę na: Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa ze stanowiskiem rektora zamiast dyrektora. Pierwszym absolwentem był operator Marceli Matraszek (1924-2008), posiadacz dyplomu nr 1 z 16 maja 1951[10][13][14].

W obecnym ogólnym kształcie Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi powstała w 1958 w wyniku połączenia dwóch łódzkich uczelni – Wyższej Szkoły Filmowej (od 1950 PWSF), powstałej w 1948 (w ramach której istniały wydziały reżyserski i operatorski) i Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej (powstałej w 1949). W 1952 otwarto wydział organizacyjno-ekonomiczny, który kształcił kierowników produkcji filmowej. W 1954 zmieniono nazwę na Państwową Wyższą Szkołę Teatralną im. Leona Schillera[8][10][14].

Uczelnie zapoczątkowały swoją działalność w Łodzi, głównie z tego powodu, że w pierwszych latach po II wojnie światowej w Warszawie nie było warunków do szybkiego uruchomienia produkcji filmowej, a to było najbliższe największe miasto. Obie szkoły były pionierskie, gdyż przed II wojną światową nie istniała w Polsce tradycja państwowego kształcenia aktorów i reżyserów na poziomie uniwersyteckim. Jej struktury zostały później skopiowane w analogicznych szkołach w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu, natomiast Szkoła Filmowa pozostaje do dzisiaj instytucją unikatową w skali kraju[10].

Pierwszym rektorem uczelni aktorskiej (która nosiła wtedy miano Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi) był wybitny polski twórca teatralny Leon Schiller. Kilkakrotnie odmówił uczestniczenia w budowaniu uczelni filmowej w Łodzi, zasłaniając się mnogością pracy. W 1949 Zelwerowicz i Schiller przenieśli szkołę do Warszawy. Osoby nieposiadające lokum w Warszawie pozostały bez zatrudnienia. Założyły zupełnie nową uczelnię w miejscu opuszczonym przez szkołę Zelwerowicza i Schillera w Łodzi – Państwową Wyższą Szkołę Aktorską, której rektorem w latach 1950–1952 był Kazimierz Dejmek, założyciel łódzkiego Teatru Nowego. Historię sztuki wykładał tam Jerzy Toeplitz.

Pierwszy okres działania Wyższej Szkoły Filmowej/Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, zanim została ona scalona ze Szkołą Aktorską (do 1958) stworzył w dużym stopniu jej legendę. Mury uczelni opuściła plejada reżyserów i operatorów, którzy stworzyli tzw. polską szkołę filmową. Byli to m.in. Andrzej Munk, Janusz Morgenstern, a nieco później Andrzej Wajda i Kazimierz Kutz.

W latach 1949–1952 pod kierownictwem rektora mgr. Jerzego Toeplitza w Szkole dominował socrealizm. Toeplitz był jednym z głównych propagatorów tego kierunku – wygłosił wykład zagajający na zjeździe w Wiśle w 1949.

 
Tabliczka poświęcona Romanowi Polańskiemu, na słynnych schodach w „Filmówce”

W 1954 w Szkole Aktorskiej zaczął studiować Roman Polański. Po scaleniu obu szkół w 1958 rozpoczął się być może najsławniejszy okres jej działalności. Szkoła stała się rodzajem „laboratorium sztuki nowoczesnej”, w której wokół działalności związanej bezpośrednio z filmem i teatrem rozwijały się także muzyka, literatura i malarstwo – np. dwóch studentów wydziału operatorskiego było jednocześnie jednymi z pierwszych muzyków jazzowych w Polsce (Jerzy Matuszkiewicz, Witold Sobociński). Do legendy tego okresu przeszły burzliwe dyskusje artystyczno-światopoglądowe, które miały miejsce w czasie przerw między zajęciami na schodach pałacyku Kona. Wokół osoby Romana Polańskiego, który od 1956 zaczął studiować na wydziale reżyserskim, powstała nieformalna grupa muzyków, aktorów i operatorów, z których wielu zrobiło później kariery za granicą. Sukcesy tego okresu wynikają niewątpliwie z atmosfery i pionierskiego programu nauczania stworzonego przez prof. Mariana Bernarda Wimmera i jego ucznia Jerzego Toeplitza[14].

Okres ten zakończył się w 1968, kiedy to w wyniku wydarzeń marcowych Jerzy Toeplitz utracił stanowisko rektora uczelni, a razem z nim odeszło z niej większość najwybitniejszych wykładowców. Po 1970 szkoła odzyskała jednak swój charakter, głównie dzięki kolejnemu rektorowi Wojciechowi Hasowi, który odtworzył dawny program Jerzego Toeplitza i ściągnął wielu dawnych wykładowców. W latach 70. XX w. uczelnię ukończyła plejada aktorów, reżyserów i operatorów, którzy do dzisiaj są aktywni w filmie, telewizji i teatrze, zarówno w Polsce, jak i za granicą[15].

Szkoła interesowała się i jej studenci nakręcili wiele materiału filmowego z aktualnych wydarzeń politycznych, między innymi: o sytuacji na Węgrzech w 1956 – „Węgrzy potrzebują pomocy”, ironiczny obraz z czasów Gierka „Mechaniczna narzeczona” z 1974, wiec w „Wimie” (nieistniejąca hala sportowa w Łodzi), na którym wystąpił dwudziestoletni Roman Polański, za co miał później kłopoty, czy film studentów o wydarzeniach Grudnia 1970 na Wybrzeżu w reżyserii Adama Sobolewskiego, który został zabrany 13 grudnia 1981[16].

Absolwenci

edytuj

Absolwenci uczelni (a nawet w jednym przypadku student) otrzymali prestiżowe polskie i zagraniczne nagrody filmowe m.in. Zbigniew Rybczyński (Oscar 1983)[17], Roman Polański (Oscar 2002 i Złota Palma 2002 w Cannes)[18], Krzysztof Zanussi (Złoty Lew w Wenecji[19] i Złote Lwy), Krzysztof Kieślowski (Europejska Nagroda Filmowa 1988 i Złoty Lew)[20], Juliusz Machulski (Złote Lwy)[21], Andrzej Wajda (Oscar 2000 i Złota Palma 1981)[22].

 
Tablica pamiątkowa poświęcona Wojciechowi Jerzemu Hasowi na gmachu rektoratu uczelni

Wykładowcy

edytuj

Wydziały

edytuj

Wydziały PWSFTViT[4]:

Dydaktyka

edytuj

Uczelnia kształci studentów na studiach I i II stopnia oraz jednolitych studiach magisterskich. Uczelnia prowadzi też studia podyplomowe i szkołę doktorską[4][5].

Kampusy i budynki uczelniane

edytuj

Główną siedzibą PWSFTViT jest od 1948 dawny pałac łódzkiego przemysłowca Oskara Kona, przy ul. Targowej 61/63, wokół którego znajduje się kilka większych budynków, z których część to zaadaptowane dawne budynki fabryczne, a część nowoczesne budynki zaprojektowane specjalnie na potrzeby uczelni. Naprzeciwko „filmówki” znajduje się park Źródliska, najstarszy park w Łodzi (powstał w 1840 r.), a w nim, w pałacu pofabrykanckim Karola Scheiblera, mieści się siedziba Muzeum Kinematografii[23].

Przy uczelni działają również[24]:

  • Teatr Studyjny – który realizuje pełnowartościowe przedstawienia teatralne, na podobnych zasadach jak inne teatry państwowe, do których angażowani są studenci wydziału aktorskiego ze starszych lat studiów[25];
  • Studio Teatru Telewizji PWSFTViT – które zajmuje się produkcją przedstawień teatralnych na potrzeby Teatru Telewizji;
  • Internetowa Baza Filmu Polskiego filmpolski.pl – największy w Internecie serwis z informacjami o polskiej kinematografii, polskich filmach i ich twórcach;
  • Dział Wydawniczy – drukujący kilkanaście książek rocznie – głównie na potrzeby studentów.

Ściśle związane z uczelnią, choć formalnie poza jej strukturami są:

  • Galeria Etiudy „Klaps” – rodzaj studia filmowego założonego przez absolwentów uczelni.

Wydarzenia

edytuj

W latach 1970–1977 funkcjonował Warsztat Formy Filmowej. Od 1983 Szkoła organizuje Festiwal Szkół Teatralnych, będący przeglądem spektakli dyplomowych stworzonych przez studentów wydziałów aktorskich polskich uczelni teatralnych. W 2013 miała miejsce jego 31. edycja. Od 1994 do 2011 Szkoła organizowała także Międzynarodowy Festiwal Szkół Filmowych i Telewizyjnych „Mediaschool”, będący spotkaniem najwybitniejszych studentów z najbardziej znanych szkół filmowych na świecie[26].

Od 2003 w Warszawie corocznie organizowany jest Festiwal Filmów Studenckich z Łódzkiej Szkoły Filmowej „Łodzią po Wiśle”. Jest on przeglądem najlepszych filmów zrealizowanych w ciągu roku akademickiego przez studentów PWSFTViT, które konkurują o nagrodę Grand Prix festiwalu[27].

Poczet rektorów

edytuj

Wyróżnienia

edytuj

W 2014 Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera zajęła drugie miejsce na świecie w rankingu szkół filmowych magazynu „The Hollywood Reporter”, pisma wydawanego od 1930 w Los Angeles. Ranking nie uwzględniał uczelni ze Stanów Zjednoczonych. W uzasadnieniu podano, że utworzona w 1948 PWSFTviT wykształciła panteon wybitnych ludzi kina, wśród których jest zdobywca Oscara Roman Polański[31].

  1. Uczelnia stosuje pisownię „PWSFTviT”[4][5]

Przypisy

edytuj
  1. Statut Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi, filmschool.lodz.pl, 25 września 2019 [zarchiwizowane 2023-10-28].
  2. Oświadczenie Szkoły Filmowej w Łodzi. filmschool.lodz.pl. [dostęp 2019-11-30].
  3.   PWSFTViT [w:] Wielki słownik ortograficzny [online], PWN [dostęp 2025-04-16].
  4. a b c Studia [online], PWSFTViT [dostęp 2025-04-17].
  5. a b Szkoła Doktorska [online], PWSFTViT [dostęp 2025-04-17].
  6. Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI). [dostęp 2025-04-16].
  7. a b Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 139.
  8. a b c Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa Telewizyjna i Teatralna (Łódź). filmpolski.pl. [dostęp 2022-12-11].
  9. Kraków, Kurs Przysposobienia Filmowego. filmpolski.pl. [dostęp 2022-12-10].
  10. a b c d e Kartka z kalendarza. Zawiła geneza łódzkiej Filmówki. Od czego się zaczęło?. uml.lodz.pl. [dostęp 2022-12-10].
  11. Szkoła filmowa w Krakowie ul. Józefitów 16. krakow.travel. [dostęp 2022-12-10].
  12. Wojciech Jerzy Has. filmpolski.pl. [dostęp 2022-12-12].
  13. Marceli Matraszek. filmpolski.pl. [dostęp 2022-12-10].
  14. a b c Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 140.
  15. Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 141.
  16. Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi i jej archiwum. polska1918-89.pl. [dostęp 2022-12-10].
  17. Tango. filmpolski.pl. [dostęp 2022-12-10].
  18. PIANISTA – NAGRODY. filmweb.pl. [dostęp 2022-12-10].
  19. ROK SPOKOJNEGO SŁOŃCA. filmpolski.pl. [dostęp 2022-12-10].
  20. Krótki film o zabijaniu. filmweb.pl. [dostęp 2022-12-10].
  21. Juliusz Machulski 10.05.1955. culture.pl. [dostęp 2022-12-10].
  22. Awards 1981 : Competition. web.archive.org. [dostęp 2022-12-10].
  23. Historia pałacu Karola i Anny Scheiblerów. muzeumkinematografii.pl. [dostęp 2024-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-12-11)].
  24. Strona Główna | Szkoła Filmowa w Łodzi [online], www.filmschool.lodz.pl [dostęp 2024-02-01].
  25. Teatr Studyjny | Szkoła Filmowa w Łodzi [online], www.filmschool.lodz.pl [dostęp 2024-02-01].
  26. Mediaschool Festival 2011 – 26 paź – 29 paź 201. culture.pl. [dostęp 2022-12-11].
  27. Festiwal Filmów Szkoły Filmowej w Łodzi „Łodzią po Wiśle”. oficjalna strona [dostęp 2020-04-19].
  28. Prof. Bolesław W. Lewicki w Alei Gwiazd. filmschool.lodz.pl [dostęp 2020-04-19].
  29. Łódź. Mariusz Grzegorzek nowym rektorem PWSFTviT. e-teatr.pl, 2012-04-19. [dostęp 2012-05-24].
  30. Habemus Rectorem! dr hab. Milenia Fiedler!. filmschool.lodz.pl, 2020-07-06. [dostęp 2020-07-06].
  31. Łódzka Szkoła Filmowa druga na świecie w rankingu „The Hollywood Reporter”. dzienniklodzki.pl, 2014-07-31. [dostęp 2014-08-02].

Bibliografia

edytuj
  • Dorota Berbelska i inni, Księży Młyn, wyd. I, Łódź: Urząd Miasta Łodzi, Wydział Strategii Miasta, 1998, ISBN 83-901168-1-2.

Linki zewnętrzne

edytuj