Wikipedia

Województwo łódzkie

województwo w Polsce
Ten artykuł dotyczy współczesnego województwa łódzkiego. Zobacz też: województwo łódzkie.

Województwo łódzkie – jedno z 16 województw Polski, położone w centralnej części kraju. Obejmuje obszar o powierzchni 18 218,98 km². Według danych z 1 stycznia 2023 roku województwo zamieszkiwały 2 378 483 osoby[3]. Ma najmniejszą lesistość w kraju. Siedzibą władz województwa jest Łódź.

województwo łódzkie
— województwo —
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-LD

TERYT

10

Siedziba wojewody i sejmiku

Łódź

Wojewoda

Dorota Ryl[1]

Marszałek

Joanna Skrzydlewska

Powierzchnia (2023)

18 218,98 km²

Populacja (30.06.2024)
• liczba ludności


2 354 135[2]

• gęstość

129,2 os./km²

Urbanizacja

62[2]

Tablice rejestracyjne

E

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Piotrkowska 104
90-926 Łódź
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
al. marsz. J. Piłsudskiego 8
90-051 Łódź
Podział administracyjny
Plan województwa łódzkiego
Liczba miast na prawach powiatu

3

Liczba powiatów

21

Liczba gmin miejskich

18

Liczba gmin miejsko-wiejskich

42

Liczba gmin wiejskich

117

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego

Historia

edytuj
Osobny artykuł: Ziemia łęczycko-sieradzka.

Administracyjne i gospodarcze kształtowanie się województw łęczyckiego, sieradzkiego, sandomierskiego (dawnych kasztelanii zapilickich w jego zachodniej części)[a], rawskiego (zachodniej części) i łódzkiego w ciągu całej historii państwowości polskiej zostało szczegółowo przedstawione w monografii prof. Marka Kotera[4]. Rdzeń województwa łódzkiego stanowi historyczna ziemia łęczycko-sieradzka (Polska Środkowa) złożona z ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej, które się całkowicie pokrywają terytorialnie z przedrozbiorowymi województwami łęczyckim i sieradzkim[5][6][7][8][9][10][11][12][13]. W poniżej przedstawionym schemacie zostały uwzględnione tylko te dawne jednostki administracyjne, w skład których wchodziła znacząca część województwa łódzkiego.

 
Mapa fizyczna województwa łódzkiego

Piastowskie jednostki administracyjne od przełomu XI/XII w. do XIII w.

edytuj

      Prowincja łęczycka i Kasztelania rudzka (wieluńska).

Księstwa XIII w. – XIV w.

edytuj
Osobne artykuły: Księstwo łęczyckie, Księstwo sieradzkie i Księstwo wieluńskie.

Ziemie[b] w XIII w. – XVIII w.

edytuj
Osobne artykuły: Ziemia łęczycka, Ziemia sieradzka, Ziemia wieluńska i Ziemia rawska.

Województwa I Rzeczypospolitej w latach XIV w. – 1793

edytuj
Osobne artykuły: Województwo łęczyckie, Województwo sieradzkie (I Rzeczpospolita), Województwo rawskie i Podział administracyjny I Rzeczypospolitej.
 
Rdzeń województwa łódzkiego stanowi historyczna ziemia łęczycko-sieradzka (złożona z ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej)[c]. Dodatkowo we wschodniej części województwa znajdują się fragmenty Mazowsza i Małopolski[d].

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1793–1795

edytuj
Osobne artykuły: Departament piotrkowski i Prusy Południowe.

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1795–1807

edytuj
Osobne artykuły: Departament kaliski (Prusy Południowe), Departament warszawski (Prusy Południowe) i Prusy Południowe.

Jednostki administracyjne w Księstwie Warszawskim w latach 1807–1815

edytuj
Osobne artykuły: Departament kaliski (Księstwo Warszawskie), Departament warszawski (Księstwo Warszawskie) i Podział administracyjny Księstwa Warszawskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1816–1837

edytuj
Osobne artykuły: Województwo kaliskie (Królestwo Polskie), Województwo mazowieckie (Królestwo Polskie) i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1837–1844

edytuj
Osobne artykuły: Gubernia kaliska, Gubernia mazowiecka i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1844–1867

edytuj
Osobne artykuły: Gubernia warszawska i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1867–1914

edytuj
Osobne artykuły: Gubernia kaliska, Gubernia piotrkowska, Gubernia warszawska i Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Województwo łódzkie w okresie II Rzeczypospolitej

edytuj
Osobne artykuły: Województwo łódzkie (II Rzeczpospolita) i Podział administracyjny II Rzeczypospolitej.

Województwo łódzkie w latach 1945–1975

edytuj
Osobne artykuły: Województwo łódzkie (1945–1975) i Podział administracyjny Polski (1944–1975).

Województwa w latach 1975–1998

edytuj
Osobne artykuły: Województwo łódzkie (1975–1998), Województwo sieradzkie, Województwo piotrkowskie, Województwo płockie (1975–1998), Województwo skierniewickie i Podział administracyjny Polski (1975–1998).

Województwo łódzkie od 1999

edytuj

Utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Losy przygranicznych obszarów województwa łódzkiego

edytuj

Dodatkowo poza przestawionym schematem, przygraniczne obszary obecnego województwa łódzkiego znajdowały się w następujących jednostkach administracyjnych:

Geografia

edytuj
 
Widok na Diablą Górę na Wzgórzach Opoczyńskich
 
Termy Uniejów

Powierzchnia województwa wynosi 18 218,98 km². Według danych z 2010 województwo łódzkie miało najmniejszą lesistość spośród wszystkich województw – 21,1%[17]. Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. łódzkim lasy obejmowały powierzchnię 386,1 tys. ha, co stanowiło 21,2% jego powierzchni. Około 100 ha lasów znajdowało się w obrębie parku narodowego[18] (Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach będący częścią Kampinoskiego PN).

Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim w 2020:

  • grunty rolne 71,2%
  • grunty leśne 21,7%
  • grunty zabudowane i zurbanizowane 6,1%
  • grunty pod wodami 0,66%
  • pozostałe (użytki ekologiczne i tereny różne) 0,34%[19]

Położenie administracyjne

edytuj

Województwo jest położone w środkowej Polsce i graniczy z województwami[20]:

Położenie fizycznogeograficzne

edytuj

Województwo łódzkie znajduje się na pograniczu dwóch dużych jednostek geomorfologicznych: Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyn Polskich. W północnej części województwa dominują więc rozległe i prawie płaskie równiny, natomiast w południowej pagórki.

Pod względem fizycznogeograficznym przeważającą część województwa zajmuje Wysoczyzna Łódzka ograniczona od zachodu doliną Warty, od wschodu doliną Pilicy, od północy Pradoliną Warszawsko-Berlińską, zaś od południa łącząca się ze strefą wyżyn Polski (Wzgórza Radomszczańskie).

Topografia

edytuj

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 172 km, to jest 1°33′03″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 179 km, co w mierze kątowej daje 2°35′05″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 169,6 m n.p.m.)[21]
Najwyższymi punktami są wierzchołki: naturalny Fajnej Ryby – 347 m n.p.m. i sztucznie utworzony Góry Kamieńskiej – 406 m n.p.m.[22]

Miasta

edytuj
 
Pałac Izraela Poznańskiego
 
Pałac Poznańskich
 
Pałac Scheiblera – obecnie Muzeum Kinematografii
 
Pałac Scheiblerów przy Piotrkowskiej
 
Pałac Edwarda Herbsta
 
Dworek i pałac Grohmana
 
Nowoczesne centrum Łodzi
 
Łódzki Manhattan
 
Bank Narodowy w Łodzi
 
Bank Geyera
 
Dworzec Tramwajowy Centrumi
 
Pomnik jednorożca
 
Kamienica Scheiblerów
 
Kamienica Sendrowicza
 
Plac Wolności
 
Piotrkowska
 
Piotrkowska
 
Pasaż Meyera
 
Łódź Fabryczna
 
Atlas Arena podczas meczu
Osobny artykuł: Miasta w województwie łódzkim.
Miejscowości
 
Klasycystyczny ratusz łowicki
 
Ratusz i Brama Krakowska w Wieluniu
 
Zamek Kazimierzowski w Opocznie
 
Aleksandrów Łódzki, od prawej ratusz, dalej kościół i ul. Wojska Polskiego
 
Dworek Jabłońskich w Głownie, obecnie Muzeum Regionalne w Głownie
 
Zamek Królewski w Łęczycy
 
Pajęczno z lotu ptaka
 
Działoszyn z lotu ptaka
 
Muzeum w Krośniewicach
 
Rynek w Warcie
 
Zamek w Uniejowie – pierwszym polskim uzdrowisku termalnym
 
Pałac Biskupów Kujawskich w Wolborzu – najmłodszym mieście w województwie
 
Rynek w Błaszkach
 
Pałac w Walewicach
  • Miasta w województwie
  •  
    Piotrków Trybunalski, ul. Słowackiego
  •  
    Pabianice, Centrum
  •  
    Tomaszów Mazowiecki, Plac Kościuszki
  •  
    Bełchatów, Plac Narutowicza
  •  
    Skierniewice, Rynek
  •  
    Radomsko, Kościół św. Lamberta
  •  
    Sieradz, Rynek
  •  
    Wieluń, Brama Krakowska
Obiekty pofabrykanckie
 
Centrum Manufaktura
 
Przędzalnia Karola Scheiblera na Księżym Młynie
 
Remiza na Księżym Młynie
 
Osiedle robotnicze na Księżym Młynie
 
Dawna fabryka Krusche&Ender w Pabianicach
 
Fabrykancki pałac Schlosserów w Ozorkowie
 
Biała Fabryka
 
Beczki Grohmana
 
Fabryka Fryderyka Schweikerta
 
Fabryka Józefa Balle
 
Fabryka Kindermanna – obecnie Hotel Focus
Obiekty sakralne
 
Kościół św. Katarzyny w Zgierzu
 
Kolegiata św. Lamberta w Radomsku
 
Bazylika kolegiacka w Sieradzu
 
Bazylika katedralna w Łowiczu
 
Kościół św. Józefa w Wieluniu – w pierwszym mieście zaatakowanym przez hitlerowskie Niemcy
 
Gotycki tył kolegiaty w Łasku
 
Kościół św. Józefa w Konstantynowie Łódzkim
 
Kościół i były klasztor jezuitów w Rawie Mazowieckiej
 
Drewniany kościółek w Wieruszowie
 
Kościół i dzwonnica w Żychlinie
 
Kościół ewangelicko-reformowany w Zelowie – osadzie braci czeskich
 
Kościół św. Katarzyny w Poddębicach
 
Kościół w Tuszynie
 
Kościół św. Łukasza w Drzewicy
 
Kościół w Strykowie
 
Kościół św. Mikołaja w Rzgowie
 
Kościół w Złoczewie
 
Klasztor w Warcie
 
Kościół i dzwonnica w Białej Rawskiej
 
Kościół w Kamieńsku
 
Gotycki kościół w Szadku

W województwie łódzkim jest 60 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatu. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców[23][24]:

Zobacz też: Dane statystyczne o miastach w Polsce.

Podział administracyjny

edytuj
Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa łódzkiego.
Ludność i powierzchnia
(dane GUS, stan: 31 grudnia 2023)[25]
Lp. Herb Flaga Powiat Siedziba władz Powierzchnia
[km²]		 Ludność
(31 grudnia 2023)		 Gęstość zaludnienia
[osób/km²]
1     bełchatowski Bełchatów 967,61 108.599 112
2     brzeziński Brzeziny 358,55 30.159 84
3     kutnowski Kutno 886,86 90.671 102
4     łaski Łask 618,30 48.742 79
5     łęczycki Łęczyca 772,77 46.666 60
6     łowicki Łowicz 988,13 74.009 75
7     łódzki wschodni Łódź 499,81 74.706 149
8     opoczyński Opoczno 1040,16 71.776 69
9     pabianicki Pabianice 492,21 119.066 242
10     pajęczański Pajęczno 804,18 48.575 60
11     piotrkowski Piotrków Trybunalski 1428,32 90.121 63
12     poddębicki Poddębice 880,84 39.356 45
13     radomszczański Radomsko 1443,19 106.671 74
14     rawski Rawa Mazowiecka 646,29 46.082 71
15     sieradzki Sieradz 1490,88 111.477 75
16     skierniewicki Skierniewice 753,38 37.787 50
17     tomaszowski Tomaszów Mazowiecki 1024,61 110.634 108
18     wieluński Wieluń 926,24 72.586 78
19     wieruszowski Wieruszów 577,18 41.452 72
20     zduńskowolski Zduńska Wola 369,19 63.326 172
21     zgierski Zgierz 855,19 166.340 195
22     Łódź – 293,25 652.015 2223
23     Piotrków Trybunalski – 67,24 66.519 989
24     Skierniewice – 34,60 45.184 1306
Razem – – 24 21 18 218,98 2 362 519 130

Demografia

edytuj
 
Dawna przędzalnia Poznańskiego, obecnie Hotel Andel’s w Łodzi
 
Romańska archikolegiata NMP i św. Aleksego w Tumie
 
Klasztor cystersów w Sulejowie

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2023):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 2 362 519 100 1 236 844 52,35 1 125 675 47,65
Miasto 1 459 655 61,78 782 089 33,10 677 566 28,68
Wieś 902 864 38,22 454 755 19,25 448 109 18,97
  • Piramida wieku mieszkańców województwa łódzkiego.


 

Religia

edytuj
 
Kościół mariawitów w Dobrej pod Łodzią
 
Kościół ewangelicki w Ozorkowie
 
Sobór św. Aleksandra Newskiego w Łodzi
Osobny artykuł: Religia w województwie łódzkim.

Zdecydowaną większość mieszkańców województwa łódzkiego stanowią katolicy, a zwłaszcza wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Zdecydowana większość województwa pokrywa się z administracyjnymi granicami metropolii łódzkiej, w skład której wchodzą archidiecezja łódzka i diecezja łowicka. Południowa część województwa przynależy administracyjnie do metropolii częstochowskiej: archidiecezji częstochowskiej i diecezji radomskiej. Zachodnie rubieże województwa podlegają pod metropolię poznańską – diecezja kaliska i metropolię gnieźnieńską – diecezja włocławska. W stolicy województwa znajduje się także niewielka parafia greckokatolicka, obejmująca wyznawców Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego z całego regionu. Województwo łódzkie należy do najmniej religijnych części Polski, w archidiecezji łódzkiej praktykuje zaledwie 24,5% wiernych, a w diecezji łowickiej 31%[26].

Drugim co do wielkości wyznaniem województwa łódzkiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Strykowa, Zgierza, Brzezin, Grabowa, Łowicza i Łodzi. W niektórych miejscowościach powiatu zgierskiego i brzezińskiego stanowią nawet większość mieszkańców. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo łódzkie. Pierwszym biskupstwem na terenie miasta Łodzi była mariawicka diecezja śląsko-łódzka powstała w 1910 roku. Pierwszym biskupem w Łodzi był mariawita Leon Maria Andrzej Gołębiowski. Wyznawcy Kościoła Starokatolickiego Mariawitów przynależą do diecezji śląsko-łódzkiej, której siedziba znajduje się w Łodzi. Wierni Kościoła Katolickiego Mariawitów należą do kustodii płockiej. Na terenie województwa mieszkają także przedstawiciele innych Kościołów starokatolickich, a w Łodzi znajduje się parafia Kościoła Polskokatolickiego.

Dużą i historycznie osadzoną grupę wyznaniową stanowią ewangelicy. Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, przynależą do diecezji warszawskiej i diecezji pomorsko-wielkopolskiej. W Pabianicach znajduje się siedziba luterańskiego biskupa. Na terenie całego województwa znajduje się wiele pamiątek po luteranach, m.in. liczne kościoły, kantoraty i cmentarze. W okolicy Łodzi i Bełchatowa mieszka ponad połowa polskich kalwinistów, zrzeszonych w Kościele Ewangelicko-Reformowanym. W Łodzi i Pabianicach swoje siedziby mają placówki Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego. Na terenie województwa łódzkiego znajdują się także liczne placówki innych Kościołów protestanckich o charakterze adwentystycznym, baptystycznym i zielonoświątkowym.

W przeszłości ważną rolę na ziemiach województwa łódzkiego odgrywali prawosławni. Obecnie Łódź stanowi siedzibę diecezji łódzko-poznańskiej i dekanatu łódzkiego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Największe ośrodki prawosławne w regionie znajdują się w Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim.

Liczebną grupę stanowią także Świadkowie Jehowy, którzy na terenie całego województwa mają 80 zborów. Ponadto swoją siedzibę mają niewielkie placówki Świeckiego Ruchu Misyjnego „Epifania” i Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.

Przed II wojną światową miejscowości obecnego województwa łódzkiego było licznie zamieszkane przez Żydów. Wyznawcy judaizmu stanowili niekiedy większość mieszkańców małych miasteczek. Świadectwem ich obecności są liczne synagogi i cmentarze żydowskie rozsiane po terytorium całego województwa. Obecnie w Łodzi znajduje się siedziba Żydowskiej Gminy Wyznaniowej.

W Łodzi swoją siedzibę ma także Gmina Muzułmańska należąca do Ligi Muzułmańskiej w RP.

W stolicy województwa znajdują się także dwa ośrodki buddyjskie: Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu i Szkoły Zen Kwan Um.

Województwo łódzkie znane jest ze swojego wielokulturowego i wieloreligijnego charakteru. Na terenie Łodzi i w innych miejscowościach odbywają się nabożeństwa ekumeniczne, koncerty, festiwale, prelekcje i wydarzenia promujące różnorodność regionu. Do najbardziej znanych inicjatyw należy Festiwal Łódź Czterech Kultur. W całym regionie odbywają się rozmaite spotkania o charakterze wieloreligijnym, organizowane m.in. przez Centrum Dialogu im. Marka Edelmana i Łódzki Oddział Polskiej Rady Ekumenicznej. Także w mniejszych miejscowościach odbywają się spotkania promujące wielokulturowy charakter regionu, m.in. w Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości „Dom na Skrzyżowaniu” – ośrodek dialogu, miejsce spotkań i integracji społecznej[27].

Administracja i polityka

edytuj
 
Siedziba Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi
 
Budynek Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi

Samorząd wojewódzki

edytuj

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Łódzkiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Łódź. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Marszałkowie Województwa Łódzkiego:

Administracja rządowa

edytuj

Administracja wojewódzka

edytuj

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Łódzki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Łódź[28], gdzie znajduje się Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi.

Administracja centralna

edytuj

W województwie łódzkim siedzibę posiadają następujące jednostki, wchodzące w skład centralnej administracji rządowej:

  • Biuro do spraw Substancji Chemicznych (Łódź),
  • Centralny Ośrodek Badań Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej (Łódź),
  • Centrum Egzaminów Medycznych (Łódź),
  • Krajowe Centrum Ochrony Radiologicznej w Ochronie Zdrowia (Łódź),
  • Centralna Baza Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych (Poręby k. Zduńskiej Woli)

Tym samym województwo łódzkie jest 2. województwem (po województwie mazowieckim), w którym ulokowano najwięcej jednostek wchodzących w skład centralnej administracji rządowej[29][30].

Gospodarka

edytuj
 
Elektrownia Bełchatów
 
Podstrefa Kutno Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
 
Manufaktura

W 2012 produkt krajowy brutto woj. łódzkiego wynosił 98,8 mld zł, co stanowiło 6,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 39,0 tys. zł (93,2% średniej krajowej), co plasowało łódzkie na 6. miejscu względem innych województw[31].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. łódzkiego w 3. kwartale 2011 wynosiło 3316,60 zł, co lokowało je na 9. miejscu względem wszystkich województw[32].

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 152,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,8% do aktywnych zawodowo[33].

W 2019 roku bezrobocie rejestrowane w województwie wynosiło 5,4% (6,1% wśród kobiet i 4,8% wśród mężczyzn) natomiast średnie wynagrodzenie brutto 4 441zł[34].

Według danych z 2016 2,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. łódzkiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[35].

Zasoby surowców mineralnych

edytuj

Przemysł

edytuj

Największe ośrodki:

Największe przedsiębiorstwa przemysłowe (według przychodów ogółem):

Transport

edytuj

Transport drogowy

edytuj
 
Fragment autostrady A2 w pobliżu Strykowa
 
Droga krajowa 70 w Skierniewicach
 
Fragment ulicy Warszawskiej (dawna droga DK74)) w Wieluniu
 
Jedna z ulic w centrum Brzezin
 
Ulica Zamkowa w centrum Pabianic
 
Ulica Łaska w Zduńskiej Woli – oś tego miasta
Drogi krajowe w województwie łódzkim[36][37][38][39]
Droga Trasa Obecna długość w województwie Uwagi
A1E75 S6 Gdańsk – Toruń – Łódź – Piotrków Trybunalski – Częstochowa – Gliwice – Gorzyczki – granica państwa z Czechami   ~166 km
A2E30 granica państwa z Niemcami   – Świecko – Poznań – Łódź – Warszawa (węzeł „Konotopa”) – ... – Warszawa (węzeł „Lubelska”) – Biała Podlaska – Kukuryki – granica państwa z Białorusią   106,2 km
S8E67 Wrocław (Psie Pole) – Kępno – Sieradz – A1 (Łódź) – ... – A1 (Piotrków Trybunalski) – Rawa Mazowiecka – Warszawa – Ostrów Mazowiecka – Zambrów – Choroszcz S19 209 km
12 granica państwa z Niemcami   – Łęknica – Drożów 3 – Głogów – Leszno – Jarocin – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Sulejów – Radom – Zwoleń – Puławy – Lublin – Dorohusk – granica państwa z Ukrainą   179 km
S12 A1 Piotrków Trybunalski – Sulejów – Radom – Puławy – Kurów – Lublin – Piaski – Chełm – Dorohusk – granica państwa z Ukrainą   - W województwie brak odcinków w eksploatacji
14 Łowicz – Stryków – Łódź – Pabianice S14 70 km
S14 Zachodnia Obwodnica Łodzi A2 – S8 41,1 km Czynny odcinek rondo Emilia – Róża.
42 Namysłów – Kluczbork – Praszka – Rudniki – Działoszyn – Pajęczno – Nowa Brzeźnica – Radomsko – Przedbórz – Ruda Maleniecka – Końskie – Skarżysko-Kamienna – Rudnik 97,8 km
43 Wieluń 45 – Rudniki – Kłobuck – Częstochowa 16 km
45 Zabełków 78 – Krzyżanowice – Racibórz – Krapkowice – Opole – Bierdzany – Kluczbork – Praszka – Wieluń – Złoczew 32,6 km
48 Tomaszów Mazowiecki – Inowłódz – Klwów – Potworów – Białobrzegi – Głowaczów – Kozienice – Słowiki Nowe – Sieciechów – Opactwo – Dęblin – Moszczanka – Kock 35,9 km
60 Łęczyca – Kutno – Gostynin – Łąck – Płock – Bielsk – Drobin – Ciechanów – Różan – Ostrów Mazowiecka 37,8 km
70 Łowicz – Skierniewice – Zawady 41 km
71 Stryków – Zgierz 15,5 km
72 Konin – Turek – Łódź – Rawa Mazowiecka 121 km
74 S8 – Wieluń – Bełchatów – Piotrków Trybunalski – Sulejów – Żarnów – Ruda Maleniecka – Kielce – Łagów – Opatów – Ożarów – Annopol – Kraśnik – Janów Lubelski – Frampol – Gorajec – Szczebrzeszyn – Zamość – Hrubieszów – Zosin – granica państwa z Ukrainą   ~ 156 km
S74 S12 (Sulejów) – Kielce – Opatów – Tarnobrzeg – Stalowa Wola – S19 (Nisko) - W województwie brak odcinków w eksploatacji
83 Turek – Sieradz 36 km
91 Gdańsk – Tczew – A1 (węzeł „Nowe Marzy”) – Świecie – Toruń – Włocławek – Kowal – Łęczyca – Łódź – Głuchów – Piotrków Trybunalski – Kamieńsk – Radomsko – Kłomnice – Częstochowa 177 km
92 Warszawa – Sochaczew – Łowicz – Kutno – Koło – Konin – Września – Poznań – Rzepin 75,3 km

Na terenie województwa przebiega 1486,5 km dróg krajowych, 1360,5 km wojewódzkich, 7463,1 km powiatowych i 11142,8 km gminnych co daje łącznie 21452,9 km (2021 rok)[40].

Transport kolejowy

edytuj
Dworce kolejowe w łódzkiem
 
Łódź Fabryczna
 
Łódź Kaliska
 
Łódź Widzew
 
Piotrków Trybunalski
 
Tomaszów Mazowiecki
 
Skierniewice
 
Kutno
 
Pabianice
 
Zgierz
 
Koluszki
 
Radomsko
 
Łowicz Główny
 
Wieluń Dąbrowa

Czynne linie kolejowe na obszarze województwa:

Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.

Województwo łódzkie jest właścicielem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, która obsługuje ruch pasażerski na wybranych liniach kolejowych.

Tabor kolejowy

edytuj

Województwo Łódzkie jest właścicielem 49 elektrycznych zespołów trakcyjnych i pięciu elektryczno-spalinowych zespołów trakcyjnych zakupionych przez Urząd Marszałkowski lub ŁKA. Przewoźnikami obsługującymi połączenia w województwie są Polregio oraz Łódzka Kolej Aglomeracyjna. Choć żaden spalinowy szynobus nie jest własnością województwa, to jednak Polregio eksploatuje pojedyncze egzemplarze serii SA135 i SA139 na linii kolejowej nr 25.

Seria Typ Numery Liczba Producent / Modernizator Własność Użytkownik Źródło
EN57 Pafawag 5B/6B 1044, 1479 2 Pafawag UM Polregio [41]
EN57AKŁ Pafawag 5B/6B 1226, 1452 2 Pafawag
Newag 		UM Polregio [41]
EN57AKM Pafawag 5B/6B 3003 ÷ 3005 3 Pafawag
ZNTK Mińsk Mazowiecki 		UM Polregio
EN57AL Pafawag 5B/6B 753, 959, 1222, 1251, 1768 ÷ 1770, 1825 8 Pafawag
ZNTK Mińsk Mazowiecki 		UM Polregio
L4268 001 ÷ 020 20 Stadler UM Łódzka Kolej Aglomeracyjna [42]
36WEd 001 ÷ 014 14 Newag Łódzka Kolej Aglomeracyjna [43]
36WEha 001 ÷ 005 5 Newag Łódzka Kolej Aglomeracyjna [44][45]

Transport lotniczy

edytuj
 
Terminal I portu lotniczego Lublinek

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

Ochrona środowiska

edytuj
 
Załęczański Park Krajobrazowy – Warta w okolicy Lisowic.
Z tym tematem związana jest kategoria: Ochrona przyrody w województwie łódzkim.

System ochrony krajobrazu obejmuje prawie 9% powierzchni województwa (ok. 1800 km²). Istnieje 89 rezerwatów i 7 parków krajobrazowych:

Nauka i oświata

edytuj
 
Budynek wydziału prawa Uniwersytetu Łódzkiego

Uczelnie publiczne (Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Medyczny w Łodzi i największa uczelnia regionu – Uniwersytet Łódzki) oraz 22 uczelnie niepubliczne w samej Łodzi, w tym największa w Polsce uczelnia niepubliczna AHE. Istnieje także wiele oddziałów filialnych w większych miastach regionu (Tomaszów Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Bełchatów, Sieradz, Kutno).

Bezpieczeństwo publiczne

edytuj

W województwie łódzkim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Łodzi i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[46].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.
  2. ↑ Jako jednostki terytorialne
  3. ↑ Ziemie te wchodziły w skład przedrozbiorowych województw: łęczyckiego i sieradzkiego.
  4. ↑ Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Paweł Kmiecik: Dorota Ryl została nowym wojewodą łódzkim. RMF24.pl, 2023-12-20. [dostęp 2023-12-20].
  2. ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
  3. ↑ GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 tabl.1 [online] [dostęp 2023-12-22] (pol.).
  4. ↑ Marek Koter, Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161.
  5. ↑ Marek Koter, Za jakim modelem podziału terytorialnego Polski opowiedzieć się? : Wnioski z doświadczeń przeszłości oraz wzorców europejskich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 1, 1999, 15 (rys. 4) [dostęp 2024-03-06].
  6. ↑ Mariusz Kulesza, Rozplanowania wczesnomiejskich osad targowych na obszarze Polski Środkowej (dawna ziemia łęczycko-sieradzka), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 2, 1999, s. 71–95 [dostęp 2024-03-06].
  7. ↑ Alina Kępińska, Sieradzkie: historia regionu, [w:] Halina Karaś (red.), Dialekty i gwary polskie (dialektologia.uw.edu.pl), Uniwersytet Warszawski, ISBN 978-83-62844-10-4 [dostęp 2024-03-06].
  8. ↑ Regiony etnograficzne. Ziemia sieradzko - łęczycka [online], Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi [dostęp 2024-03-06].
  9. ↑ Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska, Określenia dni tygodnia w nazwach miejscowych Polski: historia, pochodzenie, zmiany, „Język polski”, Rocznik XCIX (4), 31 grudnia 2019, s. 16–29 [dostęp 2024-03-06].
  10. ↑ Rafał Zarębski, Pomiędzy konwencją a żywiołem. Tendencje imiennicze w dawnej Łodzi(XVII-połowa XIX wieku), „Onomastica”, LX, 2016, s. 91–106 [dostęp 2024-03-06].
  11. ↑ Piotr Gryglewski, Szlacheckie kaplice grobowe ziemi łęczycko-sieradzkiej od XV do I połowy XVII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 74 (9), 2002, s. 63.
  12. ↑ Radosław Zdaniewicz, Piotr Chabrzyk, Kilka słów o denarze Władysława II Wygnańca ze Staromieścia w kontekście badań archeologicznych przedlokacyjnego Lelowa [online], 3 grudnia 2022, s. 25 [dostęp 2024-03-06].
  13. ↑ Przemysław Dorszewski, Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI wieku, Olsztyn: LITTERA, 2013, ISBN 978-83-89775-28-3.
  14. ↑ Marek Koter, Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161.
  15. ↑ Ryszard Rosin, Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w., „Rocznik Łódzki”, 14 (17), 1970, s. 277–304.
  16. ↑ Jacek Ladorucki, Tomasz Stolarczyk, O potrzebie stworzenia Słownika biograficznego ziemi łęczyckiej. Ogólne zasady opracowania kompendium i jego znaczenie dla regionu (rozdział: Dzieje ziemi łęczyckiej i jej granice), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum.”, 1/2 (22/23), 2016, s. 117-129 [zarchiwizowane].
  17. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 69, ISSN 1230-5820.
  18. ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229.
  19. ↑ Wojewódzkie zbiorcze zestawienie danych dotyczących gruntów 1.I.2020 (pobierz zestawienie dla województwa - tabela offline). „geoportal.lodzkie.pl”, 2020-01-01. [dostęp 2024-02-13]. (pol.).
  20. ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  21. ↑ DIGITAL ELEVATION DATA. VIEWFINDER PANORAMAS. (ang.).
  22. ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Dane pomiarowe z lotniczego skaningu laserowego [online].
  23. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 tabl.22. 2024-07-22, 2024-01-01. [dostęp 2024-09-17]. (pol.).
  24. ↑ Dz.U. z 2023 r. poz. 1472
  25. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 – tabela III [online], GUS [dostęp 2024-06-16].
  26. ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2024-04-26].
  27. ↑ W Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości "Dom na Skrzyżowaniu". Ruszyła zbiórka pieniędzy, potrzeba 300 tysięcy złotych - Wiadomości - ELE24 – Wiadomości Łęczyca [online], ele24.net [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  28. ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  29. ↑ Decentralizacja urzędów poza Warszawę - nowy raport wskazuje, jak ją przeprowadzić efektywnie [online], 300Gospodarka.pl, 12 lipca 2019 [dostęp 2021-12-12] (pol.).
  30. ↑ Karol Wałachowski (red.), Uwarunkowania delokalizacji centralnych urzędów w Polsce, Kraków, luty 2019, s. 15-16.
  31. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820.
  32. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
  33. ↑ Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2012-04-26. [dostęp 2012-05-20].
  34. ↑ Województwo łódzkie » mapy, miasta, nieruchomości, GUS, noclegi, regon, wypadki drogowe, bezrobocie, zarobki, wynagrodzenie, tabele, edukacja, demografia, statystyki, pojazdy [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-11] (pol.).
  35. ↑ GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016 [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
  36. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1819).
  37. ↑ Mapa stanu budowy dróg. GDDKiA. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
  38. ↑ Zamieszanie z drogą nr 71. Epainfo.pl. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
  39. ↑ Targeo [online].
  40. ↑ Transport w województwie łódzkim w 2021. Urząd Statystyczny w Łodzi, 2021-12-31. s. 1. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
  41. ↑ a b Łódzkie ma już cztery pojazdy EN57AKŁ - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/7849/Lodzkie-ma-juz-cztery-pojazdy-EN57AKL.html [dostęp 2024-04-26].
  42. ↑ Pierwszy wydłużony Flirt dla ŁKA przechodził testy certyfikujące ETCS poziomu drugiego. - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/37319/pierwszy-wydluzony-flirt-dla-lka-przechodzil-testy-certyfikujace-etcs-poziomu-drugiego.html [dostęp 2024-04-26].
  43. ↑ https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/lka-odebrala-dwa-ostatnie-impulsy-zdjecia-94273.html
  44. ↑ Trzy nowe hybrydy Łódzkich Kolei Aglomeracyjnych pojechały w dziewiczy kurs z pasażerami do Spały - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/40355/trzy-nowe-hybrydy-lodzkich-kolei-aglomeracyjnych-pojechaly-w-dziewiczy-kurs-z-pasazerami-do-spaly.html [dostęp 2024-04-26].
  45. ↑ ŁKA: Wszystkie hybrydy już w bazie - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26].
  46. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Informacje w projektach siostrzanych
   Multimedia w Wikimedia Commons
   Wiadomości w Wikinews
   Informacje w Wikipodróżach
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_łódzkie&oldid=76762287”