Województwo łódzkie
Województwo łódzkie – jedno z 16 województw Polski, położone w centralnej części kraju. Obejmuje obszar o powierzchni 18 218,98 km². Według danych z 1 stycznia 2023 roku województwo zamieszkiwało 2 378 483 osoby[3]. Ma najmniejszą lesistość w kraju. Siedzibą władz województwa jest Łódź.
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kod ISO 3166-2 |
PL-LD | ||||||||||||
TERYT |
10 | ||||||||||||
Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||||
Wojewoda | |||||||||||||
Marszałek | |||||||||||||
Powierzchnia (2023) |
18 218,98 km² | ||||||||||||
Populacja (31 grudnia 2023) • liczba ludności |
| ||||||||||||
• gęstość |
129,7 os./km² | ||||||||||||
Urbanizacja |
61,78 | ||||||||||||
Tablice rejestracyjne |
E | ||||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: ul. Piotrkowska 10490-926 Łódź | |||||||||||||
Adres Urzędu Marszałkowskiego: al. marsz. J. Piłsudskiego 890-051 Łódź | |||||||||||||
Podział administracyjny | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||
Strona Urzędu Wojewódzkiego | |||||||||||||
Strona Urzędu Marszałkowskiego |
Historia
edytujAdministracyjne i gospodarcze kształtowanie się województw łęczyckiego, sieradzkiego, sandomierskiego (dawnych kasztelanii zapilickich w jego zachodniej części)[a], rawskiego (zachodniej części) i łódzkiego w ciągu całej historii państwowości polskiej zostało szczegółowo przedstawione w monografii prof. Marka Kotera[4]. Rdzeń województwa łódzkiego stanowi historyczna ziemia łęczycko-sieradzka (Polska Środkowa) złożona z ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej, które się całkowicie pokrywają terytorialnie z przedrozbiorowymi województwami łęczyckim i sieradzkim[5][6][7][8][9][10][11][12][13]. W poniżej przedstawionym schemacie zostały uwzględnione tylko te dawne jednostki administracyjne, w skład których wchodziła znacząca część województwa łódzkiego.
Piastowskie jednostki administracyjne od przełomu XI/XII w. do XIII w.
edytujProwincja łęczycka i Kasztelania rudzka (wieluńska).
Księstwa XIII w. – XIV w.
edytujWojewództwa I Rzeczypospolitej w latach XIV w. – 1793
edytujJednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1793 – 1795
edytujJednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1795 – 1807
edytujJednostki administracyjne w Księstwie Warszawskim w latach 1807 – 1815
edytujPodział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1816 – 1837
edytujPodział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1837 – 1844
edytujPodział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1844 – 1867
edytujPodział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1867 – 1914
edytujWojewództwo łódzkie w okresie II Rzeczypospolitej
edytujWojewództwo łódzkie w latach 1945 – 1975
edytujWojewództwa w latach 1975 – 1998
edytujWojewództwo łódzkie od 1999
edytujUtworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:
- miejskiego łódzkiego (w całości)
- sieradzkiego (w całości)
- piotrkowskiego (oprócz gmin Fałków i Kluczewsko)
- skierniewickiego (oprócz gmin powiatów sochaczewskiego i żyrardowskiego)
- płockiego (tylko gminy powiatów kutnowskiego i łęczyckiego oraz gmina Kiernozia)
- kaliskiego (tylko gminy powiatu wieruszowskiego)
- częstochowskiego (tylko gminy: Gidle, Nowa Brzeźnica, Pajęczno, Strzelce Wielkie i Żytno)
- konińskiego (tylko gminy Uniejów, Grabów i Świnice Warckie)
- radomskiego (tylko gmina Drzewica).
Losy przygranicznych obszarów województwa łódzkiego
edytujDodatkowo poza przestawionym schematem, przygraniczne obszary obecnego województwa łódzkiego znajdowały się w następujących jednostkach administracyjnych:
- Zachodnie części województwa wchodziły w skład różnych odsłon województwa poznańskiego w latach 1938–1939, 1945–1950 i 1950–1975 oraz w skład województw kaliskiego i konińskiego w latach 1975–1998. Najbardziej niekorzystny przebieg granicy dla łódzkiego był w 1938–1939 i 1945–1950, kiedy granica przechodziła w pobliżu Wróblewa, Warty, Poddębic i Łęczycy. Dzisiaj poza województwem łódzkim dalej znajdują się duże fragmenty ziemi łęczyckiej, sieradzkiej i wieluńskiej (okolice Kłodawy, Dąbia, Turku, Dobrej, Stawu, Ostrzeszowa, Kępna, Grabowa nad Prosną, Mikstatu). Wspomniane zmiany na niekorzyść województwa łódzkiego są konsekwencją podziału ziemi łęczycko-sieradzkiej między Kalisz i Warszawę w latach 1795–1844 oraz Kalisz i Piotrków Trybunalski w latach 1867–1914. Było to dodatkowo spotęgowane w latach 1815–1914 przez przebieg granicy rosyjsko-pruskiej przez środek ziemi wieluńskiej (i ziemi kaliskiej), w wyniku czego tereny przedrozbiorowego powiatu ostrzeszowskiego (Ostrzeszów, Kępno, Grabów nad Prosną, Mikstat), które znalazły się po stronie pruskiej, zostały na stałe utracone na rzecz wielkopolskich województw.
- Pięć gmin południowej części województwa wchodziło w skład województwa częstochowskiego (1975-1998). Ale dzisiaj poza województwem łódzkim dalej znajdują się południowe fragmenty ziemi sieradzkiej i wieluńskiej w województwie śląskim (w północnych częściach powiatów częstochowskiego i kłobuckiego) i województwie opolskim (okolice Praszki); proces zaboru ziemi łęczycko-sieradzkiej rozpoczął się od reformy administracyjnej w 1950, kiedy to południowa część ziemi sieradzkiej (mniejsza niż dzisiaj) znalazła się w województwach katowickim i kieleckim.
- Tereny na południowy wschód od Pilicy. Trzy kasztelanie zapilickie / nadpilickie (skrzyńska, żarnowska i małogoska) były częścią prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego do 1239 lub 1241, kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego i ziemi sandomierskiej[14]. W przedrozbiorowym województwie sandomierskim tereny te obejmowały cały powiat opoczyński, większość powiatu chęcińskiego i niewielką część powiatu radomskiego. Po raz pierwszy tereny te znalazły się w woj. łódzkim w latach 1946-1950; wówczas była to większość powierzchni tych kasztelanii. W 1950, całość tego obszaru trafiła do województwa kieleckiego. Okolice Opoczna i Przedborza znalazły się w województwie piotrkowskim (1975-1998) i łódzkim po 1998. Obecnie około 1/3 powierzchni kasztelanii zapilickich znajduje się w woj. łódzkim, reszta w województwach świętokrzyskim i mazowieckim.
- Północno-wschodnia część województwa to części ziemi rawskiej, ziemi sochaczewskiej i ziemi gostynińskiej, które wchodzą w skład Mazowsza. Obszary te znajdowały się razem z ziemią łęczycką w jednostkach administracyjnych ze stolicą w Warszawie w latach 1795-1867, ponownie były oddzielone od ziemi łęczyckiej w latach 1867-1946 i znajdowały się w woj. łódzkim w latach 1946-1975 i od 1998 roku. Kutno było częścią prowincji i księstwa łęczyckiego do przełomu XIII i XIV w., kiedy zostało przyłączone do Mazowsza wraz z północnymi okolicami miasta[15][16] i dzieliło losy ziemi gostynińskiej. Inowłódź i okolice zostały przyłączone do księstwa łęczyckiego ok. II poł. XIII w.; w latach 1919-1946 znajdował się poza jednostkami administracyjnymi związanymi z ziemią łęczycko-sieradzką (włącznie z województwem łódzkim).
Geografia
edytujPowierzchnia województwa wynosi 18 218,98 km². Według danych z 2010 województwo łódzkie miało najmniejszą lesistość spośród wszystkich województw – 21,1%[17]. Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. łódzkim lasy obejmowały powierzchnię 386,1 tys. ha, co stanowiło 21,2% jego powierzchni. Około 100 ha lasów znajdowało się w obrębie parku narodowego[18] (Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach będący częścią Kampinoskiego PN).
Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim w 2020:
- grunty rolne 71,2%
- grunty leśne 21,7%
- grunty zabudowane i zurbanizowane 6,1%
- grunty pod wodami 0,66%
- pozostałe (użytki ekologiczne i tereny różne) 0,34%[19]
Położenie administracyjne
edytujWojewództwo jest położone w środkowej Polsce i graniczy z województwami[20]:
- kujawsko-pomorskim na długości 28,8 km na północy
- mazowieckim na długości 314,4 km na północy i wschodzie
- opolskim na długości 56,2 km na południowym zachodzie
- śląskim na długości 112,6 km na południu
- świętokrzyskim na długości 152,1 km na południowym wschodzie
- wielkopolskim na długości 280,3 km na zachodzie
Położenie fizycznogeograficzne
edytujWojewództwo łódzkie znajduje się na pograniczu dwóch dużych jednostek geomorfologicznych: Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyn Polskich. W północnej części województwa dominują więc rozległe i prawie płaskie równiny, natomiast w południowej pagórki.
Pod względem fizycznogeograficznym przeważającą część województwa zajmuje Wysoczyzna Łódzka ograniczona od zachodu doliną Warty, od wschodu doliną Pilicy, od północy Pradoliną Warszawsko-Berlińską, zaś od południa łącząca się ze strefą wyżyn Polski (Wzgórza Radomszczańskie).
Topografia
edytujW wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 172 km, to jest 1°33′03″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 179 km, co w mierze kątowej daje 2°35′05″.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
- północny: 52°23′38″ szer. geogr. N – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 66/1 (powiat kutnowski),
- południowy: 50°50′35″ szer. geogr. N – pd. narożnik działki ewidencyjnej nr 484 (powiat radomszczański),
- zachodni: 18°04′28″ dług. geogr. E – zach. narożnik działki ewidencyjnej nr 525 (powiat wieruszowski),
- wschodni: 20°39′33″ dług. geogr. E – wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 180/1 (powiat rawski).
Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 169,6 m n.p.m.)[21]
Najwyższymi punktami są wierzchołki: naturalny Fajnej Ryby – 347 m n.p.m. i sztucznie utworzony Góry Kamieńskiej – 406 m n.p.m.[22]
Miasta
edytuj-
Piotrków Trybunalski, ul. Słowackiego
-
Pabianice, Centrum
-
Tomaszów Mazowiecki, Plac Kościuszki
-
Bełchatów, Plac Narutowicza
-
Skierniewice, Rynek
-
Radomsko, Kościół św. Lamberta
-
Sieradz, Rynek
-
Wieluń, Brama Krakowska
W województwie łódzkim jest 60 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatu. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców[23][24]:
Miasta w województwie łódzkim (dane z 1 stycznia 2024) | ||
---|---|---|
Miasto | Liczba ludności (31 grudnia 2023) |
Powierzchnia [km²] |
Łódź | 652 015 | 293,25 |
Piotrków Trybunalski | 66 519 | 67,24 |
Pabianice | 60 598 | 32,99 |
Tomaszów Mazowiecki | 57 438 | 41,3 |
Zgierz | 53 543 | 42,33 |
Bełchatów | 52 331 | 34,64 |
Skierniewice | 45 184 | 34,60 |
Radomsko | 42 973 | 51,43 |
Kutno | 40 723 | 33,59 |
Sieradz | 38 729 | 51,22 |
Zduńska Wola | 38 402 | 24,58 |
Łowicz | 25 972 | 23,42 |
Aleksandrów Łódzki | 22 002 | 13,82 |
Wieluń | 20 448 | 16,87 |
Konstantynów Łódzki | 19 231 | 27,25 |
Opoczno | 18 913 | 26,98 |
Ozorków | 18 064 | 15,46 |
Łask | 16 058 | 15,67 |
Rawa Mazowiecka | 15 941 | 14,29 |
Głowno | 13 116 | 19,84 |
Łęczyca | 13 065 | 8,95 |
Koluszki | 12 046 | 9,90 |
Brzeziny | 11 949 | 21,58 |
Wieruszów | 8332 | 5,97 |
Żychlin | 7494 | 8,68 |
Tuszyn | 7171 | 23,25 |
Zelów | 7059 | 10,75 |
Poddębice | 6756 | 5,87 |
Pajęczno | 6370 | 20,23 |
Sulejów | 5932 | 26,26 |
Działoszyn | 5239 | 4,94 |
Krośniewice | 3991 | 4,18 |
Drzewica | 3526 | 4,81 |
Rzgów | 3457 | 16,77 |
Złoczew | 3403 | 13,79 |
Stryków | 3363 | 8,15 |
Przedbórz | 3182 | 6,08 |
Biała Rawska | 3001 | 9,53 |
Uniejów | 2982 | 12,24 |
Warta | 2935 | 10,85 |
Kamieńsk | 2599 | 11,99 |
Wolbórz | 2270 | 15,18 |
Lututów | 2200 | 18,92 |
Błaszki | 1987 | 1,62 |
Szadek | 1761 | 17,93 |
Rozprza | 1622 | 4,18 |
Lutomiersk | 1574 | 5,20 |
Piątek | 1551 | 5,24 |
Ujazd | 1533 | 10,19 |
Osjaków | 1309 | 8,28 |
Jeżów | 1254 | 12,56 |
Żarnów | 1096 | 9,62 |
Białaczów | 1089 | 21,92 |
Grabów | 1007 | 9,18 |
Dąbrowice | 951 | 18,49 |
Parzęczew | 918 | 6,45 |
Bolimów | 900 | 3,78 |
Bolesławiec | 875 | 2,96 |
Kiernozia | 806 | 4,59 |
Inowłódz | 735 | 15,66 |
Podział administracyjny
edytujLp. | Herb | Flaga | Powiat | Siedziba władz | Powierzchnia [km²] |
Ludność (31 grudnia 2023) |
Gęstość zaludnienia [osób/km²] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | bełchatowski | Bełchatów | 967,61 | 108.599 | 112 | ||
2 | brzeziński | Brzeziny | 358,55 | 30.159 | 84 | ||
3 | kutnowski | Kutno | 886,86 | 90.671 | 102 | ||
4 | łaski | Łask | 618,30 | 48.742 | 79 | ||
5 | łęczycki | Łęczyca | 772,77 | 46.666 | 60 | ||
6 | łowicki | Łowicz | 988,13 | 74.009 | 75 | ||
7 | łódzki wschodni | Łódź | 499,81 | 74.706 | 149 | ||
8 | opoczyński | Opoczno | 1040,16 | 71.776 | 69 | ||
9 | pabianicki | Pabianice | 492,21 | 119.066 | 242 | ||
10 | pajęczański | Pajęczno | 804,18 | 48.575 | 60 | ||
11 | piotrkowski | Piotrków Trybunalski | 1428,32 | 90.121 | 63 | ||
12 | poddębicki | Poddębice | 880,84 | 39.356 | 45 | ||
13 | radomszczański | Radomsko | 1443,19 | 106.671 | 74 | ||
14 | rawski | Rawa Mazowiecka | 646,29 | 46.082 | 71 | ||
15 | sieradzki | Sieradz | 1490,88 | 111.477 | 75 | ||
16 | skierniewicki | Skierniewice | 753,38 | 37.787 | 50 | ||
17 | tomaszowski | Tomaszów Mazowiecki | 1024,61 | 110.634 | 108 | ||
18 | wieluński | Wieluń | 926,24 | 72.586 | 78 | ||
19 | wieruszowski | Wieruszów | 577,18 | 41.452 | 72 | ||
20 | zduńskowolski | Zduńska Wola | 369,19 | 63.326 | 172 | ||
21 | zgierski | Zgierz | 855,19 | 166.340 | 195 | ||
22 | Łódź | – | 293,25 | 652.015 | 2223 | ||
23 | Piotrków Trybunalski | – | 67,24 | 66.519 | 989 | ||
24 | Skierniewice | – | 34,60 | 45.184 | 1306 | ||
Razem | – | – | 24 | 21 | 18 218,98 | 2 362 519 | 130 |
Demografia
edytujLiczba ludności (dane z 31 grudnia 2023):
Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
osób | % | osób | % | osób | % | |
Ogółem | 2 362 519 | 100 | 1 236 844 | 52,35 | 1 125 675 | 47,65 |
Miasto | 1 459 655 | 61,78 | 782 089 | 33,10 | 677 566 | 28,68 |
Wieś | 902 864 | 38,22 | 454 755 | 19,25 | 448 109 | 18,97 |
- Piramida wieku mieszkańców województwa łódzkiego.
Religia
edytujZdecydowaną większość mieszkańców województwa łódzkiego stanowią katolicy, a zwłaszcza wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Zdecydowana większość województwa pokrywa się z administracyjnymi granicami metropolii łódzkiej, w skład której wchodzą archidiecezja łódzka i diecezja łowicka. Południowa część województwa przynależy administracyjnie do metropolii częstochowskiej: archidiecezji częstochowskiej i diecezji radomskiej. Zachodnie rubieże województwa podlegają pod metropolię poznańską – diecezja kaliska i metropolię gnieźnieńską – diecezja włocławska. W stolicy województwa znajduje się także niewielka parafia greckokatolicka, obejmująca wyznawców Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego z całego regionu. Województwo łódzkie należy do najmniej religijnych części Polski, w archidiecezji łódzkiej praktykuje zaledwie 24,5% wiernych, a w diecezji łowickiej 31%[26].
Drugim co do wielkości wyznaniem województwa łódzkiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Strykowa, Zgierza, Brzezin, Grabowa, Łowicza i Łodzi. W niektórych miejscowościach powiatu zgierskiego i brzezińskiego stanowią nawet większość mieszkańców. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo łódzkie. Pierwszym biskupstwem na terenie miasta Łodzi była mariawicka diecezja śląsko-łódzka powstała w 1910 roku. Pierwszym biskupem w Łodzi był mariawita Leon Maria Andrzej Gołębiowski. Wyznawcy Kościoła Starokatolickiego Mariawitów przynależą do diecezji śląsko-łódzkiej, której siedziba znajduje się w Łodzi. Wierni Kościoła Katolickiego Mariawitów należą do kustodii płockiej. Na terenie województwa mieszkają także przedstawiciele innych Kościołów starokatolickich, a w Łodzi znajduje się parafia Kościoła Polskokatolickiego.
Dużą i historycznie osadzoną grupę wyznaniową stanowią ewangelicy. Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, przynależą do diecezji warszawskiej i diecezji pomorsko-wielkopolskiej. W Pabianicach znajduje się siedziba luterańskiego biskupa. Na terenie całego województwa znajduje się wiele pamiątek po luteranach, m.in. liczne kościoły, kantoraty i cmentarze. W okolicy Łodzi i Bełchatowa mieszka ponad połowa polskich kalwinistów, zrzeszonych w Kościele Ewangelicko-Reformowanym. W Łodzi i Pabianicach swoje siedziby mają placówki Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego. Na terenie województwa łódzkiego znajdują się także liczne placówki innych Kościołów protestanckich o charakterze adwentystycznym, baptystycznym i zielonoświątkowym.
W przeszłości ważną rolę na ziemiach województwa łódzkiego odgrywali prawosławni. Obecnie Łódź stanowi siedzibę diecezji łódzko-poznańskiej i dekanatu łódzkiego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Największe ośrodki prawosławne w regionie znajdują się w Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim.
Liczebną grupę stanowią także Świadkowie Jehowy, którzy na terenie całego województwa mają 80 zborów. Ponadto swoją siedzibę mają niewielkie placówki Świeckiego Ruchu Misyjnego „Epifania” i Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.
Przed II wojną światową miejscowości obecnego województwa łódzkiego było licznie zamieszkane przez Żydów. Wyznawcy judaizmu stanowili niekiedy większość mieszkańców małych miasteczek. Świadectwem ich obecności są liczne synagogi i cmentarze żydowskie rozsiane po terytorium całego województwa. Obecnie w Łodzi znajduje się siedziba Żydowskiej Gminy Wyznaniowej.
W Łodzi swoją siedzibę ma także Gmina Muzułmańska należąca do Ligi Muzułmańskiej w RP.
W stolicy województwa znajdują się także dwa ośrodki buddyjskie: Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu i Szkoły Zen Kwan Um.
Województwo łódzkie znane jest ze swojego wielokulturowego i wieloreligijnego charakteru. Na terenie Łodzi i w innych miejscowościach odbywają się nabożeństwa ekumeniczne, koncerty, festiwale, prelekcje i wydarzenia promujące różnorodność regionu. Do najbardziej znanych inicjatyw należy Festiwal Łódź Czterech Kultur. W całym regionie odbywają się rozmaite spotkania o charakterze wieloreligijnym, organizowane m.in. przez Centrum Dialogu im. Marka Edelmana i Łódzki Oddział Polskiej Rady Ekumenicznej. Także w mniejszych miejscowościach odbywają się spotkania promujące wielokulturowy charakter regionu, m.in. w Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości „Dom na Skrzyżowaniu” – ośrodek dialogu, miejsce spotkań i integracji społecznej[27].
Administracja i polityka
edytujSamorząd wojewódzki
edytujOrganem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Łódzkiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Łódź. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.
Marszałkowie Województwa Łódzkiego:
- Waldemar Matusewicz (1999–2001)
- Mieczysław Teodorczyk (2001–2004)
- Stanisław Witaszczyk (2004–2006)
- Włodzimierz Fisiak (2006–2010)
- Witold Stępień (2010–2018)
- Grzegorz Schreiber (2018–2024)
- Joanna Skrzydlewska (od 2024)
Administracja rządowa
edytujAdministracja wojewódzka
edytujTerenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Łódzki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Łódź[28], gdzie znajduje się Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi.
Administracja centralna
edytujW województwie łódzkim siedzibę posiadają następujące jednostki, wchodzące w skład centralnej administracji rządowej:
- Biuro do spraw Substancji Chemicznych (Łódź),
- Centralny Ośrodek Badań Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej (Łódź),
- Centrum Egzaminów Medycznych (Łódź),
- Krajowe Centrum Ochrony Radiologicznej w Ochronie Zdrowia (Łódź),
- Centralna Baza Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych (Poręby k. Zduńskiej Woli)
Tym samym województwo łódzkie jest 2. województwem (po województwie mazowieckim), w którym ulokowano najwięcej jednostek wchodzących w skład centralnej administracji rządowej[29][30].
Gospodarka
edytujW 2012 produkt krajowy brutto woj. łódzkiego wynosił 98,8 mld zł, co stanowiło 6,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 39,0 tys. zł (93,2% średniej krajowej), co plasowało łódzkie na 6. miejscu względem innych województw[31].
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. łódzkiego w 3. kwartale 2011 wynosiło 3316,60 zł, co lokowało je na 9. miejscu względem wszystkich województw[32].
W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 152,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,8% do aktywnych zawodowo[33].
W 2019 roku bezrobocie rejestrowane w województwie wynosiło 5,4% (6,1% wśród kobiet i 4,8% wśród mężczyzn) natomiast średnie wynagrodzenie brutto 4 441zł[34].
Według danych z 2016 2,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. łódzkiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[35].
Zasoby surowców mineralnych
edytujPrzemysł
edytujNajwiększe ośrodki:
- Łódzki Okręg Przemysłowy (dawniej włókienniczy)
- Piotrkowsko-Bełchatowski Okręg Przemysłowy (Bełchatów – energetyka, górnictwo, Piotrków Trybunalski – przemysł precyzyjny, logistyka)
Największe przedsiębiorstwa przemysłowe (według przychodów ogółem):
- Elektrownia Bełchatów w Rogowcu
- Zakład Energetyczny Łódź – Teren SA (obecnie część PGE)
- Dalkia Łódź SA (dawniej Zespół Elektrociepłowni w Łodzi)
- Łódzki Zakład Energetyczny SA (obecnie część PGE)
- Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna
Transport
edytujTransport drogowy
edytujNa terenie województwa przebiega 1486,5 km dróg krajowych, 1360,5 km wojewódzkich, 7463,1 km powiatowych i 11142,8 km gminnych co daje łącznie 21452,9 km (2021 rok)[40].
Transport kolejowy
edytujCzynne linie kolejowe na obszarze województwa:
- linia kolejowa nr 1 Warszawa Centralna → Katowice
- linia kolejowa nr 3 Warszawa Zachodnia → Frankfurt nad Odrą
- linia kolejowa nr 4 Grodzisk Mazowiecki → Zawiercie
- linia kolejowa nr 11 Skierniewice → Łowicz Główny
- linia kolejowa nr 12 Skierniewice → Łuków
- linia kolejowa nr 14 Łódź Kaliska → Forst-Baršć
- linia kolejowa nr 15 Bednary → Łódź Kaliska
- linia kolejowa nr 16 Łódź Widzew → Kutno
- linia kolejowa nr 17 Łódź Fabryczna → Koluszki
- linia kolejowa nr 18 Kutno → Piła Główna
- linia kolejowa nr 22 Tomaszów Mazowiecki → Radom
- linia kolejowa nr 24 Piotrków Trybunalski → Bełchatów → Zarzecze
- linia kolejowa nr 25 Łódź Kaliska → Dębica
- linia kolejowa nr 33 Kutno → Brodnica
- linia kolejowa nr 53 Tomaszów Mazowiecki → Spała
- linia kolejowa nr 131 Chorzów Batory → Tczew
- linia kolejowa nr 181 Herby Nowe → Oleśnica
- linia kolejowa nr 458 Łódź Fabryczna → Łódź Widzew
- Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała
Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.
Województwo łódzkie jest właścicielem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, która obsługuje ruch pasażerski na wybranych liniach kolejowych.
Tabor kolejowy
edytujWojewództwo Łódzkie jest właścicielem 49 elektrycznych zespołów trakcyjnych i pięciu elektryczno-spalinowych zespołów trakcyjnych zakupionych przez Urząd Marszałkowski lub ŁKA. Przewoźnikami obsługującymi połączenia w województwie są Polregio oraz Łódzka Kolej Aglomeracyjna. Choć żaden spalinowy szynobus nie jest własnością województwa, to jednak Polregio eksploatuje pojedyncze egzemplarze serii SA135 i SA139 na linii kolejowej nr 25.
Seria | Typ | Numery | Liczba | Producent / Modernizator | Własność | Użytkownik | Źródło |
---|---|---|---|---|---|---|---|
EN57 | Pafawag 5B/6B | 1044, 1452, 1479 | 3 | Pafawag | UM | Polregio | [41] |
EN57AKŁ | Pafawag 5B/6B | 1226 | 1 | Pafawag Newag |
UM | Polregio | [41] |
EN57AKM | Pafawag 5B/6B | 3003 ÷ 3005 | 3 | Pafawag ZNTK Mińsk Mazowiecki |
UM | Polregio | |
EN57AL | Pafawag 5B/6B | 753, 959, 1222, 1251, 1768 ÷ 1770, 1825 | 8 | Pafawag ZNTK Mińsk Mazowiecki |
UM | Polregio | |
L4268 | 001 ÷ 020 | 20 | Stadler | UM | Łódzka Kolej Aglomeracyjna | [42] | |
36WEd | 001 ÷ 014 | 14 | Newag | Łódzka Kolej Aglomeracyjna | [43] | ||
36WEha | 001 ÷ 005 | 5 | Newag | Łódzka Kolej Aglomeracyjna | [44][45] |
Transport lotniczy
edytujNa obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:
- Lotnisko Goszczanów – wielofunkcyjne o nawierzchni trawiastej
- Lotnisko Kamieńsk-Orla Góra – przemysłowe o nawierzchni asfaltobetonowej
- Lotnisko Łęczyca-Leźnica Wielka – wojskowa baza lotnicza
- Port lotniczy Łódź-Lublinek – port lotniczy o międzynarodowym regularnym ruchu pasażerskim
- Lotnisko Łask – wojskowa baza lotnicza mogąca przyjmować samoloty cywilne
- Lotnisko Piotrków Trybunalski – wielofunkcyjne o nawierzchni asfaltobetonowej
- Lotnisko Tomaszów Mazowiecki – wojskowa baza lotnicza
Ochrona środowiska
edytujSystem ochrony krajobrazu obejmuje prawie 9% powierzchni województwa (ok. 1800 km²). Istnieje 89 rezerwatów i 7 parków krajobrazowych:
Nauka i oświata
edytujUczelnie publiczne (Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Medyczny w Łodzi i największa uczelnia regionu – Uniwersytet Łódzki) oraz 22 uczelnie niepubliczne w samej Łodzi, w tym największa w Polsce uczelnia niepubliczna AHE. Istnieje także wiele oddziałów filialnych w większych miastach regionu (Tomaszów Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Bełchatów, Sieradz, Kutno).
Bezpieczeństwo publiczne
edytujW województwie łódzkim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Łodzi i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[46].
Uwagi
edytuj- ↑ Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.
- ↑ Jako jednostki terytorialne
- ↑ Ziemie te wchodziły w skład przedrozbiorowych województw: łęczyckiego i sieradzkiego.
- ↑ Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.
Przypisy
edytuj- ↑ Paweł Kmiecik: Dorota Ryl została nowym wojewodą łódzkim. RMF24.pl, 2023-12-20. [dostęp 2023-12-20].
- ↑ GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 tabela 2 [online] [dostęp 2024-05-09] (pol.).
- ↑ GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 tabl.1 [online] [dostęp 2023-12-22] (pol.).
- ↑ Marek Koter , Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .
- ↑ Marek Koter , Za jakim modelem podziału terytorialnego Polski opowiedzieć się? : Wnioski z doświadczeń przeszłości oraz wzorców europejskich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 1, 1999, 15 (rys. 4) [dostęp 2024-03-06] .
- ↑ Mariusz Kulesza , Rozplanowania wczesnomiejskich osad targowych na obszarze Polski Środkowej (dawna ziemia łęczycko-sieradzka), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 2, 1999, s. 71–95 [dostęp 2024-03-06] .
- ↑ Alina Kępińska , Sieradzkie: historia regionu, [w:] Halina Karaś (red.), Dialekty i gwary polskie (dialektologia.uw.edu.pl), Uniwersytet Warszawski, ISBN 978-83-62844-10-4 [dostęp 2024-03-06] .
- ↑ Regiony etnograficzne. Ziemia sieradzko - łęczycka [online], Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi [dostęp 2024-03-06] .
- ↑ Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska , Określenia dni tygodnia w nazwach miejscowych Polski: historia, pochodzenie, zmiany, „Język polski”, Rocznik XCIX (4), 31 grudnia 2019, s. 16–29 [dostęp 2024-03-06] .
- ↑ Rafał Zarębski , Pomiędzy konwencją a żywiołem. Tendencje imiennicze w dawnej Łodzi(XVII-połowa XIX wieku), „Onomastica”, LX, 2016, s. 91–106 [dostęp 2024-03-06] .
- ↑ Piotr Gryglewski , Szlacheckie kaplice grobowe ziemi łęczycko-sieradzkiej od XV do I połowy XVII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 74 (9), 2002, s. 63 .
- ↑ Radosław Zdaniewicz , Piotr Chabrzyk , Kilka słów o denarze Władysława II Wygnańca ze Staromieścia w kontekście badań archeologicznych przedlokacyjnego Lelowa [online], 3 grudnia 2022, s. 25 [dostęp 2024-03-06] .
- ↑ Przemysław Dorszewski , Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI wieku, Olsztyn: LITTERA, 2013, ISBN 978-83-89775-28-3 .
- ↑ Marek Koter , Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .
- ↑ Ryszard Rosin , Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w., „Rocznik Łódzki”, 14 (17), 1970, s. 277–304 .
- ↑ Jacek Ladorucki , Tomasz Stolarczyk , O potrzebie stworzenia Słownika biograficznego ziemi łęczyckiej. Ogólne zasady opracowania kompendium i jego znaczenie dla regionu (rozdział: Dzieje ziemi łęczyckiej i jej granice), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum.”, 1/2 (22/23), 2016, s. 117-129 [zarchiwizowane] .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 69, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
- ↑ Wojewódzkie zbiorcze zestawienie danych dotyczących gruntów 1.I.2020 (pobierz zestawienie dla województwa - tabela offline). „geoportal.lodzkie.pl”, 2020-01-01. [dostęp 2024-02-13]. (pol.).
- ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
- ↑ DIGITAL ELEVATION DATA. VIEWFINDER PANORAMAS. (ang.).
- ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Dane pomiarowe z lotniczego skaningu laserowego [online] .
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 tabl.22. 2024-07-22, 2024-01-01. [dostęp 2024-09-17]. (pol.).
- ↑ Dz.U. z 2023 r. poz. 1472
- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 - tabela III [online], GUS [dostęp 2024-06-16] .
- ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2024-04-26] .
- ↑ W Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości "Dom na Skrzyżowaniu". Ruszyła zbiórka pieniędzy, potrzeba 300 tysięcy złotych - Wiadomości - ELE24 - Wiadomości Łęczyca [online], ele24.net [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
- ↑ Decentralizacja urzędów poza Warszawę - nowy raport wskazuje, jak ją przeprowadzić efektywnie [online], 300Gospodarka.pl, 12 lipca 2019 [dostęp 2021-12-12] (pol.).
- ↑ Karol Wałachowski (red.), Uwarunkowania delokalizacji centralnych urzędów w Polsce, Kraków, luty 2019, s. 15-16 .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
- ↑ Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2012-04-26. [dostęp 2012-05-20].
- ↑ Województwo łódzkie » mapy, miasta, nieruchomości, GUS, noclegi, regon, wypadki drogowe, bezrobocie, zarobki, wynagrodzenie, tabele, edukacja, demografia, statystyki, pojazdy [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-11] (pol.).
- ↑ GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016 [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1819).
- ↑ Mapa stanu budowy dróg. GDDKiA. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
- ↑ Zamieszanie z drogą nr 71. Epainfo.pl. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
- ↑ Targeo [online] .
- ↑ Transport w województwie łódzkim w 2021. Urząd Statystyczny w Łodzi, 2021-12-31. s. 1. [dostęp 2023-12-31]. (pol.).
- ↑ a b Łódzkie ma już cztery pojazdy EN57AKŁ - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/7849/Lodzkie-ma-juz-cztery-pojazdy-EN57AKL.html [dostęp 2024-04-26] .
- ↑ Pierwszy wydłużony Flirt dla ŁKA przechodził testy certyfikujące ETCS poziomu drugiego. - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/37319/pierwszy-wydluzony-flirt-dla-lka-przechodzil-testy-certyfikujace-etcs-poziomu-drugiego.html [dostęp 2024-04-26] .
- ↑ https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/lka-odebrala-dwa-ostatnie-impulsy-zdjecia-94273.html
- ↑ Trzy nowe hybrydy Łódzkich Kolei Aglomeracyjnych pojechały w dziewiczy kurs z pasażerami do Spały - Kurier Kolejowy [online], pl/aktualnosci/40355/trzy-nowe-hybrydy-lodzkich-kolei-aglomeracyjnych-pojechaly-w-dziewiczy-kurs-z-pasazerami-do-spaly.html [dostęp 2024-04-26] .
- ↑ ŁKA: Wszystkie hybrydy już w bazie - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26] .
- ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi
- województwo łódzkie w serwisie internetowym Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi
- Geoportal województwa łódzkiego. geoportal.lodzkie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-03)].
- www.lodzkie.travel (ang. • niem. • ros.) – portal turystyczny województwa łódzkiego realizowany przez Regionalną Organizację Turystyczną Województwa Łódzkiego
- Mapy historyczne województwa łódzkiego, łęczyckiego i sieradzkiego: https://fotopolska.eu/lodzkie/b84460,Mapy_i_plany_-_lodzkie.html i Polski: https://fotopolska.eu/Polska/b19979,Polska_-_mapy.html