Powiat wieluński
Powiat wieluński – powiat w Polsce (województwo łódzkie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Wieluń.
| powiat | |||||
 Rzeka Pyszna pomiędzy mostem drogowym (DK8) i kolejowym (LK181) w Dąbrowie k/Wielunia | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| TERC |
1017 | ||||
| Siedziba | |||||
| Starosta |
Maciej Bryś | ||||
| Powierzchnia |
926,24 km² | ||||
| Populacja (31.12.2023) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
78,4 os./km² | ||||
| Urbanizacja |
30,7% | ||||
| Tablice rejestracyjne |
EWI | ||||
Adres urzędu: pl. Kazimierza Wielkiego 298-300 Wieluń | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia
edytujUtworzony w XIV wieku powstał na obszarze historycznej ziemi rudzkiej (wieluńskiej), istniejącej już od XIV w. Terytorialne ukształtowanie się powiatów zależało wówczas od miejsca odbywania się sądów, te zaś odbywały się w miejscach bardziej zaludnionych. Na przestrzeni wieków granice powiatu ulegały zmianom. W czasie okupacji hitlerowskiej został wcielony do III Rzeszy. Po wojnie odbudowano administrację powiatową wedle stanu z 1939 r. Kolejne zmiany, a zarazem duży cios ukształtowanej przez stulecia wspólnocie kulturalnej, ekonomicznej i społecznej, jaką na przestrzeni blisko ośmiu wieków była ziemia wieluńska, zadała reforma podziału administracyjnego państwa z 1 czerwca 1975 r. Powiat wieluński przestał istnieć, a jego obszar znalazł się w granicach dwóch województw: sieradzkiego i częstochowskiego.
Podział administracyjny
edytujW skład powiatu wchodzą:
- miasta: Osjaków, Wieluń
- gminy miejsko-wiejskie: Osjaków, Wieluń
- gminy wiejskie: Biała, Czarnożyły, Konopnica, Mokrsko, Ostrówek, Pątnów, Skomlin i Wierzchlas.
Powiat wieluński graniczy z pięcioma powiatami województwa łódzkiego: wieruszowskim, sieradzkim, łaskim, bełchatowskim i pajęczańskim, z jednym powiatem województwa śląskiego: kłobuckim oraz z jednym powiatem województwa opolskiego: oleskim.
| Herb | Gmina | Siedziba | Ludność | Powierzchnia |
|---|---|---|---|---|
 |
Biała | Biała Druga | 5299 | 74,0 km2 |
 |
Czarnożyły | Czarnożyły | 4370 | 69,9 km2 |
 |
Konopnica | Konopnica | 3533 | 83,1 km2 |
 |
Mokrsko | Mokrsko | 5052 | 77,7 km2 |
 |
Osjaków | Osjaków | 4637 | 101,1 km2 |
 |
Ostrówek | Ostrówek | 4375 | 101,2 km2 |
 |
Pątnów | Pątnów | 6191 | 114,6 km2 |
 |
Skomlin | Skomlin | 3201 | 55,2 km2 |
 |
Wieluń | Wieluń | 29525 | 130,7 km2 |
 |
Wierzchlas | Wierzchlas | 6403 | 118,9 km2 |
Demografia
edytujLiczba ludności (dane z 31 grudnia 2023):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 72 586 | 100 | 37 139 | 51,17 | 35 447 | 48,83 |
| Miasto | 20 448 | 28,17 | 10 919 | 15,04 | 9529 | 13,13 |
| Wieś | 52 138 | 71,83 | 26 220 | 36,12 | 25 918 | 35,71 |
 |
 |
Gospodarka
edytujSurowce
edytujNa terenie powiatu wieluńskiego[4] znajduje się część złoża węgla brunatnego o zasobności ok. 490 mln ton.[4] Złoże nosi nazwę „Złoczew” i zlokalizowane jest 20 km na północ od Wielunia, na terenie gmin[5]: Ostrówek, Złoczew i Burzenin (na pograniczu powiatów wieluńskiego i sieradzkiego). Eksploatację złoża wstępnie planuje się na lata 2025–2045[6]. Wydobyty węgiel będzie transportowany do elektrowni Bełchatów. Transport do elektrowni będzie najprawdopodobniej odbywał się za pomocą przenośników taśmowych[7].
Transport
edytuj
Transport drogowy
edytujPrzez powiat przebiegają drogi krajowe i międzynarodowa:
- droga krajowa nr 74 relacji: S8 – Wieluń (obwodnica) – Piotrków Trybunalski – Kielce – Zamość – granica państwa (UA)
- droga krajowa nr 43: Wieluń – Częstochowa
- droga krajowa nr 45: Racibórz – Opole – Kluczbork – Wieluń – Złoczew – (Poznań/Łódź)
oraz wojewódzkie:
- nr 481: Wieluń – Łask – (Łódź)
- nr 486: Wieluń – Działoszyn – (Radomsko)
- nr 488: DK74 – Wieluń – DK74.
W 2017 roku została oddana do użytku obwodnica północna Wielunia w ciągu drogi krajowej nr 74. Przez obrzeża powiatu przebiega także odcinek drogi ekspresowej S8.
Komunikacja PKS
edytujKomunikację z okolicą oraz z całym krajem zapewnia PKS Wieluń oraz wybudowany w 1976 dworzec autobusowy, obsługujący również komunikację międzynarodową.
Transport kolejowy
edytujPrzez powiat przebiega również wybudowana w 1926 roku linia kolejowa nr 181 (relacji Kępno – Wieluń – Herby Nowe). Obecnie na terenie powiatu zlokalizowane są cztery działające stacje i przystanki kolejowe: Wieluń Dąbrowa, Wieluń, Pątnów Wieluński oraz Dzietrzniki.
Do końca lat 80. XX wieku funkcjonowała Wieluńska Kolej Dojazdowa, która łączyła Wieluń z Praszką.
Współpraca międzynarodowa
edytujPowiat w 1999 roku zawarł umowy partnerskie z chorwackimi miejscowościami: Karlobag, Senj, Novalija, a w 2010 z niemieckim miastem Ochtrup.
Przypisy
edytuj- ↑ GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2025-01-03].
- ↑ GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2025-01-03].
- ↑ Bank Danych Lokalnych [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2025-01-03] (pol.).
- ↑ a b http://www.pgi.gov.pl/surowce_mineralne/PDF/wegle_brunatne.pdf.
- ↑ http://www.igo.wroc.pl/foresight/plansze/11.jpg.
- ↑ Bełchatów spogląda na węgiel w Złoczewie – Dziennik Łódzki.
- ↑ http://www.igo.wroc.pl/foresight/plansze/zesprac.pdf.
Linki zewnętrzne
edytuj- Powiat wieluński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 368.
- Szlak Bursztynowy Ziemi Wieluńskiej