Józef Gazy
Józef Gazy (1910–1998) – polski artysta plastyk, rzeźbiarz i konserwator zabytków. Autor kilkudziesięciu pomników ustawionych w przestrzeni publicznej w różnych miastach w Polsce. W latach 60. kierownik zespołu konserwatorów odpowiedzialnych za zdejmowanie ze ścian, konserwację i przygotowanie do transportu fresków z katedry w Faras.
 Józef Gazy, prof. Kazimierz Michałowski i Barbara Lewandowska w laboratorium konserwatorskim Muzeum Narodowego w Warszawie. W tle malowidła z katedry w Faras | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
Biogram
edytujJózef Gazy urodził się w 1910 roku[1]. W 1937 ukończył warszawską Akademię Sztuk Pięknych[2], gdzie studiował w pracowni rzeźby prof. Tadeusza Breyera[3].
W 1945 Józef Gazy dołączył do Biura Odbudowy Stolicy. W ramach jego prac współtworzył m.in. warszawski Pomnik Braterstwa Broni[4], odtworzył także brakujące elementy zniszczonej Kolumny Zygmunta[5][6]. W latach 40. był także jednym z rzeźbiarzy odpowiedzialnych za dekorację zabudowy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej w Warszawie[7]. W 1951 w Legnicy odsłonięto Pomnik wdzięczności dla Armii Radzieckiej jego autorstwa[8], w latach stalinizmu artysta wykonał jeszcze cztery podobne pomniki dla różnych miast w Polsce.
W 1962 Józef Gazy został członkiem polskiej misji archeologicznej prowadzącej wykopaliska w Faras[9][10]. Kierował pracami zespołu konserwatorskiego, który zajmował się zabezpieczaniem odkrytych w katedrze w Faras fresków, zdejmowaniem ich ze ścian i przygotowywaniem ich do transportu[11][12]. Dużą część prac na stanowisku w Faras wykonywał osobiście, w asyście Marty Kubiak[13]. Na stanowisku archeologicznym pozostał do samego końca prac i wyjechał w ostatniej grupie, wraz z prof. Michałowskim, Stefanem Jakobielskim, Tadeuszem Dzierżykrayem-Rogalskim, Markiem Marciniakiem, Antonim Ostraszem i fotografem ekspedycji, Andrzejem Dziewanowskim, tuż przed zalaniem Faras przez wody Jeziora Nasera[9]. Dzięki jego umiejętnościom i pracy udało się uratować ze stanowiska archeologicznego przeszło 120 obrazów[10]. W okresie pracy w Egipcie Gazy pomagał także Williamowi Y. Adamsowi w konserwacji malowideł ściennych na pobliskim stanowisku archeologicznym w Meinarti[10].
W latach 1966–1969 pracował w Muzeum Narodowym w Chartumie nad konserwacją malowideł i przygotowaniem ich do otwarcia stałej wystawy malarstwa nubijskiego, planowanej na 1972 rok[10]. Po powrocie do kraju pracował nad polską częścią zbiorów przywiezionych z Sudanu w zespole dr Hanny Jędrzejewskiej[10]. Polską wystawę malowideł otwarto w 1974 roku[10]. Za pracę nad ratowaniem nubijskich zabytków Józef Gazy otrzymał m.in. sudański Order Zasługi[10].
W połowie lat 70. XX wieku Gazy powrócił do przerwanej kariery rzeźbiarskiej[10]. Pozostał jednak w kontakcie z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej jako ekspert i konserwator, pracował m.in. przy konserwacji znalezionych w świątyni Allat w Palmyrze rzeźb Ateny oraz lwa i antylopy[10].
W 1988 przed Katedrą Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu odsłonięto pomnik Jana Pawła II jego autorstwa, jeden z pierwszych w Polsce i na świecie[14].
Józef Gazy zmarł w 1998 roku[15].
Przypisy
edytuj- ↑ Baumgartner 1998 ↓, s. 427.
- ↑ Godlewski 1998 ↓, s. 9.
- ↑ Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 256. ISBN 978-83-66835-50-4.
- ↑ Giergoń 2004 ↓, s.v. „Autorzy”.
- ↑ Sygietyńska 1978 ↓, s. 105.
- ↑ Górski 1988 ↓, s. 420.
- ↑ Olszewski 1988 ↓, s. 87.
- ↑ Elementy z Pomnika Wdzięczności dla Armii Radzieckiej, 1951
- ↑ a b Dzierżykray-Rogalski 1982 ↓, s. 280, 285.
- ↑ a b c d e f g h i Godlewski 1998 ↓, s. 10.
- ↑ Łukasiewicz 1976 ↓, s. 165.
- ↑ Jakobielski 2002 ↓, s. 51-56.
- ↑ Jędrzejewska 1965 ↓, s. 253.
- ↑ Jaworska 1994 ↓, s. 37.
- ↑ Godlewski 1998 ↓, s. 9–10.
Bibliografia
edytuj- Gabriele Baumgartner (red.), Polski indeks biograficzny, München: Saur, 1998, ISBN 3-598-34506-2, OCLC 75935502 (pol. • niem. • ang.).
- Tadeusz Dzierżykray-Rogalski, W dwudziestolecie polskiego sukcesu w Faras: dziennik terenowy uczestnika polskiej ekspedycji, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2 (27), Państwowe Wydawn. Naukowe., 1982, s. 249-290 (pol.).
- Paweł Giergoń, Pomnik Braterstwa Broni – sztuka.net [online], www.sztuka.net, 2004 [dostęp 2016-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- W. Godlewski. Obituary: Józef Gazy (1910-1998). „Polish Archaeology in the Mediterranean. Research”, s. 9–10, 1998. Iwona Zych. Warszawa: Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej; Uniwersytet Warszawski. ISSN 1234-5415. (ang.).
- Jan Górski, Warszawa w latach 1944-1949: odbudowa, Państwowe Wydawn. Nauk., 1988, ISBN 978-83-01-03322-4 (pol.).
- Hanna Jędrzejewska, Konserwacja dwóch malowideł ściennych z Faras, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 9, Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1965, s. 217–258.
- Stefan Jakobielski, Die Rettung der Wandgälde von Faras, [w:] Wilfried Seipel (red.), Faras die Katedrale aus dem Wüstensand, Wien: Kunsthistorisches Museum Wien, 2002, s. 51-56 (niem.).
- Janina Jaworska, Jan Paweł II sztuce polskiej, [w:] Michał Jagosz (red.), Materiały XV sesji Stałej Konferencji Archiwów, Bibliotek i Muzeów Polskich na Zachodzie, 23-26. 9. 1993, Rzym: Fundacja Jana Pawła II, Ośrodek Dokumentacji Pontyfikatu, 1994 (pol.).
- Maciej Łukasiewicz, Co nowego w starożytności?, Iskry, 1976 (pol.).
- Andrzej K. Olszewski, Dzieje sztuki polskiej 1890-1980 w zarysie, Interpress, 1988, ISBN 978-83-223-2124-9 (pol.).
- Hanna Sygietyńska, Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.