Józef Kowner
Józef Kowner, właściwe Zelman Gotlib[1] (ur. 1 grudnia 1895 w Kijowie, Imperium Rosyjskie, zm. 1967 w Kalmarze, Szwecja) – polsko-szwedzki malarz i rysownik pochodzenia żydowskiego.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka |
Życiorys
edytujSyn nauczyciela gimnazjalnego Szebsela Kownera i Zlaty z domu Szewelew. Rodzice wraz z synem zamieszkali w Łodzi dwa lata po jego urodzeniu.
Józef (Zelman) Kowner studia artystyczne rozpoczął w 1912, po roku je przerwał. W 1917 wyjechał do Düsseldorfu, gdzie przez rok studiował. Następnie przez rok przebywał w Paryżu, a w 1919 powrócił do Łodzi. Debiutował w 1928 podczas wystawy w łódzkiej Miejskiej Galerii Sztuki, następnie wystawiał swoje prace w 1932, 1937 i 1939 m.in. w łódzkiej galerii Instytutu Propagandy Sztuki w parku im. H. Sienkiewicza i na wystawach organizowanych przez Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych, które miały miejsce w Łodzi, Warszawie, Krakowie i Lwowie[1].
Od 1929 należał do Grupy Artystycznej „Start”, był też członkiem „Sztuki” oraz zespołu redakcyjnego czasopisma Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków w Łodzi „Forma”.
Po wybuchu II wojny światowej został uwięziony w łódzkim getcie, w którym tworzył akwarele przedstawiające życie i pracę tamże. Był jednym z niewielu artystów, którzy otrzymali wsparcie finansowe Przełożonego Starszeństwa Żydów w Łodzi – Chaima Rumkowskiego, na co dzień pracował jednak w fabryce dywanów[2][3]. W sierpniu 1944, podczas likwidacji getta, został wraz z innymi jego więźniami wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Z zagłady ocalał tylko on i bratanek Leon, który następnie zamieszkał w Izraelu[4].
Po wyzwoleniu obozu, w ramach szwedzkiej akcji rekonwalescencji byłych więźniów obozów koncentracyjnych, został przetransportowany do Szwecji, gdzie po jej zakończeniu podjął pracę jako nauczyciel malarstwa. W 1952 otrzymał obywatelstwo szwedzkie. Wystawiał swoje prace na wystawach indywidualnych w Kalmarze, Oskarshamn, w galerii sztuki Louisa Hahnesa i galerii sztuki współczesnej w Sztokholmie oraz na wielu wystawach zbiorowych[5].
Twórczość
edytujDorobek Józefa Kownera obejmuje portrety, pejzaże, motywy marynistyczne, martwe natury i kompozycje symboliczne, a także obrazy architektoniczne z Łodzi tworzone w technice olejnej lub akwareli. Twórczość Kownera znajduje się w zbiorach Muzeum Miasta Łodzi, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Wileńskiego, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Sztokholmie i Muzeum Sztuki w Kalmar.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Magdalena Tarnowska: Józef Kowner. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2019-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-15)].
- ↑ Josef Kowner, Yadvashem
- ↑ Irmina Gadowska, Warunki działalności artystycznej plastyków w getcie łódzkim 1940–1944 w świetle źródeł: dokumentacji administracyjnej, wspomnień i relacji świadków; [w:] Zagłada Żydów. Studia i Materiały, R. 2020, nr 16.
- ↑ Leona Kownera powroty do Łodzi
- ↑ Kowner Family Memorial