Język ginuchijski
Język ginuchijski (także: ginuchski, hinuchski, hinuchijski; nazwa własna Гьинози) – jeden z niewielkich języków kaukaskich, używany przez ok. 600 osób (2013) w południowo-zachodnim Dagestanie[1]. Język ginuchijski należy do języków didojskich w zespole awaro-didojskim, tworzącym podgrupę wśród języków dagestańskich w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
ok. 600 (2013) | ||
| Pismo/alfabet |
brak piśmiennictwa | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | gin | ||
| IETF | gin | ||
| Glottolog | hinu1240 | ||
| Ethnologue | gin | ||
| WALS | hnk | ||
| SIL | GIN | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Językiem ginuchijskim posługuje się ludność we wsi Ginuch w południowodagestańskim okręgu cutyjskim. Od nazwy tej wsi pochodzi też nazwa języka.
Dane mówiące o liczbie osób posługujących się językiem ginuchijskim nie są zbyt dokładne, ponieważ w dużej mierze opierały się na szacunkach. Po raz pierwszy nosicieli tego języka uwzględniono w statystykach z 1926 r. W późniejszym czasie użytkownicy ginuchijskiego uznawani byli za odłam Awarów i tak też zapisywani podczas kolejnych spisów powszechnych. Szacunki z lat 1958 o 1967 podawały szacunkową liczbę 200 użytkowników języka ginuchijskiego, natomiast według spisu powszechnego, przeprowadzonego na terenie Federacji Rosyjskiej w 2000 r. liczba osób posługujących się tym językiem wynosi 500 osób, z tego większość w Dagestanie.
Język ten nie wykształcił piśmiennictwa[2][3]. Jest używany wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, w domu, wśród przyjaciół. W charakterze języka literackiego używany jest język awarski[2], jako największy język literacki Dagestanu. Wśród ludności rozpowszechniony jest także rosyjski, jako język urzędowy Federacji Rosyjskiej. Rosyjski i awarski są językami edukacji i środkami komunikacji ponadlokalnej[4]. Dawniej w szerszym użyciu był też język gruziński[3]. Ginuchijski jest zdecydowanie zagrożony wymarciem[4].
Ginuchijski jest językiem ergatywnym.
Nie odnotowano różnic dialektalnych[3]. Ze względu na swoją historię wykazuje wypływy innych języków – awarskiego, didojskiego, gruzińskiego i rosyjskiego[5]. Znajduje się też pod wpływem języka cezyjskiego[4][6]. Częste są małżeństwa mieszane[7].
Pierwsze informacje na temat ginuchijskiego pochodzą od rosyjskiego etnografia i podróżnika Aleksandra Sierżputowskiego[5], który zawędrował w górzyste regiony południowego Dagestanu w 1916 r. Początkowo rozpatrywano ginuchijski jako dialekt języka didojskiego, jednak badania Jefgienija Bokariowa wykazały jego odrębność[5].
Ze względu na niewielką liczbę użytkowników języka, a także z powodu obniżania się prestiżu języka wśród jego użytkowników, uważa się, iż ginuchijski jest językiem zagrożonym wymarciem w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat.
Przypisy
edytuj- ↑ Forker 2013 ↓, s. 1.
- ↑ a b David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Hinukh, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ a b c Forker 2013 ↓, s. 7.
- ↑ a b c Salminen 2007 ↓, s. 249.
- ↑ a b c The Hinukhs. The Red Book of the Peoples of the Russian Empire. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).
- ↑ Forker 2013 ↓, s. 16.
- ↑ Forker 2013 ↓, s. 4–5.
Bibliografia
edytuj- Tapani Salminen, Europe and North Asia, [w:] Christopher Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
- Diana Forker, A Grammar of Hinuq, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2013 (Mouton Grammar Library 63), DOI: 10.1515/9783110303971, ISBN 978-3-11-030397-1, OCLC 851970504 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Bibliografia prac dotyczących języka ginuchijskiego. tooyoo.l.u-tokyo.ac.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-23)].
- Hinukh, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2007-08-30] (ang.).
- Hinukh. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).