Język ratahan
Język ratahan, także: bentenan, pasan[1][2], toöembenténan[3], toratan[4] – wymierający język austronezyjski z prowincji Celebes Północny w Indonezji. Społeczność jego użytkowników zamieszkuje fragment południowej części regionu Minahasa[5].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
150 (2016) | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 8b prawie wymarły↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | rth | ||
| IETF | rth | ||
| Glottolog | rata1244 | ||
| Ethnologue | rth | ||
| BPS | 0487 3 | ||
| WALS | tor | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Należy do grupy języków filipińskich[4]. Geograficznie jest zaliczany do języków minahaskich, niemniej jest blisko spokrewniony z językiem sangir[6][7]. F. S. Watuseke (1977) określił go jako dialekt sangir[8].
Wyróżniono trzy dialekty: ratahan właściwy (rejon miasta Ratahan), bentenan (dialekt wybrzeża i wyspy o tej samej nazwie), pasan (o niesprecyzowanej odrębności, prawdopodobnie bardzo bliski ratahan)[3]. W literaturze wszystkie trzy nazwy bywają używane zamiennie jako określenia na ten sam język[3], przy czym nazwa „bentenan” występuje w starszych publikacjach[8][9]. Rodzime określenie tego języka to „toratán”[10].
Poważnie zagrożony wymarciem, jest wypierany przez malajski miasta Manado[2][4]. Przestał być przyswajany przez dzieci[11]. W latach 90. XX w. odnotowano, że jego użytkownicy zamieszkują tylko trzy wsie: Pangu, Wioi i Wongkay. W żadnej z tych miejscowości nie był intensywnie używany, a jego znajomość ograniczała się zasadniczo do osób ze starszego pokolenia[10][12]. Dialekt bentenan prawdopodobnie jest już wymarły[5].
Podawana niekiedy dużo większa liczba użytkowników (30 tys.) jest błędna i zapewne odnosi się do populacji regionu[10]. Według szacunków z 1993 roku biegle posługuje się nim 500 osób[3]. Nowsze dane szacunkowe sugerują, że ma jedynie 150 użytkowników[13].
Został opisany w postaci opracowania gramatycznego: Toratán / Ratahan (1999)[14]. Istnieje też słownik z 1990 r. (Kamus bahasa Ratahan-Indonesia dan Indonesia-Ratahan)[15], stworzony hobbystycznie przez lokalnego nauczyciela[16]. Starsze materiały ograniczają się do list słownictwa[17].
Przypisy edytuj
- ↑ Sneddon 1970 ↓, s. 17.
- ↑ a b Gufran A. Ibrahim: Membunuh Bahasa Sendiri. Kompas.id, 2022-02-22. [dostęp 2022-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-12-29)]. (indonez.).
- ↑ a b c d David Mead: Ratahan. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-12]. (ang.).
- ↑ a b c M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Ratahan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2021-08-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-18] (ang.).
- ↑ a b Anthony Jukes: Documentation of Ratahan, an endangered Austronesian language of North Sulawesi. Culture in Crisis. [dostęp 2023-06-03]. (ang.).
- ↑ Sneddon 1970 ↓, s. 12–13.
- ↑ Watuseke 1956 ↓, s. 3. Cytat: Bahasa Bantik dan bahasa Ratahan banjak persamaannja dengan bahasa Sangir [...].
- ↑ a b Watuseke 1977 ↓, s. 128. Cytat: [...] the languages of Bantik and Ratahan (formerly called Bénténan) form dialects of the Sangi language.
- ↑ Sneddon 1984 ↓, s. 3.
- ↑ a b c Himmelmann i Wolff 1999 ↓, s. 3.
- ↑ Florey 2005 ↓, s. 53.
- ↑ John U. Wolff: Proto-Austronesian Phonology with Glossary. T. 1. Ithaca: Southeast Asia Program Publications, Cornell University, 2010, s. 279. ISBN 978-087727-532-9. OCLC 1047807046. [dostęp 2023-06-03]. (ang.).
- ↑ Anthony Jukes. Australian Society of Indonesian Language Educators (ASILE). [dostęp 2023-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-03)]. Cytat: His research project was to document and describe Toratán (Ratahan), a highly endangered language spoken by about 150 people in a handful of villages located in North Sulawesi (ang.).
- ↑ Himmelmann i Wolff 1999 ↓.
- ↑ Apeles Kolinug: Kamus bahasa Ratahan-Indonesia dan Indonesia-Ratahan. Manado: 1990. OCLC 254757547. (indonez.).
- ↑ Himmelmann i Wolff 1999 ↓, s. 4.
- ↑ Sneddon 1984 ↓, s. 4.
Bibliografia edytuj
- Alexander Adelaar: The Austronesian languages of Asia and Madagascar: a historical perspective. W: Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 1–42. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 0-7007-1286-0. OCLC 53814161. (ang.).
- Margaret Florey: Language shift and endangerment. W: Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 43–64. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 0-7007-1286-0. OCLC 53814161. (ang.).
- Nikolaus P. Himmelmann, John U. Wolff: Toratán (Ratahan). München: Lincom, 1999, seria: Languages of the World / Materials 130. ISBN 978-3-89586-147-5. OCLC 611638634. (ang.).
- James N. Sneddon. The Languages of Minahasa, North Celebes. „Oceanic Linguistics”. 9 (1), s. 11–36, 1970. DOI: 10.2307/3622930. ISSN 0029-8115. OCLC 5546308537. JSTOR: 3622930. (ang.).
- James N. Sneddon: Proto-Sangiric and the Sangiric languages. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1984, seria: Pacific Linguistics B-91. DOI: 10.15144/PL-B91. ISBN 0-85883-306-9. OCLC 11871135. (ang.).
- F. S. Watuseke. Bahasa Tondano. „Bahasa dan budaja”. 4/5, s. 3–14, 1956. (indonez.).
- F. S. Watuseke: ‘Kolano’ in the Tondano Language. W: C. Court, R. A. Blust, F. S. Watuseke: Papers in Borneo and Western Austronesian linguistics No. 2. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1977, s. 123–132, seria: Pacific Linguistics A-33. DOI: 10.15144/PL-A33. ISBN 0-85883-164-3. OCLC 7614413. [dostęp 2022-12-24]. (ang.).