Język ponosakan
Język ponosakan (a. ponasakan[2][3], ponosaken[4], ponosokan[5]), także: belang, tou-bélang (a. toöembélang)[6] – prawie wymarły język austronezyjski, który był używany w rejonie miasta Belang w indonezyjskiej prowincji Celebes Północny[2][7].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
4 (2014)[1] | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 8a umierający↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | pns | ||
| IETF | pns | ||
| Glottolog | pono1240 | ||
| Ethnologue | pns | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Ze względu na swoją lokalizację bywa zaliczany do języków minahaskich (w ujęciu geograficznym)[8]. Niemniej jest wyraźnie bliżej spokrewniony z językiem mongondow[9] bądź wręcz chodzi o jego dialekt[10][11]. W 1925 r. N. Adriani określił go jako archaiczną odmianę mongondow[12][13]. Spośród języków gorontalo-mongondow wyróżnia się konserwatywnym charakterem gramatyki i fonologii[14]. Lud Ponosakan miał przybyć z regionu Mongondow, w okresie konfliktu między Minahasa a Mongondow[15].
Jego użytkownicy zamieszkiwali cztery główne miejscowości: Belang, Borgo, Buku i Tababo, a po części również wieś Molompar, którą dzielili z użytkownikami języka ratahan[16]. Znalazł się pod presją malajskiego miasta Manado (lingua franca) i indonezyjskiego (wykorzystywanego w edukacji)[17]. Rozpowszechniły się małżeństwa mieszane, m.in. z grupami Gorontalo i Minahasa[18].
Wyniki badań z lat 80. XX w. sugerowały, że został w ogromnej mierze wyparty przez malajski (często służył wręcz jako tajny język starszego pokolenia)[19]. W pracy z 1991 r. oszacowano, że posługuje się nim 2 tys. osób[20]. W latach 90. wciąż pozostawał w użyciu (choć przede wszystkim wśród osób w podeszłym wieku), a w jednej z miejscowości (Buku) ponoć znały go również dzieci (przy czym jest to wątpliwe, gdyż nie zaobserwowano, by był szeroko używany)[21]. W 2007 roku miał mniej niż 10 użytkowników[22]. W 2014 roku władały nim cztery osoby, które zachowały dobrą jego znajomość[1].
Nie został dobrze udokumentowany w literaturze. Wiele dostępnych materiałów ogranicza się właściwie do danych leksykalnych[14], istnieje także mało obszerny opis fonologiczny z 1991 r.[5] Również sama społeczność Ponosakan rzadko kiedy była wzmiankowana w zapiskach historycznych[23]. W XXI w. badania nad tym językiem prowadził J.W. Lobel, który opisał pewne aspekty jego gramatyki wraz z omówieniem fonologii oraz sytuacji socjolingwistycznej[24].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Lobel 2015 ↓, s. 396.
- ↑ a b David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Ponosakan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2019-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ Barbara F. Grimes, Joseph E. Grimes, Malcolm D. Ross, Charles E. Grimes, Darrell T. Tryon: Listing of Austronesian languages. W: Darrell T. Tryon (red.): Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies. Berlin: Walter de Gruyter, 1995, s. 244, seria: Trends in Linguistics. Documentation 10. DOI: 10.1515/9783110884012.1.201. ISBN 978-3-11-088401-2. OCLC 868970232. (ang.).
- ↑ R. Z. Leirissa: Minahasa di awal perang kemerdekaan Indonesia: peristiwa Merah-Putih dan sebab-musababnya. Jakarta: Pustaka Sinar Harapan dan Yayasan Malesung Rondor, 1997, s. 21. ISBN 978-979-416-465-5. OCLC 38257887. (indonez.).
- ↑ a b Danie i in. 1991 ↓.
- ↑ David Mead: Ponosakan. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-12]. (ang.).
- ↑ Lobel 2015 ↓, s. 396, 429.
- ↑ Sneddon 1970 ↓, s. 12–13.
- ↑ Lobel 2015 ↓, s. 399.
- ↑ Watuseke 1956 ↓, s. 3.
- ↑ Watuseke 1977 ↓, s. 128.
- ↑ Sneddon 1970 ↓, s. 15–16.
- ↑ Adriani 1925 ↓, s. 135.
- ↑ a b Lobel 2015 ↓, s. 397.
- ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 8.
- ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 293.
- ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 6, 24–25.
- ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 21.
- ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 25.
- ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 66.
- ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 8, 128–129.
- ↑ Lobel 2015 ↓, s. 432.
- ↑ Danie i in. 1991 ↓, s. 13–14.
- ↑ Lobel 2015 ↓.
Bibliografia
edytuj- Jason William Lobel. Ponosakan: A Dying Language of Northeastern Sulawesi. „Oceanic Linguistics”. 54 (2), s. 396–435, grudzień 2015. DOI: 10.1353/ol.2015.0022. ISSN 1527-9421. OCLC 7973568496. JSTOR: 43897709. (ang.).
- N. Adriani. De Minahasische Talen. „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”. 81 (1), s. 134–164, 1925. DOI: 10.1163/22134379-90001541. ISSN 0006-2294. OCLC 6015496710. JSTOR: 20770152. (niderl.).
- J. Akun Danie, F. Rogi Warouw, A.B.G. Rattu, G. Karim Bachmid: Fonologi bahasa Ponosokan. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1991. ISBN 979-459-117-3. OCLC 28961981. [dostęp 2023-01-12]. (indonez.).
- Scott Merrifield, Martinus Salea: North Sulawesi Language Survey. Dallas: Summer Institute of Linguistics, 1996, seria: Publications in Sociolinguistics 1. ISBN 1-55671-000-3. OCLC 36657959. (ang.).
- J. N. Sneddon. The Languages of Minahasa, North Celebes. „Oceanic Linguistics”. 9 (1), s. 11–36, 1970. DOI: 10.2307/3622930. ISSN 0029-8115. OCLC 5546308537. JSTOR: 3622930. (ang.).
- F. S. Watuseke. Bahasa Tondano. „Bahasa dan budaja”. 4/5, s. 3–14, 1956. (indonez.).
- F. S. Watuseke: ‘Kolano’ in the Tondano Language. W: C. Court, R. A. Blust, F. S. Watuseke: Papers in Borneo and Western Austronesian linguistics No. 2. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1977, s. 123–132, seria: Pacific Linguistics A-33. DOI: 10.15144/PL-A33. ISBN 0-85883-164-3. OCLC 7614413. [dostęp 2022-12-24]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Jason Lobel i inni, Ponosakan Talking Dictionary [online], Living Tongues Institute for Endangered Languages, 2015 [dostęp 2023-01-14] (ang. • indonez.).