Jamkówka gruba

Jamkówka gruba (Resinoporia crassa (P. Karst.) Audet) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales).

Jamkówka gruba

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	pniarkowate
Rodzaj	Resinoporia
Gatunek	jamkówka gruba
Nazwa systematyczna
Resinoporia crassa (P. Karst.) Audet Mushrooms nomenclatural novelties 7: [1] (2017)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Resinoporia, Fomitopsidaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy gatunek ten opisał w 1889 r. Petter Karsten jako Physisporus crassus, do rodzaju Resinosporus przeniósł go Serge Audet w 2017 r.

Ma 12 synonimów. Niektóre z nich:

• Amyloporia crassa (P. Karst.) Bondartsev & Singer 1941
• Amyloporiella crassa (P. Karst.) A. David & Tortič 1984
• Antrodia crassa (P. Karst.) Ryvarden 1973
• Fomes crassus (P. Karst.) Komarova 1964.

W 1965 r. Stanisław Domański nadał mu nazwę mąkosa gruba, w 2003 r. Władysław Wojewoda zmienił ją na jamkówka gruba. Obydwie nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową.

Morfologia

Owocnik

Wieloletni, rozpostarty, o nieregularnym kształcie, ale zwykle podłużny, o długości do 25 cm, szerokości do 8 cm i grubości do 0,5 cm. Jest silnie przyrośnięty do podłoża, ale po wyschnięciu daje się łatwo oderwać. Ma poduszkowaty, pagórkowaty lub kopczykowaty kształt, a na podłożach pionowych często tworzy niewielkie, guzkowate kapelusiki bez rurek. Brzeg cienki, początkowo błonkowaty, w końcu, zwłaszcza u owocników wieloletnich, tępy, zaokrąglony, pokryty rurkami, w stanie świeżym przylegający, w stanie suchym niekiedy odstający od podłoża. Powierzchnia początkowo biała lub biaława, po dotknięciu zmieniająca barwę na żółtawą. Starsze owocniki są jasnokremowe, w końcu brudnokremowe lub żółtawe, a nawet żółtawo-czerwono-brązowe. Świeże owocniki mają serowato-łykowatą konsystencję, po wysuszeniu stają się twarde i kruche. Smak ostry, zapach żywiczny, wyczuwalny nawet w eksykatach.

Miąższ

U owocników jednorocznych bardzo cienki, serowato-łykowaty; u owocników wieloletnich osiąga grubość do 1 cm. Dzieje się tak wskutek tego, że starsze rurki przekształcają się w gruboziarnistą, kredowatą masę, która w egzemplarzach suchych łatwo kruszy się i rozpada na duże grudki. Rurki 1-7 warstwowe, proste lub ukośne i wtedy częściowo otwarte, na pionowych podłożach rurki zewnętrzne przeważnie są całkowicie otwarte i mają postać płytkich rowków o długości do 0,5 cm długości, czasami tworzących wysepki lub ułożonych tarasowato nad sobą. Rocznie rurki przyrastają o 1–4 mm. U owocników wieloletnich rurki widoczne są tylko w 2–3 najmłodszych warstwach oddzielonych cienkimi pasemkami. Ostrza rurek równe, początkowo delikatnie biało orzęsione, później żółtobrunatne do czerwonobrunatnych. Pory koliste lub kanciaste, rzadko nieco podłużne, bardzo drobne, o średnicy 0,09–0,12(–0,25) mm, przeciętnie w ilości 4–6 na 1 mm.

Gatunki podobne

Od tzw. jamkówki żółtej (Daedalea xantha) odróżnia się żywicznym zapachem i kredowo-ziarnistym miąższem.

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Południowej, Europie i Azji. Najwięcej stanowisk podano w Europie, zwłaszcza na Półwyspie Skandynawskim. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 6 stanowisk z uwagą, że jest to gatunek zagrożony. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V– gatunek, który zapewne w najbliższej przyszłości przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia.

Nadrzewny grzyb saprotroficzny występujący w lasach iglastych i mieszanych. Rozwija się na pniach, pniakach i gałęziach martwych drzew iglastych, zwłaszcza na świerkach i sosnach. Powoduje białą zgniliznę drewna.