Jan Ansgary Czapski
Jan Ansgary Czapski herbu Leliwa (ur. w 1699, zm. 7 października 1742 w Warszawie) – podskarbi wielki koronny w 1738 roku, wojewoda chełmiński w latach 1732–1738, łowczy koronny w 1732 roku[1], marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1734 roku[2], starosta bratiański w latach 1723–1742[3], starosta kłecki w 1722 roku[4].
 Portret Jana Ansgarego Czapskiego autorstwa Szymona Czechowicza (przed 1742) | |
 Leliwa | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
1699 |
| Data i miejsce śmierci |
7 października 1742 |
| Ojciec | |
| Matka |
Teresa z d. Kos |
| Żona |
Teresa z Zamoyskich |
| Dzieci |
Maria Czapska |
| Odznaczenia | |
| |
Urodził się w rodzinie Piotra Aleksandra, kasztelana chełmińskiego i Teresy z domu Kos. Uczył się w kolegium jezuickim w Toruniu lub Grudziądzu, w 1713 roku kształcił się w gimnazjum w Braniewie. Przed 1722 rokiem ożenił się z Teresą z Zamoyskich, co skoligaciło go z czołowymi rodami polskiej magnaterii i przyniosło w posagu kilka starostw (m.in. bratiańskie i łąkorskie). Działalność polityczną rozpoczął w 1720 roku, kiedy wybrano go komisarzem z województwa chełmińskiego do Trybunału Skarbowego w Radomiu. Poseł ziemi ciechanowskiej na sejm 1730 roku[5]. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 27 kwietnia 1733 roku na sejmie konwokacyjnym[6]. Jako deputat z Senatu podpisał pacta conventa Augusta III Sasa w 1733 roku[7]. Został kawalerem Orderu Orła Białego. Jako legat królewski 19 września 1734 odebrał hołd od Torunia. W 1735 roku podpisał uchwałę Rady Generalnej konfederacji warszawskiej[8]. W latach 1735–1736 pełnił funkcję marszałka Trybunału Głównego Koronnego. W 1738 został podskarbim wielkim koronnym. Rozpoczął działania mające na celu zwiększenie liczby wojska Rzeczypospolitej. Wniósł projekt cła generalnego w wysokości 3% od krajowców i 6% od obcych. Był głównym doradcą Augusta III Sasa w sprawach Prus Królewskich. Był zwolennikiem ograniczenia uprzywilejowanej pozycji Żydów. Był jednym z największych magnatów w Prusach Królewskich (około 40 osad w województwie chełmińskim).
W 1742 roku był komisarzem z Senatu Trybunału Skarbowego Koronnego[9].
Zbudował pałace w Warszawie i Gzinie oraz rozbudował pałac w Nowej Wsi Szlacheckiej. Zmarł w Warszawie, pochowano go w Łąkach Bratiańskich, zaś serce w kościele reformatów w stolicy. Zostawił majątek rzędu 1 miliona złotych. Z małżeństwa z Teresą z Zamoyskich miał trzy córki: Marię (późniejszą żonę Tomasza Czapskiego), Annę i Brygidę.
Przypisy
edytuj- ↑ Urzędnicy Prus Królewskich XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Mikulski. 1990, s. 200.
- ↑ Herbarz polski, t. I, Lipsk 1839–1846, s. 383.
- ↑ Senatorowie świeccy, podskarbiowie i starostowie Prus Królewskich 1454-1772. Toruń 1921, s. 62.
- ↑ W tym roku uzyskał dożywocie na starostwo kłeckie wraz z Teresą Zamoyską, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 154.
- ↑ Teka Gabryela Junoszy Podoskiego, t.IV, Poznań 1856, s.16.
- ↑ Konfederacya generalna omnium ordinum Regni et Magni Ducatus Lithuaniae na konwokacyi generalney Warszawskiej uchwalona [...] 27 (słow. [...] kwietnia [...] 1733, s. 33.
- ↑ Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 309.
- ↑ Uchwała Rady Generalnej Konfederacji, 1735, s. 21.
- ↑ Trybunał Skarbu Koronnego z Duchem S. wszystkim na dobre wychodzący, kazaniem w Poniedziałek świąteczny podczas wotywy na zaczęciu tegoż J. O. Trybunału w kościele farnym Radomskim pokazany. JJ. WW. PP. utriusque subsellii senatus et equestris ordinis kommissarzom z powinną wielkich imion rekognicyą dedykowany przez X. Samuela od S. Floryana Sch. Piar. ordynaryusza Katedr. Krak. y Kommissarskiego kaznodzieję Roku 1742. W Warszawie w druk. JKM. y Rzpltey XX. Schol. Piarum fol., 10 ark." WYSOCKI Samuel, Warszawa 1742, [b.n.s]
Bibliografia
edytuj- A. Korecki, Ludzie Ziemi Nowomiejskiej, Nowe Miasto Lubawskie 2000, s. 87–89.