Jan Smoleń
Jan Smoleń, ps. Jaś[1], Morys, Mytnik[2] (ur. 24 czerwca 1901 w Łysej Górze, zm. 28 czerwca 1945 w Bytomiu[2]) – polski pedagog, w 1945 roku kurator śląsko-dąbrowskiego okręgu szkolnego[1][3].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 czerwca 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 czerwca 1945 |
| Przyczyna śmierci |
wypadek samochodowy |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
pedagog |
| Narodowość |
polska |
| Alma Mater | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Był synem Michała (rolnik[4]) i Anieli z Mytników[2]. W 1921 ukończył II gimnazjum w Tarnowie[2], potem kształcił się na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym, który ukończył w 1925 roku[2]. Po ukończeniu studiów osiadł na Górnym Śląsku. Nauczyciel gimnazjów w Rudzie Śląskiej (1925–1926) i Katowicach (1926–1935)[2].
W sierpniu 1935 został zatrudniony przez Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech i rozpoczął nauczanie w Gimnazjum Polskim w Bytomiu (obecne I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu), gdzie pracował do 26 sierpnia 1939 jako nauczyciel matematyki, chemii i fizyki. W 1936 prowadził w Zabrzu kurs języka polskiego, czynnie uczestniczył także w działalności Polskiego Uniwersytetu Ludowego, prowadząc wykłady na temat historii i gospodarczego rozwoju Polski. Angażował się w prace różnych polskich stowarzyszeń np. Polskiego Towarzystwa Szkolnego, pracował jako wychowawca w internacie.
Na kilka dni przed rozpoczęciem II wojny światowej zorganizował powrót uczniów z internatu do domów rodzinnych. We wrześniu 1939 przeniósł się do Krakowa[2]. Od 1940 roku był przewodniczącym Komisji Oświaty i Kultury dla woj. krakowskiego i kieleckiego z ramienia Stronnictwa Ludowego „Roch”[1]. Został uwięziony we wrześniu 1942, wraz z członkami Okręgowej Rady Spółdzielczej przebywał przez dwa miesiące w więzieniu na Montelupich, gdzie usiłowano im dowieść, że udzielali pomocy ukrywającym się przed pościgiem gestapo[potrzebny przypis]. W styczniu–lutym 1943 roku był kierownikiem Okręgowego Biura Oświaty i Kultury Okręgowej Delegatury Rządu Kraków[1][4].
Po wojnie komunistyczne władze powierzyły mu funkcję kierownika wydziału Kuratorium Okręgu Szkolnego w Krakowie[5], następnie został kuratorem śląsko-dąbrowskiego okręgu szkolnego w Katowicach[1][2].
Zginął 28 czerwca 1945 roku[1] w wypadku samochodowym podczas podróży służbowej[2] w Bytomiu – Karbiu[potrzebny przypis]. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach.
Ordery i odznaczenia edytuj
- Złoty Krzyż Zasługi (pośmiertnie, 18 stycznia 1946)[6]
Upamiętnienie edytuj
Od 1946 roku jest patronem I Liceum Ogólnokształcącego w Bytomiu[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Grabowski 2010 ↓, s. 152.
- ↑ a b c d e f g h i Matura 2009 ↓.
- ↑ Opole Digital Library [online], opole.pl [dostęp 2024-04-23] (ang.).
- ↑ a b Zbigniew Wawszczak. „Tajne nauczanie – trudna historia mego pokolenia”. „Nowiny”, s. 5, Nr 83 z 9-10 kwietnia 1983.
- ↑ Grabowski 2010 ↓, s. 161.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 30, poz. 58 „w uznaniu zasług dla pożytku Rzeczypospolitej Polskiej w dziele pracy organizacyjnej przy utworzeniu administracji państwowej i samorządu, uruchomieniu uczelni i odbudowie demokratycznej państwowości polskiej na ziemiach Województwa Śląsko-Dąbrowskiego”.
- ↑ Historia szkoły | I LO im. Jana Smolenia w Bytomiu [online], bytom.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Piotr Matura: Tajne nauczanie. [w:] Oficjalny serwis internetowy Łysej Góry [on-line]. 2009-04-01. [dostęp 2017-08-06].
- Waldemar Grabowski. Departament Oświaty i Kultury Delegatury Rządu na Kraj. „Niepodległość i Pamięć”, 2010. Muzeum Niepodległości. ISSN 1427-1443.