Jan Sowa

polski eseista

Jan Kazimierz Sowa (ur. 6 lutego 1976[1] w Krakowie) – polski socjolog i kulturoznawca, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Jagiellońskiego (2005–2016) i Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (od 2018).

Jan Sowa
Ilustracja
Jan Sowa (Warszawa 2015)
Data i miejsce urodzenia

6 lutego 1976
Kraków

Doktor habilitowany nauk humanistycznych
Specjalność: socjologia, kulturoznawstwo
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

2006 – socjologia
Uniwersytet Jagielloński
promotor: Zdzisław Mach

Habilitacja

2013 – kulturoznawstwo
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński

Stanowisko

adiunkt

Okres zatrudn.

2005–2016

Uczelnia

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Wydział

Wydział Badań Artystycznych

Stanowisko

profesor

Okres zatrudn.

od 2018

Życiorys

edytuj

Działalność naukowa

edytuj

Studiował polonistykę, psychologię i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, uzyskując dyplom magistra psychologii w 2001[2], oraz na Uniwersytecie Paryskim VIII(inne języki) w Saint-Denis[3].

W 2005 został zatrudniony na macierzystej uczelni[2]. W 2006 obronił tam przygotowaną pod kierunkiem Zdzisława Macha pracę doktorską z socjologii pt. Demokratyzacja–liberalizacja–modernizacja. O próbach społeczno-politycznej transformacji peryferii, a w 2013 uzyskał habilitację w dziedzinie kulturoznawstwa w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie na podstawie rozprawy Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą[4].

Był związany z projektem Wolny Uniwersytet Warszawy (2009–2013) Fundacji Bęc Zmiana[3]. Pracował na UJ do lutego 2016[2]. W latach 2015–2019 wchodził w skład Komitetu Nauk o Kulturze Polskiej Akademii Nauk[5].

W 2018 objął stanowisko profesora uczelni w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie[2]. Pracował jako kurator programu dyskursywnego i badań Biennale Warszawa (2018–2019)[5]. Prowadził badania lub był profesorem wizytującym na Uniwersytecie w São Paulo, w Akademii Sztuk Świata(inne języki) (Akademie der Künste der Welt) w Kolonii i w Instytucie Nauk o Człowieku w Wiedniu[5].

Działalność kulturalna i społeczna

edytuj

W 1999 był współtwórcą Wydawnictwa Ha!art[3], następnie redaktorem jego Linii Radykalnej oraz działu kulturoznawczego magazynu „Ha!art” (1999–2008), a także wiceprezesem (2004–2009) i przewodniczącym rady Fundacji Korporacja Ha!art (2009–2014)[1].

Należał do pierwszych osób spoza środowiska informatycznego, które zajmowały się w Polsce licencjami otwartymi. W 2003 w magazynie Ha!art ukazał się przetłumaczony przez niego tekst Grahama Lawtona(inne języki) Open Source – wielka promocja rozdawania, gdzie m.in. pojawia się jedna z pierwszych w polskiej prasie informacji o Wikipedii, która miała wtedy 20 tys. haseł (patrz link na końcu artykułu). Zarówno książki autorstwa Jana Sowy, jak i redagowane przez niego w wydawnictwie Korporacja Ha!art ukazywały się na otwartych licencjach. W 2005 Jan Sowa był z Łukaszem Jachowiczem, Jarosławem Lipszycem i Sławomirem Sierakowskim inicjatorem listu otwartego przeciw unijnej dyrektywie patentowej z 2002(inne języki).

Pracował jako dziennikarz w krakowskim oddziale Polskiego Radia i kurator w Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie.

W 2008 utworzył z Jakubem de Barbaro i Jankiem Simonem spółdzielnię Goldex Poldex, która działała w Krakowie do 2012 stawiając sobie za cel poszukiwanie alternatywnych źródeł finansowania dla działalności kulturalnej i społecznej[6], a w latach 2008–2011 prowadził jej krakowską świetlicę ze współzałożycielami i Agnieszką Klepacką.

Od 2015 zasiada obok Marii Poprzęckiej i Marka Zaleskiego w radzie programowej Fundacji Kultury Wizualnej „Widok”[7]. W latach 2016–2022 współtworzył z Borysem Lankoszem radę fundacji Inna Rzeczpospolita[8].

Publikował w Polsce i za granicą m.in. w „Lampie”, „Krytyce Politycznej”, kwartalniku „2+3D”, „Philosophie Magazine(inne języki)”, „Praesens” (Budapeszt) i „Focus Historia”.

Dużo podróżował, między innymi po Indiach, Azji Południowo-Wschodniej, Afryce i obu Amerykach. Czynnie uczestniczy w ruchu antyglobalistycznym.

Badania naukowe

edytuj

Zainteresowania Jana Sowy skupiają się wokół socjologicznych i kulturowych badań nad nowoczesnością. W szczególności interesuje go problematyka związana z modernizacją w cywilizacji Zachodu i poza nią, rozwojem kapitalizmu oraz relacjami między kulturą europejską a innymi kulturami (w tym kwestie kolonializmu, globalizacji, migracji oraz zderzenia Zachodu ze światem Islamu). Swoje podejście badawcze określa jako dialektyczno-materialistyczne[3][5].

Tłumaczył książki i artykuły z zakresu politologii, filozofii i socjologii. Współpracuje z kwartalnikiem „Praktyka Teoretyczna”.

Publikacje

edytuj

Sezon w teatrze lalek to zbiór, na który składają się teksty napisane między rokiem 2000 a 2003. Można tam znaleźć większość esejów publikowanych na łamach „Ha!artu” oraz teksty wcześniej nie drukowane (w tym prawie cały cykl pocztówki patafizyczne pojawiający się w internetowym miesięczniku „Ha!art” w latach 2001–2003). Poruszają one taką tematykę jak: urbanizacja, ewolucja wiedzy naukowej, konsumpcja, ruchy rewolucyjne, media niezależne, neoliberalizm ekonomiczny, polityka, współczesne postacie kontrkultury, Internet, terroryzm, globalizacja oraz ruchy anty- i alterglobalistyczne.

Frustracja. Młodzi o Nowym Wspaniałym Świecie to głos grupy ludzi urodzonych w latach 70. To „manifest generacji”, którą nazywano „pokoleniem nic”. Ten zbiór esejów jest krytycznym głosem o „nowym wspaniałym świecie” polskiej demokracji i wolnego rynku. Zdaniem autorów po upadku PRL zapowiadały się one jako spełnienie wszystkich najwspanialszych marzeń, a okazały się być światem skomercjalizowanej tandety – wypełnionym intelektualnym banałem, bezmyślną konsumpcją i rządami zasady maksymalizacji finansowych zysków.

Autorki i autorzy zbioru Zniewolony umysł 2. Neoliberalizm i jego krytyki poddają ideologię i praktykę „wolnorynkową” analizom zakorzenionym w różnych wersjach krytyki władzy. Konstruują alternatywne propozycje myślenia i szukają rozwiązań dla problemów późnej nowoczesności poza przestrzenią wyznaczoną przez logikę kapitału. Zdaniem autorów i autorek neoliberalny dyskurs zniewala umysły i wyklucza głosy krytykujące, umiejscawia szereg „niepodważalnych” dogmatów – pragnie być systemem „pozbawionym alternatywy” i „zgodnym z naturą ludzką”.

Publikacja Ciesz się, późny wnuku! opisuje rozwój demokracji w świecie zachodnim i próby demokratyzacji poza jego obszarem – z jednej strony jest polemiką z tradycją myśli liberalnej, z drugiej, poruszając kwestie reprezentacji, rewolucji i ideologii, wchodzi w dialog ze współczesnymi autorami lewicowymi, takimi jak Ernesto Laclau, Chantal Mouffe czy Slavoj Žižek. Autor kontrastuje demokrację parlamentarną z modelem greckiej demokracji uczestniczącej i z demokracją radykalną. Zastanawia się nad możliwością demokratyzacji reżimów autorytarnych oraz nad dalszym rozwojem demokracji w krajach zwanych już demokratycznymi. Rozważa wpływ kolonializmu i globalizacji na społeczno-polityczną kondycję społeczeństw peryferyjnych. Obszernie omawia też przemiany społeczno-polityczne w Polsce po 1980.

Życie prywatne

edytuj

Mieszka w Warszawie. Syn Kazimierza Sowy.

Publikacje

edytuj

Autorskie

edytuj

Redakcje

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Fundacja „Korporacja Ha!art” (0000206303) [online], wyszukiwarka-krs.ms.gov.pl [dostęp 2025-04-24].
  2. a b c d Dr hab. Jan Sowa, [w:] portal „Ludzie Nauki”, MNiSW / OPI PIB [dostęp 2025-04-24].
  3. a b c d dr hab. Jan Sowa [online], wbask.asp.waw.pl [dostęp 2025-04-25].
  4. Dr hab. Jan Sowa, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2025-04-24].
  5. a b c d W poszukiwaniu wspólnego mianownika. Wykład Jana Sowy [online], trafo.art [dostęp 2025-04-25].
  6. Goldex Poldex [online], cowidac.artmuseum.pl [dostęp 2025-04-25].
  7. Widok. Fundacja Kultury Wizualnej (0000551810) [online], wyszukiwarka-krs.ms.gov.pl [dostęp 2025-04-25].
  8. Fundacja Inna Rzeczpospolita (0000654759) [online], wyszukiwarka-krs.ms.gov.pl [dostęp 2025-04-25].

Linki zewnętrzne

edytuj