Jezik i nacionalizam
Jezik i nacionalizam – monografia autorstwa Snježany Kordić, chorwackiej językoznawczyni.
| Tematyka |
socjolingwistyka |
|---|---|
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
2010 |
| Wydawca |
Durieux |
Problematyka edytuj
Książka została podzielona na trzy rozdziały. W pierwszym z nich, zatytułowanym Jezični purizam, badaczka podejmuje tematykę chorwackiego preskryptywizmu i puryzmu językowego. Autorka poddaje krytyce występujący w Chorwacji puryzm, stanowiący element narodowej tradycji i polityki językowej. Przedstawia strategie puryzmu w Chorwacji, a także motywy i skutki jego forsowania wśród społeczeństwa[1]. Najnowsze przejawy chorwackiego puryzmu (po 1990 r.) porównuje do sytuacji panującej w hitlerowskich Niemczech[2].
W swoich rozważaniach Kordić negatywnie ocenia działalność chorwackich purystów, krytykując szereg zjawisk, m.in. wywoływanie i podtrzymywanie poczucia zagrożenia językowego w społeczeństwie chorwackim, próby rugowania elementów obcych i „czyszczenia” języka przy pomocy regulacji (tzw. lektorów, czyli osób dbających o to, aby w mediach nie pojawiały się określone słowa), a także pielęgnowanie poglądu, jakoby Chorwaci nie władali dobrze własnym językiem standardowym[2]. Ponadto autorka nie uważa, by ocenianie form językowych (czyli wykraczanie poza opisowość) było zadaniem językoznawstwa jako nauki; wskazuje natomiast na rolę uzusu w kształtowaniu języka standardowego[3]. Kordić wychodzi z założenia, że językoznawstwo to nauka zajmująca się opisem języka, a nie wskazująca, jak ludzie powinni go używać[4].
Druga część książki (Policentrični standardni jezik) została poświęcona kwestii nazewnictwa języka chorwackiego oraz jego relacji wobec języków Serbów, Czarnogórców i Boszniaków. Na podstawie gruntownej analizy socjolingwistycznej badaczka dochodzi do wniosku, że nacje te posługują się jednym językiem standardowym – serbsko-chorwackim, istniejącym w czterech wariantach narodowych[2]. Autorka odrzuca związek między zapisami konstytucyjnymi i prawnymi, które sankcjonują istnienie danego języka, a naukowymi kryteriami klasyfikacji języków; zdaniem Kordić postrzeganie przez określoną nację swojego środka komunikacji za odrębny język nie powinno wpływać na sposób wyodrębniania języków[1].
Ostatni rozdział (Nacija, identitet, kultura, povijest) porusza pogląd, jakoby posiadanie własnego języka warunkowało istnienie i przetrwanie narodu. Lingwistka wskazuje na umowność narodów jako konstruktów politycznych i subiektywność ludzkiej tożsamości narodowej. Polemizuje także z chorwackimi poglądami dotyczącymi polityki językowej w okresie jugosłowiańskim i lingwistycznego unitaryzmu, jaki miał być promowany przez ówczesne władze[1].
Recenzje edytuj
O książce Jezik i nacionalizam:
Monografia Snježany Kordić to bez wątpienia dzieło będące owocem gruntownych studiów nad różnorakimi aspektami polityki językowej, prowadzonej na obszarze Chorwacji i dawnej Jugosławii. Ogromna liczba cytowań, jak i bibliografia obejmująca przeszło pięćset pozycji, które wyszły spod pióra niemieckich i angielskich, ale także francuskich, szwedzkich, rosyjskich, duńskich, chorwackich, serbskich, czy polskich badaczy, dowodzi, że Kordić przygotowując Jezik i nacionalizam szczegółowo przestudiowała szeroki korpus literatury związanej z omawianą problematyką. Efektem tej imponującej pracy jest dzieło, w którym autorce udało się szczegółowo omówić trzy kluczowe problemy związane z chorwacką – i szerzej – postjugosłowiańską rzeczywistością językową. Mowa o dokonanej przez Kordić analizie kształtu i znaczenia chorwackiego puryzmu językowego, prezentacji modelu języka serbsko-chorwackiego jako policentrycznego, ostatecznie o omówieniu najważniejszych mitów współczesnej kroatystyki.
Niewątpliwie będzie ona lekturą obowiązkową kroatystów. Jak zwykle w przypadku rozpraw tego typu bywa, przedstawione w niej procesy, wyabstrahowane z lokalnego kontekstu serbsko-chorwackiego, stanowić będą też doskonały materiał do rozmyślań uniwersalnych nad zależnościami między językiem, narodem i państwem – także w odniesieniu do sytuacji polskiej.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Henryk Jaroszewicz, Recenzja książki Jezik i nacionalizam, „Socjolingwistyka”, 26, Kraków 2012, s. 251–259, ISSN 0208-6808, OCLC 912781666 [dostęp 2020-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-26].
- ↑ a b c Pavel Krejčí, Knižní recenze ''Jezik i nacionalizam'', „Opera Slavica - slavistické rozhledy”, 22 (4), Brno 2012, s. 59–63, ISSN 1211-7676 [dostęp 2020-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24] (cz.).
- ↑ Snježana Kordić, Jezik i nacionalizam, Zagreb: Durieux, 2010 (Rotulus Universitas), s. 57–68, DOI: 10.2139/ssrn.3467646, ISBN 978-953-188-311-5, LCCN 2011520778, OCLC 729837512, OL: 15270636W (chorw.).
- ↑ a b Jerzy Molas, Recenzja książki S. Kordić „Jezik i nacionalizam”, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, 45, Warszawa 2010, s. 216, ISSN 0081-7090, OCLC 5888927367.