Wikipedia

Kalendarium Ciepłej

Ciepła – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie szydłowieckim, w gminie Orońsko.

Nazwy własne wsi w dokumentach źródłowych

W roku 1270, do 1328 „Capla”, w wieku XV - 1419 „Cepla”, 1437, 1441, w wieku XVI 1508, 1510 „Czepla”, 1470-80 „Czapla”, „Czyepla”, 1526 „Cziepła”, 1529 „Czyepla”, „Czyeplya”, 1538, 1540 „Cziepla”, 1563 Czyeplya, 1569 Cziepla, 1576 Ciepła[1][2][3][4] - 19 km na SW od Radomia, na prawym brzegu rzeki Ciepłej, zwanej też Borówką, a obecnie Szabasówką - około 50 km na N od klasztoru i 7 km na SE od Mniszka.

Podległość administracyjna świecka kościelna

Wieś początkowo w roku 1351 w ziemi radomskiej[5], w 1508 w powiecie radomskim[6] w roku 1827 w powiecie szydłowieckim (Tabela I 76);

W roku 1325-74 parafia własna[a][7], 1470-80 parafia Wysoka (Długosz L.B. II 523).

Granice edytuj

1460 graniczy z Guzowem[8], 1464 las na granicy Cieplej i Świniarowa[9]

Kalendarium edytuj

Własność klasztoru świętokrzyskiego następnie (po 1374 r.- nie ma pewności co do owej daty bowiem prepozyt OSB pojawia się już w 1339) szlachecka.

  • 1270 – Bolesław Wstydliwy – nadaje posiadłościom klasztoru świętokrzyskiego immunitety, między innymi zwalnia mieszkańców Braciejowic, Głodna Ciepłej i Koniemłotów od obowiązku podejmowania bobrowników[b][10],
  • 1286 – Leszek Czarny – potwierdza z pewnymi zmianami powyższy przywileje, między innymi zwalniając mieszkańców Braciejowic, Głodna i Ciepłej od wyżej wymienionych powinności[11],
  • 1351 – Kazimierz Wielki –przenosi na prawo średzkie imiennie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego w tym Ciepłą[5],
  • 1417 – Jakub z Cieplej i Paweł z Tynicy ręczą za Andrzeja z Chomętowa[12],
  • 1419 – Rafał z Cieplej[13],
  • 1437 – Jakub z Cieplej zadośćuczynił swej siostrze Helenie, żonie Jana z Łazisk, z przypadającej jej po ojcu i matce części majątku[14],
  • 1441 – Jakub z Cieplej odstąpił Andrzejowi z Bąkowa wieś Łaziska w zamian za część Andrzeja w Cieplej i 300 grzywien (ib. 584);
  • 1470-80 – dziedzicem był Piotr Dzik herbu Doliwa oraz Żegota, łan kmiecy, 1 folwark rycerski (Długosz L.B. III 419) [Następnie?] dziedzic Jan herbu Nieczuja, Żegota z Zaborowa herbu Golijan[c], Fryderyk, posiadali łan kmiecy, 2 folwarki rycerskie (ib. II 523);
  • 1508 – Elżbieta z Ciepłej płaci pobór z części Ciepłej[6],
  • 1510 – z części Jana pobór z 2 łanów i od 3 zagrodników, z części Dzika pobór raz z 1,5 łana, raz z 2 łanów, pobór z młyna o 2 kołach[15],
  • 1526 – pobór z 3,5 łana i karczmy (ib. I/8 182v);
  • 1538 – jak w roku 1526
  • 1540 – pobór z 3,5 łana i młyna dorocznego o 1 kole (ib. I/ 10 674v; I/83 14)
  • 1563 – pobór z 3,5 łana[16],
  • 1569 – z części Stanisława Dzika oraz jego brata pobór z 3 łana z dziesięcinami, z młyna dorocznego o 3 kołach, z części wojewodzica wileńskiego [dzierżawca?] Jan Kieszkowski daje pobór z 3 łana, od 1 zagrodnika z rolą i 1 kowala[17][18],
  • 1576 – Stanisław i Walenty Dzikowicze dają pobór z 3 łanów i młyna o 3 kołach, z części dzierżawcy Szydłowieckiego pobór z 4 łanów, od 4 zagr. i z karczmy[19],
  • 1577 – dzierżawca Marcin Padniowski daje pobór z 4 łanów, od 1 zagrodnika z rolą i z karczmy, z części Walentego Dzika oraz Stanisława i Ludwika Dzików pobór z 3 łanów i młyna o 3 kołach (ib. 693v);
  • 1662 – pogłówne od 105 mieszkańców wsi i młyna (ib. I/67 83);
  • 1673 – pogłówne od 93 mieszkańców (ib. 287v),
  • 1787 – liczy 81 mieszkańców w tym 14 Żydów (Spis I 411; II 128),
  • 1827 – Ciepła miała 16 domów, 111 mieszkańców (Tabela I 76).

Kościół i prepozytura edytuj

Do przełomu XIV - XV w. była to wieś parafialna, prepozytura klasztoru świętokrzyskiego, dziesięcina należała najpierw do klasztoru świętokrzyskiego[a] i miejscowego plebana, następnie do klasztoru wąchockiego i do plebana Wysokiej.

  • 1326-7 – dziesięcinę papieską (świętopietrze) płaci mnich świętokrzyski (frater) Benedykt, taksa 2 grzywny[20],
  • 1327-8 – świętopietrze płaci pleban Benedykt, taksa wynosiła 2 grzywny (ib. 245);
  • 1339 – prepozytem jest już OSB z Cieplej[21],
  • 1350-1351 a także 1354-5 i 1334-62 dziesięcinę papieską płaci mnich świętokrzyski (frater) Benedykt, taksa jw.[22],
  • W latach 1328 – a następnie 1335-6, 1342, 1346, 1348-9, 1352-7, 1373-4 parafia wymieniona w spisach świętopietrza, płaci po 7 skojców,
  • w 1356 r. – wymiar dziesięciny papieskiej 4,5 skojca, w 1357 r. - wymiar 4 skojce[23][24][25][26],
  • 1470-80 – z łanów kmiecych dziesięcinę snopową i konopną dowożą klasztorowi wąchockiemu, z 1 lub 2 folwarków dziesięcinę snopową pobiera pleban Wysokiej (Długosz L.B. II 523; III 419);
  • 1529 – z łanów kmiecych dziesięcina snopowa wartości 1 grzywny 12 groszy należy do klasztoru wąchockiego (cystersów), z folwarku dziesięcina należy do wikarych kościoła parafialnego w Wysokiej[27],
  • 1598 – dziesięcinę snopową od 2 kmieci pobiera prepozyt Mniszka, a tamtejszy rektor szkoły z ról 2 szlacheckich, obecnie nieoddawana[28],

Studenci Uniwersytetu Krakowskiego edytuj

1504 – Bartłomiej s. Władysława z Cieplej (de Czepel) student Uniwersytetu Krakowskiego[29]

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b W roku 1374-1408 parafia w Cieplej została zlikwidowana, a jej okręg parafialny podzielono zapewne między dawną parafię w Wysokiej a nowo utworzoną parafię w Mniszku, gdzie także powstała prepozytura klasztoru świętokrzyskiego. Reorganizacja ta związana była chyba z zamianą Ciepłej oddanej cystersom na Mniszek wzięty do klasztoru od Cystersów , oraz rozwojem kolonizacji na terenie puszczy radomskiej której postępy zwiększyły rolę Wysokiej i Mniszka .
  2. ↑ Bobry w rzece Ciepłej wspomniane są już w 1260 r.
  3. ↑ Golijan - nieznany średniowieczny herb szlachecki. Wzmiankowany jedynie w XV wieku. Utożsamiany z herbem Chorąbala.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kamińska ↓, s. 46.
  2. ↑ Nalepa ↓, s. 77.
  3. ↑ Kopertowska ↓, s. 36.
  4. ↑ NMP ↓, s. II 136-7.
  5. ↑ a b Derwich 1992 ↓, s. 278.
  6. ↑ a b Paw. ↓, s. 473.
  7. ↑ MV ↓, s. I 170n..
  8. ↑ Piekosiński ↓, s. V/H 6.
  9. ↑ Wiś.Kon. ↓, s. 531-2.
  10. ↑ Piekosiński ↓, s. II 476.
  11. ↑ Pol. ↓, s. 62.
  12. ↑ Niwiński ↓, s. rok 1931 s,342.
  13. ↑ AKP ↓, s. 8 810, 1941, 1961.
  14. ↑ ZDM ↓, s. II 503.
  15. ↑ ASK ↓, s. I/10 48v.
  16. ↑ LS ↓, s. 1564-5 191.
  17. ↑ ASK ↓, s. I 8 555v.
  18. ↑ Paw. ↓, s. 309.
  19. ↑ ASK ↓, s. I/8 491.
  20. ↑ MV ↓, s. I 170.
  21. ↑ Lites ↓, s. 135.
  22. ↑ MV ↓, s. II/384, 431, 439.
  23. ↑ MV ↓, s. I 314, 376, 389.
  24. ↑ MV ↓, s. 181,199, 218, 228, 255, 263, 270, 278, 286, 293.
  25. ↑ MV ↓, s. IX 18, 38.
  26. ↑ Gromnicki ↓, s. 394.
  27. ↑ LR ↓, s. 457, 408.
  28. ↑ AVCap. ↓, s. XIV 22.
  29. ↑ Al. ↓, s. II 91.

Bibliografia edytuj

  • Maria Kamińska, Nazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1964–1965, ISSN 0079-4775.
  • Jerzy Nalepa, Opuscula Slavica, t. 2, Lund: Slaviska institutionen, 1973.
  • Danuta Kopertowska, Nazwy miejscowe województwa radomskiego. Nazwy miast i wsi, nazwy części miast i wsi oraz nazwy osiedli mieszkaniowych, placów, alei i ulic,, Kielce: Wydaw. Prywatnego Liceum Zarządzania i Administracji, 1994.
  • K. Rymut (red.), Nazwy miejscowe Polski. Historia - pochodzenie - zmiany, t. I, A-B; t. II, C-D, Kraków 1996–1997, (skrót: NMP).
  • A. Pawiński, Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV, „Źródła dziejowe”, 14-15, Warszawa 1886, (skrót: Paw.).
  • Marek Derwich, Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, ISBN 83-01-10300-0.
  • J. Wiśniewski, Dekanat konecki, Radom 1913, (skrót: Wiś.Kon.).
  • Tadeusz Gromnicki, Świętopietrze w Polsce, Wydanie Archiwalne, Poznań 1890.
  • Lites ac res gestas inter Polonus Ordinemque Cruciferonim, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, t. 1, Poznań 1890.
  • Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), Z. Leszczyńska-Skrętowa (wyd.), 1968, (skrót: LR).
  • Acta Visitationis capituli cracoviensis, rps w AMetr., Archiwa Państwowe, (skrót: AVCap.).
  • Monumenta dioecesis Sandomiriensis, Trzebiński, 1909, (skrót: MDS).
  • Mieczysław Niwiński, Średniowieczni opaci klasztoru wąchockiego, cz. I, „Przegląd Powszechny”, t. 190, s. 329-343; cz. II, ib., t. 191, s. 117-136., 1931.
  • MV I, II- Acta camerae apostolicae, J. Ptaśnik (wyd.), t. I-II, Kraków 1913, (skrót: MV).
  • Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, t.I, wyd. Ż.I. Pauli, B. Ulanowski; t. II-III, wyd. A. Chmiel; t. IV, wyd. J. Zathey, przy współpracy H. Barycza; t. V, wyd. K. Lewicki, przy współpracy J. Zatheya, Kraków 1887, (skrót: Al.).
  • Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG., Archiwa Państwowe, (skrót: ASK).
  • Lustracja województwa sandomierskiego 1564-1565, W. Ochmański (wyd.), Wrocław 1963, (skrót: LS).
  • Zbiór dokumentów Małopolskich, S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa (wyd.), t. I-VIII, Kraków-Wrocław 1962–1975, (skrót: ZDM).
  • Liber formularum ad ius Polonicum necnon canonicum spectantium in codice Regimontano asservatarum, B. Ulanowski (wyd.), Kraków 1895, s. 169-256, (skrót: AKP).
  • Franciszek Piekosiński (wyd.), Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, (Mon.MAe., 3, 9, 10, 17), T. V, rps w Pracowni Słownika historyczno-geograficznego Małopolski w średniowieczu, Kraków.
  • Kodeks dyplomatyczny Polski, J. Bartoszewicz (wyd.), t. III, Wilno 1858, (skrót: Pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendarium_Ciepłej&oldid=67644964”