Wikipedia

Kalendarium Wolicy

Wolica – wieś w powiecie opolskim od 1417 Woylicza; w XV w. nazywana także Wola, Wolica Głuska, w XVI w. Wola, Wolica Drzewicka[1][2][3]. Położona około 8,5 km na północny wschód od Opola Lubelskiego; około 78 km na północny wschód od klasztoru świętokrzyskiego, 16 km na wschód od Braciejowic, siedziby klucza braciejowickiego Benedyktynów.

Historyczne nazwy wsi edytuj

Nazwa wsi pojawia się w 1413 r. przy okazji sprzedaży sołectwa w Głusku, Kowali i Woli (Kowalskiej). Jest wówczas mowa o czterech łanach ziemi nieuprawianej między Głuskiem a Wolą[4] które – jak się wydaje – dały początek opisywanej wsi.

  • 1417 – nazywano ją Wolicza, dziedzicem był wówczas Nieustęp z Kowali[5].
  • 1418 – pisano Głuska Wola[6].
– Nieustęp z Głuska zobowiązuje się zastawić wieś Wolica za 32 grzywny Jaśkowi i Maciejowi z Wronowa[7].
  • 1419 – Dzichna z Kowali zastawia Wolę Głuską za 30 grzywien Jaśkowi z Wronowa[8].
  • 1420 – ta sama Dzichna, żona Grota Grada, zastawia Wolę Głuską Jaśkowi z Wronowa za 40 grzywien[9].
  • 1439 – ustalono granicę między wsiami Kowale a Wolicza Gluska[10].
  • 1460 – zapisana jako Wolicza[11].
  • 1470–80 – u Długosza zanotowana w parafii Opole (Długosz L.B. II 545).
  • 1470 – w dziale między braćmi Mikołajem a Janem z Głuska młodszemu Janowi przypada między innymi Wolica[12].
  • 1479 – pisana dotąd „Wolicza et Gluszko” należąca do Zawiszy przeszła na własność Drzewickich, dziedzicem Jan Drzewicki herbu Ciołek[13].
  • 1529 – wymieniana jest „Volycza” w parafii Wąwolnica[14], była to na pewno ta sama Wolica Głuska.
  • 1531 – wieś należy do parafii Opole, wymieniona zaraz po Głusku jako Vola Drzewiczka[15]. Nowa nazwa przyjęta od nazwiska właściciela, tak samo zapisana w 1563 r.[16]
  • 1565 – występuje jako Wolia Drzewieczka[17].
  • 1676, 1721 i 1787, także na mapie z 1801 r. i później występuje jako Wolica w parafii Opole
  • 1905 – była już tylko wieś Wolica i 2 kolonie („Spravocnaja Knizka Ljublinskoj Gubernji z 1905 r.”, s.449),
  • 1921 – Wolica gmina Karczmiska, oraz 2 kolonie Wolica I i Wolica II – budynków mieszkalnych 23, mieszkańców 302[18].
  • 1970 – Wolica wieś i jedna kolonia (DzUL 1, 2-10; UN 116 9).

Powinności dziesięcinne edytuj

Dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego i plebana

  • 1460 – spór plebana Kazimierza (Dolnego) a opactwem świętokrzyskim o dziesięciny z Wolic i Głuska[2] → Głusko.
  • 1463 – układ między klasztorem świętokrzyski a plebanem Wilkowa o dziesięciny z Głuska, Wolicy[19].
  • 1464 – sąd komisaryczny przysądza klasztorowi dziesięciny z wyżej wymienionych wsi[19].
  • 1470-80 – z 7 łanów kmiecych, 1 karczmy z rolą i od 2 zagrodników z rolą dziesięcina snopowa wartości do 7 grzywien dowożą klasztorowi świętokrzyskiemu, z folwarku zaś dziesięcina należy do plebana Opola (Długosz L.B. II 545; III 252-3).
  • 1492 – Fryderyk Jagiellończyk biskup elekt krakowski potwierdza przynależność do klasztoru świętokrzyskiego dziesięciny między innymi z Wolicy[20].
  • 1529 – dziesięcina snopowa wartości 4 grzywien należy do stołu konwentu świętokrzyskiego, z ról sołtysa i 1 kmiecia dziesięcina snopowa wartości 1 grzywny pobiera prepozyt wąwolnicki[21].
  • 1622 – Barbara z Leszna Słupecka, wdowa po Szczęsnym Słupeckim, kasztelanie lubelskim, zobowiązała się płacić klasztorowi świętokrzyskiemu 60 zł rocznie za dziesięciny z wsi Kowala, Wola Kowalska, Wolica [?], Wrzelów i Szczekarków[22].
– 1622, 1627 – proces klasztoru świętokrzyskiego o dziesięciny z Głuska, Wolicy i Wilkowa[19].
– Głuscy od 10 lat nie oddają opactwu dziesięcin z Głuska i Wolicy.
  • 1725 – spór klasztoru świętokrzyskiego z Kazimierzem i Michałem Grajewskimi o dziesięciny z Wolicy[23].
  • 1728–1729 – korespondencja Grajewskich z przeorem klasztoru świętokrzyskiego o dziesięciny z Wolicy[24].
  • 1744 – wyrok biskupa krakowskiego w sporze klasztoru z Janem Witkowskim o dziesięciny z Wolicy i części Niezabitowszczyzny (tzn. Woli Kowalskiej)[24].
  • 1744 – list przeora do Hewińskiego o dziesięciny z Wolicy[24].
  • 1819 – dziesięciny z Głuska i Wolicy należące do stołu konwentu kupuje gromada za 54 zł.[25].
spory i sprawy sądowe pomiędzy klasztorem a Bieleckimi, Głuskimi i Balińskimi – kolejnymi dziedzicami wsi toczą się na przestrzeni lat od 1622 do 1819 patrz Głusko

Literatura edytuj

  • Adolf Pawiński. Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV. „(Źródła dziejowe, 14-15)”. Warszawa 1886.. 
  • Józef Gacki: Benedyktyński klasztor na Łysej Górze. Wyd. Wydawnictwo Jedność. Kielce 2006: Benedyktyński klasztor na Łysej Górze. ISBN 83-7442-389-7.
  • Wolica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 830..
  • Stanisław Nosek. Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu. „„Annales UMCS”, Sectio F, „Nauki filozoficzne i humanistyczne” 6”. Lublin 1951.. 
  • Anna Sochacka: Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987.
  • Marek Derwich: Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10300-0.
  • Marek Derwich, Uwagi i uzupełnienia do „Słownika historyczno-geograficznego województwa lubelskiego w średniowieczu”, Uzupełnienia do „Słownika historyczno-geograficznego „Stanisława Kurasia, „Regiony Lubelskie” 5 (7), 1991-1993, Lublin 1996 [1997].
  • Andrzej Rozwałka: Sieć osadnicza w archidiakonacie lubelskim w średniowieczu. Studium archeologiczno-historyczne (Wydział Humanistyczny UMCS, Rozprawy habilitacyjne, 98), Lublin 1999. Wyd. Wydział Humanistyczny UMCS. Lublin 1998. ISBN 83-227-1478-5.

Badania archeologiczne edytuj

Ślady materialne osadnictwa z okresu VIII-X w. stwierdzone w trakcie badań Archeologiczne Zdjęcie Polski[26].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kosyl ↓, s. 38,77.
  2. ↑ a b SHGL ↓, s. 267.
  3. ↑ Wojciechowski, Sochacka i Szczygieł ↓, s. 162-3.
  4. ↑ Sułkowska-Kurasiowa i Kuraś 1975 ↓, s. V 1259.
  5. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 137.
  6. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 207v.
  7. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 220.
  8. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 326.
  9. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 377.
  10. ↑ Sułkowska-Kurasiowa i Kuraś 1975 ↓, s. II 528.
  11. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. 5 326v.
  12. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. V 249.
  13. ↑ Kozicki ↓, s. 820 429.
  14. ↑ Liber retaxationum ↓, s. 440.
  15. ↑ Pawiński ↓, s. XIV 356.
  16. ↑ Księgi poborowe ↓, s. 33 469v.
  17. ↑ Wyczański ↓, s. 39.
  18. ↑ Spis 1921 ↓, s. 82.
  19. ↑ a b c Zarząd Dóbr Państwowych ↓, s. rps 10543 119.
  20. ↑ Piekosiński ↓, s. V/N 306.
  21. ↑ Liber retaxationum ↓, s. 351,440.
  22. ↑ Gacki ↓, s. 304.
  23. ↑ Zarząd Dóbr Państwowych ↓, s. rps 10543 119v.
  24. ↑ a b c Zarząd Dóbr Państwowych ↓, s. rps 10543 120.
  25. ↑ Akta Okupacji klasztoru ↓, s. 10v.
  26. ↑ Hoczyk-Siwkowa ↓, s. 121.

Bibliografia edytuj

  • Czesław Kosyl, Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978-85, Wrocław 1978, ISSN 0079-4775.
  • Stanisław Kuraś- SHGL. Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś (Dzieje Lubelszczyzny, 3). „Dzieje Lubelszczyzny, 3”. Lublin 1998. 
  • Stefan Wojciechowski, Anna Sochacka, Ryszard Szczygieł: Dzieje Lubelszczyzny – Osady zaginione i o zmienionych nazwach. T. Tom IV. Lublin 1986: Lubelskie Towarzystwo naukowe. ISBN 83-01-05651-7.
  • Acta terrestia Lublinensia. Księgi Ziemskie Lubelskie w Archiwum Państwowym w Lublinie. „Archiwa Państwowe w Lublinie”. 
  • Irena Sułkowska-Kurasiowa, Stanisław Kuraś, Zbiór dokumentów Małopolskich, t. I-VIII, Kraków-Wrocław 1962-1975, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, 1975.
  • Adolf Pawiński. A. Pawiński, Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV (Źródła dziejowe, 14-15). „(Źródła dziejowe, 14-15) Warszawa 1886”. 
  • Zarząd Dóbr Państwowych. Zarząd Dóbr Państwowych Guberni Radomskiej, zbiór rpsów w Archiwum Państwowym w Radomiu, zobacz też AOkup. „Archiwum Państwowe w Radomiu”. 
  • Franciszek Piekosiński, Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV (Mon.MAe., 3, 9, 10, 17), T. V, rps w Pracowni Słownika historyczno-geograficznego Małopolski w średniowieczu, Kr, wyd. F. Piekosiński, Kraków.
  • Andrzej Wyczański. Lustracja województwa lubelskiego 1565. „Lustracje dóbr królewskich XVI-XVIII wieku”. Wrocław-Warszawa 1959.. 
  • Józef Gacki: Benedyktyński klasztor na Łysej Górze. Wyd. Wydawnictwo Jedność. Kielce 2006: Benedyktyński klasztor na Łysej Górze. ISBN 83-7442-389-7.
  • Liber retaxationum. Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, 1968. „Liber retaxationum”. 
  • Akta Okupacji klasztoru. Akta Okupacji klasztoru świętokrzyskiego, 1819 r., ZDP rps 1456. „rps w Archiwa Państwowe w Radomiu”. Radom. 
  • Zygmunt Kozicki, Wypisy z akt ziemskich i grodzkich lubelskich, chełmskich i krasnostawskich. S. Wojciechowski korzystał z nich przed II wojną światową w Bibliotece PAU w Krakowie.
  • Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. Województwo lubelskie, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
  • Księgi poborowe. Księgi poborowe, Archiwum Główne Akt Dawnych. „Archiwum Skarbu Koronnego, Dz. I, nr 33, 149.”. 
  • Stanisława Hoczyk-Siwkowa. Małopolska północno-wschodnia w VI-X wieku. Struktury osadnicze (Lubelskie Materiały Archeologiczne, 12), Lublin 1999. „Lubelskie Materiały Archeologiczne; t. 12”. Lublin 1999. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendarium_Wolicy&oldid=69186684”