Wikipedia

Kalendarium Zakrzowa

Zakrzów – wieś położona 13 km na NW od Opola Lubelskiego, na prawym brzegu Wisły; ok. 66 km na NE od klasztoru świętokrzyskiego, 2,5 km na N od Braciejowic.

Nazwy lokalne wsi - 1351 „Zaczrow”, 1404 „Zakrzow”, „Zacrzow”, 1427 „Zacrzewo”, 1442 „Sacrzow”, 1470-80 „Zakrzow”, 1650-2 „Zakrzow”, w „Zakrzowie”, „Zakrzowianie”, 1787 „Zakrzew”, 1789 „Zaleszów” [!], 1827 „Zakrzew”; [1][2][3].

Podległość administracyjna świecka i kościelna edytuj

  • 1351 ziemia sandomierska [4], 1404 w powiecie radomskim [5], w 1442 powiecie lubelskim [6], 1553 w powiecie radomskim [7]), 1819 powiecie lubelskim [8], 1827 powiecie kazimierskim (Tabela II 309); 1470-80n.
  • parafia Chotcza (Długosz L.B. II 567), parafia Solec [9], 1662 parafia Chotcza[10].

Opis granic edytuj

Kalendarium własności edytuj

Własność szlachecka i klasztoru świętokrzyskiego, od 1404 r. w całości klasztoru świętokrzyskiego.

  • 1351 – Kazimierz Wielki przenosi na prawo średzkie imiennie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Zakrzów [4].
  • 1404 – Maciej opat i konwent klasztoru świętokrzyskiego zamieniają Pabianów[a] wraz z jeziorem na Zakrzów należący do Mikołaja z Garbowa[b][5].
  • 1404 – ciż sami zamieniają Pabianów z dopłatą 40 grzywien na Zakrzów należący do Miczka z Borkowa[b][14].
  • 1427, 1442 – opat świętokrzyski Mikołaj przeznacza na utrzymanie konwentu między innymi wsie Braciejowice, Głodno i Zakrzów oraz jaz patrz Braciejowice.
  • 1470-80 – należy do klasztoru świętokrzyskiego, leży na kępie wiślanej obok Goszczy, posiada 7 łanów kmiecych, jest wówczas 1 zagroda. Kmiecie płacą po 16 groszy czynszu, dają po 30 jaj, 2 koguty, 1 serze oraz 1 korce chmielu, nie dają sepu. Pracują po 1 dniu tygodniowo własnym wozem lub pługiem, powaby nie odrabiają. Zagrodnik płaci 10 groszy czynszu (Długosz L.B. III 241; II 567);
  • 1512 – tak jak w Goszczy patrz → Goszcza
  • 1529 – należy do stołu konwentu świętokrzyskiego, płaci 2 grzywny 16 groszy czynszu[15].
  • 1553 Zygmunt August przenosi na prawo niemieckie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Braciejowice, Głodno i Zakrzów patrz Braciejowice
  • 1569 – pobór z 1,5 łana z dziesięcinami należącego do kmiecia Andrzeja Klonowskiego - ten sam daje pobór z Braciejowic oraz od 3 zagrodników bez roli i 2 komorników [9][16].
  • 1570 dzierżawcą jest szlachcic Piotr Kowalski - jest również dzierżawcą Boisk - daje pobór z 1,5 łana, od 3 zagrodników z rolą i z karczmy[17].
  • 1570 – opat świętokrzyski daje pobór z 1,5 łana i od 3 zagrodników z ogrodem[18].
  • 1576 – dzierżawca Piotr Kowalski daje pobór z 1,5 łana i od 3 zagrodników bez roli[19]
  • 1577 – dzierżawcą jest starosta solecki daje pobór z 1,5 łana i od 3 zagrodników z ogrodem[20].
  • 1650 – należy do stołu konwentu[21].
  • 1650 – konwent świętokrzyski daje pobór z 29 domów, 1,5 łana i od 3 zagrodników z ogrodem[22].
  • 1651 – własność konwentu było wówczas we wsi 12 półrolnych, 9 zagrodników, 8 chałupników i karczma. Wszyscy płacą czynsz na ś. Marcina [11 XI], półrolni po 4 grosze, zagrodnicy po 6 groszy, chałupnicy po 1 grosz, karczmarz i rybak tak jak w Zaborowie po 30 florenów. Półrolni dają po 1 kapłonie, 3 maty, 0,5 korca chmielu i 1 korzec żołędzi oraz po 4 korce przędzy konopnej i zgrzebnej a także 2 korce przędzy poczesnej. Zagrodnicy po 10 jaj, chałupnicy po 1 korcu a komornicy po 0,5 korca żołędzi. Pańszczyzna i pomocne jak w Boiskach[23].
  • 1662 – klasztor świętokrzyski daje pogłówne od 75 poddanych[24].
  • 1787 – wieś liczyła 261 mieszkańców (Spis I 392; II 114);
  • 1819 – wieś należy do stołu konwentu świętokrzyskiego[25].
  • 1827 – we wsi było 39 domów i 297 mieszkańców (Tabela II 309).

Powinności dziesięcinne edytuj

Dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego

  • 1427 – płacono jak w Braciejowicach – przy czym opat Mikołaj przeznacza na utrzymanie konwentu między innymi dziesięciny z osad położonych z prawej strony Wisły i w powiecie radomskim.
  • 1470-80 – ze wszystkich ról kmiecych dziesięcinę snopową i konopną wartości do 1 lub do 5 grzywien dowożą klasztorowi świętokrzyskiemu (Długosz L.B. III 241, 243; II 567);
  • 1529 dziesięcina snopowa wartości 1 grzywny należy do stołu konwentu świętokrzyskiego[26].
  • 1542-3 – z powodu zniszczeń spowodowanych przez wylew Wisły wieś nie oddaje klasztorowi świętokrzyskiego dziesięcin [27],
  • 1721 – dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego[28].
  • 1819 – do stołu konwentu należy dziesięcina snopowa wartości 72 florenów[29].

Studenci Uniwersytetu Krakowskiego edytuj

Identyfikacja osób występujących w spisach alumnów uniwersytetu jest trudna z uwagi na mnogość występowania nazwy Zakrzów. Studentami z Zakrzowa byli :

  • 1413 – Woldymir syn Marcina[30].
  • 1418 – Jakub syn Andrzeja oraz Mikołaj z Zakrzowa[31].
  • 1458 – Stanisław syn Mikołaja[32].
  • 1468 – Mikołaj syn Stanisława[33].
  • 1473 – Andrzej syn Marcina[34].
  • 1499 – Jakub syn Wojciecha([35].
  • 1503 – Jakub syn Grzegorza[36].
  • 1511 – Mikołaj syn Andrzeja[37].
  • 1518 – Wawrzyniec syn Stanisława z diecezji krakowskiej[38].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Pabianów – wieś dziś nieistniejąca znajdował się koło Zawichostu, nad Wisłą, na jej lewym brzegu, przez Wisłę pochłonięty.
  2. ↑ a b Zdaniem autorów SHZP jest dość prawdopodobne, że Miczko z Borkowa i Mikołaj z Garbowa to jedna i ta sama osoba co daje porównanie dokumentu ZDM I 242; IV 1095; V 1263, 1268. Jeśli tak, to oba dokumenty z 1404 r. ilustrują kolejne fazy realizacji transakcji sprzedaży. Zaskakująca i trudna do wyjaśnienia jest jednak znaczna różnica treści obu aktów.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kam. ↓, s. 241.
  2. ↑ Nieckuła ↓, s. 232.
  3. ↑ Derwich 1992a ↓, s. 79.
  4. ↑ a b Derwich 1992 ↓, s. 278.
  5. ↑ a b AGZ ↓, s. VII 24.
  6. ↑ Mp. ↓, s. IV 1434.
  7. ↑ AG ↓, s. 1909.
  8. ↑ Gacki ↓, s. 254.
  9. ↑ a b ASK ↓, s. I/8 579v.
  10. ↑ ASK ↓, s. I/67,74.
  11. ↑ AG ↓, s. 6343.
  12. ↑ LS ↓, s. 1660-4 I 85.
  13. ↑ LS ↓, s. 1789 II 25.
  14. ↑ Mp. ↓, s. IV 1085.
  15. ↑ LR ↓, s. 350.
  16. ↑ Paw. ↓, s. 321.
  17. ↑ ASK ↓, s. I/7 422.
  18. ↑ ASK ↓, s. I/7 288,383,476.
  19. ↑ ASK ↓, s. I/8 517.
  20. ↑ ASK ↓, s. I/8 725.
  21. ↑ AG ↓, s. 1913-5, 1917.
  22. ↑ AG nab. ↓, s. 936 9v.
  23. ↑ AG nab. ↓, s. 10, 16, 17-7v.
  24. ↑ ASK ↓, s. I/67 74.
  25. ↑ AOkup. ↓, s. 6v.
  26. ↑ LR ↓, s. 351.
  27. ↑ Gacki ↓, s. 280.
  28. ↑ AV ↓, s. XX 756.
  29. ↑ AOkup. ↓, s. 10.
  30. ↑ Al. ↓, s. I 33.
  31. ↑ Al. ↓, s. 42.
  32. ↑ Al. ↓, s. 153.
  33. ↑ Al. ↓, s. 190.
  34. ↑ Al. ↓, s. 213.
  35. ↑ Al. ↓, s. II 51.
  36. ↑ Al. ↓, s. 72.
  37. ↑ Al. ↓, s. 129.
  38. ↑ Al. ↓, s. 187.

Bibliografia edytuj

  • Marek Derwich, Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, ISBN 83-01-10300-0.
  • Marek Derwich, Uwagi i uzupełnienia do „Słownika historyczno-geograficznego województwa lubelskiego w średniowieczu”, [w:] Wacław Korta (red.), Studia średniowieczne, Wrocław 1992a (Acta Universitatis Wratislaviensis, 1386, Historia, 101), ISBN 83-01-10300-0.
  • Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej, t. I-XIV, Lwów 1868–1889, (skrót: AGZ).
  • J. Gacki, Benedyktyński klasztor na Łysej Górze.
  • Archiwum Skarbu Koronnego, dział w AG., Archiwa Państwowe, (skrót: ASK).
  • Archiwum Główne Akt Dawnych w W.; jeśli nie zaznaczono inaczej, cyfra arabska oznacza numer dokumentu ze zbioru dokumentów pergaminowych., Archiwa Państwowe, (skrót: AG).
  • Rejestry dziesięcin, czynszów i wyderkafów, powinności poddanych i poborów z dóbr i dochodów konwentu świętokrzyskiego z lat 1650-1689, AG, nabytki Oddziału I, nr 936., Archiwum Główne, (skrót: AG nab.).
  • Lustracja województwa sandomierskiego 1564-1565, W. Ochmański (wyd.), Wrocław 1963, (skrót: LS).
  • Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, F. Piekosiński (wyd.), „Poloniae Summaria”, (skrót: Mp.).
  • Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), Z. Leszczyńska-Skrętowa (wyd.), 1968, (skrót: LR).
  • A. Pawiński (wyd.), Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV, „Źródła dziejowe”, 14-15, Warszawa 1886, (skrót: Paw.).
  • Akta Okupacji klasztoru świętokrzyskiego, 1819 r., ZDP rps 1456., (skrót: AOkup.).
  • Acta Visitationis, dział w AMetr., „Akta wizytacyjne”.
  • Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, t.I, wyd. Ż.I. Pauli, B. Ulanowski; t. II-III, wyd. A. Chmiel; t. IV, wyd. J. Zathey, przy współpracy H. Barycza; t. V, wyd. K. Lewicki, przy współpracy J. Zatheya, „Wydanie Archiwalne”, Kraków 1887–1956, (skrót: Al.).
  • M. Kamińska, Nazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiego, Wrocław 1964–1965, (skrót: Kam.).
  • Franciszek Nieckuła, Nazwy miejscowe z sufiksem -ov-, -in- na obszarze Wielkopolski i Małopolski, Wrocław 1971.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendarium_Zakrzowa&oldid=72497162”