Kapelusz tyrolski
Kapelusz tyrolski (niem. Tirolerhut), również kapelusz alpejski (wł. cappello alpino), kapelusz bawarski – rodzaj nakrycia głowy wywodzący się z regionu Tyrolu w Alpach położonego w części Austrii, Niemiec, Włoch i Szwajcarii. Stanowi część lokalnego tradycyjnego ubioru Trachtu.
Opis edytuj
Typowy kapelusz tyrolski zazwyczaj wykonany jest z zielonego filcu, posiada zwężający się czubek i rondo szerokości dłoni. Taki wygląd kapelusza był szczególnie powszechny w dolinie Zillertal w austriackim Tyrolu[1]. Oprócz zróżnicowania kształtów i szerokości ronda, kapelusze tyrolskie są charakterystycznie zdobione kolorową sznurkową opaską lub kwiatami czy piórami. Spotyka się również kapelusze z tradycyjnym pędzlem (gamsbart) wykonanym z brody kozicy[2].
Historia edytuj
W XIX i XX wieku nastąpiło pewne ujednolicenie wyglądu stroju bawarskiego. W lokalnych strojach wiejskich Tyrolu od lat 30. i 40. XIX wieku przetrwały różne style tyrolskich kapeluszy, choć podobne do współczesnych. Dla północnego Tyrolu charakterystyczne były wysokie kapelusze z wąskim rondem, wgniecione na górze. Małe kapelusze z szerokim rondem charakteryzowały z kolei winiarski region południowego Tyrolu[3]. Kapelusz tyrolski stał się bardziej znany dzięki byłemu królowi Wielkiej Brytanii Edwardowi VIII, który po swojej abdykacji często przebywał w austriackiej Styrii i często nosił kapelusz w stylu tyrolskim, który jednak nie pochodził stamtąd[4]. Tyrolski kapelusz miał również być inspiracją dla homburga[5], kapelusza spopularyzowanego przez jego dziadka, Edwarda VII[6].
W kulturze edytuj
Kapelusz tyrolski stał się częścią wizerunku kultury tyrolskiej oraz pamiątką turystyczną związaną z tym regionem. Często noszony jest podczas ludowych świąt i festiwali oraz przez członków zespołów muzyki ludowej. Związany jest również z kulturą festiwali piwnych takich jak bawarski Oktoberfest.
- Bawarska odmiana kapelusza jest atrybutem Seppla (Józka) – jednej z figur tradycyjnego niemieckiego Teatru Kacperka.
- Kapelusz tyrolski nosił Pinokio w filmowej adaptacji z 1940 r.[7]
- Szlagier Ich kauf' mir lieber einen Tirolerhut trębacza jazzowego Billego Mo jest poświęcony kapeluszowi tyrolskiemu. W 1965 powstał komediowy musical pod tym samym tytułem[8].
Galeria edytuj
-
Szary kapelusz tyrolski -
Uproszczona, imprezowa wersja kapelusza tyrolskiego -
Mężczyźni w strojach ludowych podczas uroczystości pogrzebowych Otto von Habsburga w Pöcking -
E. Petzenburg Chłopiec w kapeluszu tyrolskim z małpą (Knabe mit Tirolerhut und Äffchen), olej na płótnie, ok. 1834 -
Andreas Hofer w typowym płaskim kapeluszu z szerokim rondem typu południowotyrolskiego (portret pośmiertny, połowa XIX wieku) -
Lovis Corinth Autoportret w kapeluszu tyrolskim (Selbstporträt mit Tiroler Hut), 1913
Przypisy edytuj
- ↑ Christa Stöcker: Heinrich Heine, Band 6, Reisebilder II 1828–1831 Kommentar: Säkularausgabe Werke, Briefwechsel, Lebenszeugnisse. Akademie-Verlag, 2003-04-24, s. 733. ISBN 978-3-05-003690-8.
- ↑ Ruth Edwards Kilgour: A Pageant of Hats, Ancient and Modern. Robert M. McBride Company, 1958.
- ↑ What is a Tyrolean Hat? Types, Definition & Photos. 2021-09-30. [dostęp 2023-04-01]. (ang.).
- ↑ Hermann M. von Eelking: Lexikon der Herrenmode. Getynga: Musterschmidt, 1960.
- ↑ Torsten Grunwald: Den velklædte mand: klassisk herremode. Kopenhaga: Forlaget Vandkunsten, 2014. ISBN 978-87-7695-362-1.
- ↑ Beverly Chico: Hats and headwear around the world: a cultural encyclopedia. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO, 2013, s. 245. ISBN 978-1-61069-062-1.
- ↑ Włodzimierz Zapart: TOP 10 postaci w kapeluszach z kreskówek. 2018-09-18. [dostęp 2023-03-31]. (pol.).
- ↑ Ich kauf' mir lieber einen Tirolerhut. [dostęp 2023-03-31]. (niem.).