Kaprysy

grafiki Francisco Goi

Kaprysy – cykl 80 grafik wykonanych w technice miedziorytu przez hiszpańskiego artystę Francisca Goyę w latach 1797-1798. Grafiki są satyrą na społeczeństwo hiszpańskie z końca XVIII wieku, odnoszą się zwłaszcza do szlachty i kleru[1].

Kaprys nr 1. Francisco Goya y Lucientes, malarz. Jako wstęp do swoich kaprysów Goya wybrał swoją podobiznę. Przedstawił samego siebie w sposób satyryczny, jako ważną osobistość.
Kaprys nr 43. Gdy rozum śpi, budzą się demony, początkowo ta grafika miała otwierać serię.

Grafiki zostały wykonane techniką mieszaną, Goya stosował akwafortę z akwatintą, a poprawki nanosił suchą igłą. Była to nowa technika, z którą Goya eksperymentował. Jednocześnie wykonanie wielu odbitek pozwalało artyście dotrzeć do szerszej publiczności.

W pierwszej połowie serii Goya zaprezentował najbardziej realistyczne i satyryczne grafiki krytykujące zachowanie jego rodaków. W drugiej części porzucił racjonalizm i stworzył grafiki fantastyczne, w których ukazał deliryczne wizje dziwnych istot. Rażąco zniekształcone twarze i ciała tych, którzy reprezentują ludzkie występki i głupotę często nadają postaciom wygląd bestii.

Goya, w myśl idei oświeceniowych, podzielił się swoimi przemyśleniami na temat wad społeczeństwa, które bezlitośnie krytykował używając celnego humoru. Jego grafiki wyrażały sprzeciw wobec fanatyzmu religijnego, przesądów podsycanych przez Kościół takich jak wiara w demony i czarownice, działań Inkwizycji (przesłuchań, tortur i egzekucji) i niektórych zakonów. Jednocześnie opowiadały się za sprawiedliwym prawem i nowym systemem edukacji. Goya był świadomy ryzyka, które podejmował krytykując zwłaszcza arystokrację i duchowieństwo. Niektóre grafiki opatrzył nieprecyzyjnym opisem odwracającym uwagę od ich prawdziwego przesłania. Również nielogiczny układ kolejnych grafik miał na celu złagodzenie lub ukrycie przekazu. Współcześni Goi Hiszpanie doskonale zrozumieli satyrę na swoje społeczeństwo, nawet tę najbardziej dwuznaczną i zawoalowaną. Odnaleźli w grafikach znane postaci z epoki, jednak autor zawsze zaprzeczał wszelkim podobieństwom do konkretnych osób.

Goya wydał Kaprysy w 1799 roku, jednak już po dwóch tygodniach wycofał je ze sprzedaży. Był to burzliwy okres w historii Hiszpanii. Manuel Godoy i sympatycy idei oświeceniowych (ilustrados) utracili władzę, a Goya obawiał się interwencji Inkwizycji. W 1803 roku podarował niesprzedane egzemplarze (240 odbitek) i matryce królowi Karolowi IV z obawy przed zarekwirowaniem ich przez Inkwizycję. W zamian otrzymał dożywotnią pensję w wysokości 12 000 reali rocznie dla swojego syna Javiera[2]. Przy użyciu matryc wykonano 20 serii odbitek, pierwsza edycja powstała pomiędzy 1821 a 1836 rokiem, a ostatnia w 1937 roku.

Kaprysy wpłynęły na wiele pokoleń artystów z różnych nurtów takich jak francuski romantyzm, impresjonizm, ekspresjonizm, czy surrealizm.

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Stefano Peccatori, Stefano Zuffi: Klasycy sztuki: Goya. Warszawa: Arkady, 2006, s. 60-61. ISBN 83-60529-14-0.
  2. Rose Marie Hagen, Rainer Hagen: Francisco Goya. Warszawa: Taschen, 2003, s. 31-39. ISBN 83-89192-40-3.
  3. Katarzyna Sołtan (red.): Francisco Goya y Lucientes Grafiki. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2002, s. 21–73. ISBN 83-87312-87-8.