Karyenda
Karyenda – święty bęben, symbol władzy królewskiej w tradycyjnym społeczeństwie burundyjskim[1].
Był instrumentem o ogromnym znaczeniu politycznym. Z uwagi na swój ścisły związek z monarchą był jednocześnie symbolem jedności i harmonii społecznej królestwa. Zgodnie z przyjętym zwyczajem dekorowano go genitaliami wrogów państwa zabitych przez panującego. Przewijał się często w ceremoniach i rytuałach odprawianych na dworze królewskim. Niejednokrotnie był zresztą ich centralnym elementem[2]. Osobę dbającą o karyendę uznawano za jego symboliczną żonę. Nosiła ona tytuł mukakaryenda i była młodą dziewczyną, od której wymagano dziewictwa[3]. Osobę posiadającą umiejętność zarówno gry na karyendze jak i jej wytworzenia określano mianem timbo[4].
Instrument był strzeżony przez wojowników Hutu, zawsze wywodzących się z klanu Abijiji. Również mukakaryenda za każdym razem przynależała do Hutu. Na karyendze grano jedynie podczas umuganuro, dorocznego święta związanego z boską rolą króla jako obrońcy i opiekuna plonów[5]. Analogiczna instytucja królewskiego świętego bębna istniała również w Rwandzie, nosząc tam nazwę karinga[6].
Uznawany zazwyczaj za jeden z trzech filarów monarchii burundyjskiej, obok bydła oraz kultu Kirangi[2][7]. Nawiązywały doń swoją nazwą dwa ordery nadawane krótko po uniezależnieniu się Burundi od Belgii, mianowicie Królewski Order Karyendy oraz Wojskowy Order Karyendy. Oba odznaczenia zostały utworzone przez króla Mwambutsę IV 1 lipca 1962[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Albert 1960 ↓, s. 60.
- ↑ a b Eggers 2006 ↓, s. 75.
- ↑ Eggers 2006 ↓, s. 98.
- ↑ Eggers 2006 ↓, s. 149.
- ↑ Kadende-Kaiser i Kaiser 1997 ↓, s. 33.
- ↑ Lemarchand 1966 ↓, s. 311.
- ↑ Eggers 2006 ↓, s. 77-78.
- ↑ Christopher Buyers: Burundi Orders and Decorations. [w:] The Royal Ark Royal and Ruling Houses of Africa, Asia, Oceania and the Americas [on-line]. royalark.net. [dostęp 2022-07-11]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Ellen K. Eggers: Historical Dictionary of Burundi. Wyd. 3. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2006. ISBN 978-0-8108-5302-7.
- Rose M. Kadende-Kaiser, Paul J. Kaiser. Modern Folklore, Identity, and Political Change in Burundi. „African Studies Review”. 40 (3), s. 29-54, 1997. ISSN 1555-2462.
- René Lemarchand. Political instability in Africa : the case of Rwanda and Burundi / L'INSTABILITE POLITIQUE EN AFRIQUE : LE CAS DU RWANDA ET DU BURUNDI. „Civilisations”. 16 (3), s. 29-54, 1966. ISSN 2032-0442.
- Ethel M. Albert. Socio-Political Organization and Receptivity to Change: Some Differences between Ruanda and Urundi. „Southwestern Journal of Anthropology”. 16 (1), s. 46-74, 1960. ISSN 2328-1839.