Ulmer Münster
Ulmer Münster (dawniej Münster Unserer Lieben Frau in Ulm[1], czyli kościół Najświętszej Marii Panny w Ulm[2]), zwyczajowo katedra[a] w Ulm[4] lub katedra ulmska[5][6] – zabytkowy gotycki kościół parafialny[1] w Ulm, początkowo katolicki, następnie (od reformacji) protestancki.
 Widok fasady (zachodnia strona kościoła) | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii  | |||||||||||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||||||||||
 48°23′55″N 9°59′33″E/48,398611 9,992500
| |||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||
Od 1890 (roku zakończenia budowy) kościół w Ulm, dzięki wieży mającej 161,53 metrów, jest najwyższym kościołem na świecie[7][8] (tytuł ten przejął od katedry w Kolonii); do 1901 (roku zakończenia budowy ratusza w Filadelfii) był też drugim (po Mole Antonelliana) co do wielkości budynkiem.
W przeciwieństwie do kościoła Trójcy Świętej, ocalał podczas alianckich bombardowań miasta (najcięższe, w którym zniszczono 81% śródmieścia, miało miejsce 17 grudnia 1944), prawdopodobnie z powodu swojej wartości historycznej oraz dlatego, że stanowił punkt orientacyjny dla pilotów[9].
Architektura edytuj
Budowę rozpoczął Heinrich Parler w końcu XIV wieku, a kontynuował Ulrich von Ensingen (współbudowniczy katedry w Bazylei). W średniowieczu wnętrze mieściło około 20 tysięcy stojących osób (co w okresie budowy dwukrotnie przekraczało liczbę obywateli miasta); obecnie znajduje się w nim 2000 miejsc siedzących[3].
Wieża kościoła została zbudowana w stylu gotyckim. Projektantem był Matthäus Böblinger, który jednak nigdy nie zrealizował swojego planu z uwagi na niewłaściwy dobór materiałów budowlanych, kończący próby wzniesienia obiektu niepowodzeniem. W wiekach późniejszych konieczne było ciągłe stabilizowanie zrealizowanego dolnego odcinka. Do sprawy budowy wrócono dopiero w XIX wieku, wraz z zainteresowaniami neogotykiem. Budowa trwała więc, z przerwami, od 1377 do 1890.
Wieża jest dostępna dla zwiedzających – najwyższa platforma widokowa mieści się na samym szczycie budowli. Dostęp do niej zapewnia 768 krętych stopni. Ze szczytu widoczne są (przy dobrej pogodzie) nawet Alpy Szwajcarskie.
Najważniejsze elementy zabytkowe edytuj
Do świątyni prowadzi pięć portali z bogato zdobionymi tympanonami. Nad drzwiami głównymi przedstawiono sceny z Księgi Rodzaju zrealizowane przez Mistrza Hartmanna. W pięcionawowym wnętrzu najważniejszymi dziełami sztuki są:
- ambona z bardzo wysokim baldachimem, na którego szczycie umieszczona jest druga ambona, niedostępna dla ludzi, symbolizująca boskie pochodzenie słów kaznodziei
- tabernakulum z ażurowym, również bardzo wysokim, baldachimem
- bogato zdobione stalle w prezbiterium (1469–1474), autorstwa Jörga Syrlina Starszego i Michela Erharta
- fresk Sąd Ostateczny, nad ścianą oddzielającą nawy od prezbiterium, widoczny z prawie każdego miejsca świątyni
- kaplica Besseserów, z zachowanymi oryginalnymi witrażami z XV wieku
- w zachodnim portalu świątyni witraże ze scenami pasyjnymi i wizerunkami świętych, wykonane przez Hansa Ackera.
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Münster Unserer Lieben Frau [online], Landesamt für Denkmalpflege Baden-Württemberg [dostęp 2018-01-27] (niem.).
- ↑ Achim Timmermann. A Promise of Paradise. Microarchitecture, Baptism and the Font Ciborium of St. Severus in Erfurt. „Biuletyn Historii Sztuki”. 69 (3 i 4), s. 177–188, 2007.
- ↑ a b Najbardziej imponujące budynki świata [online], BiuroRekordow.pl, 4 stycznia 2012 [dostęp 2018-01-27].
- ↑ Tadeusz Broniewski: Historia architektury w zarysie. Wrocław: Ossolineum, 1959, s. 193.
- ↑ Ulm – najlepsze połączenie tradycji i nowoczesności [online], Deutsche Zentrale für Tourismus [dostęp 2018-01-27].
- ↑ Adalbert Kraetzig, Janssen i historia reformacji, Kraków: www.ultramontes.pl, 2015 [dostęp 2018-01-27].
- ↑ Der Westturm [online], Ulmer Münster [zarchiwizowane z adresu 2017-07-03] (niem.).
- ↑ Baugeschichte, [w:] Münsterbauhütte Ulm der Evangelischen Gesamtkirchengemeinde [online], Münsterbauamt Ulm [dostęp 2018-01-27] (niem.).
- ↑ Ulm Minster, Germany. worldsiteguides.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-09)]., World site guides.com [dostęp 01.02.2018]
Bibliografia edytuj
- Gordon MacLachlan: Niemcy – część południowa. Bielsko-Biała: Pascal, 1998, s. 279 i 280. ISBN 83-87037-96-6.
Linki zewnętrzne edytuj
- Das Ulmer Münster [online], Stadt Ulm online [dostęp 2018-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-28] (niem.).