Kołpaczek ciemnoszary
Kołpaczek ciemnoszary (Panaeolus fimicola (Pers.) Gillet) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina |
Galeropsidaceae |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kołpaczek ciemnoszary |
| Nazwa systematyczna | |
| Panaeolus fimicola (Pers.) Gillet Hyménomycètes: 621 (Alençon, 1878) | |
.JPG)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Panaeolus, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Gatunek Panaeolus fimicola po raz pierwszy opisał Christiaan Hendrik Persoon (jako Agaricus fimicola') w drugim tomie „Synopsis methodica fungorum” z 1801 r. Do rodzaju Panaeolus został przeniesiony przez Claude’a-Casimira Gilleta w „Hyménomycètes” z 1878 r.[1]
Niektóre synonimy naukowe:
- Agaricus fimicola Pers. 1801
- Agaricus variegatus J.F. Gmel. 1792
- Agaricus varius Bolton 1788
- Coprinarius fimicola (Pers.) Quél. 1886
- Panaeolus obliquoporus Bon 1983
- Prunulus varius (Bolton) Gray 1821[2].
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kołpaczek nawozowy lub kołpaczek koprofilny[3].
Morfologia edytuj
Kształt wypukły do dzwonkowatego, płaski staje się dopiero w bardzo późnym wieku lub podczas długotrwałej wilgotnej pogody[4]. Średnica 1–2 (do 2,5) cm, barwa ciemnoczerwono-brązowa lub czarno-brązowa, na szczycie jaśniejszy. Jest silnie higrofaniczny, pokryty suchą, nagą, gładką lub pomarszczoną, komórkową skórką. Brzeg ciemniejszy, w stanie wilgotnym lekko przejrzysty i żłobkowany, bez pozostałości osłony[5].
Blaszkowy, blaszki przyrośnięte do trzonu, o regularnej tramie, u dojrzałych owocników czarniawe, niejednolicie zabarwione, plamiste z powodu niejednoczesnego dojrzewania zarodników. Na powierzchni blaszek występują stosunkowo niewielkie cystydy zawierające siarczki załamujące światło[5].
Barwy kapelusza, lecz o nieco jaśniejszym odcieniu, beżowo-brązowawy lub czerwono-brązowy, często krótki i wygięty, na całej powierzchni oszroniony[5].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 4-zarodnikowe. Zarodniki czarne z porą rostkową, kształtu cytryny i rozmiarach 11-14 na 7–9,5 μm. Cheilocystydy o rozmiarach 25-35(40) × 6–12 μm, przeważnie wrzecionowato brzuchate. Pleurocystyd brak, lub występują jedynie blisko krawędzi blaszki, a wówczas podobne są do cheilocystyd[4].
- Gatunki podobne
Najbardziej podobny jest kołpaczek czarniawy (Panaeolus ater), nieco podobne są Panaeolina foenisecii i kołpaczek mierzwiowy (Panaeolus papilionaceus)[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje głównie na półkuli północnej. Najliczniej jego stanowiska podawane są z Europy, ale występuje również w Ameryce Północnej, Azji i Afryce Północnej (w Maroku). W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, występuje również w Islandii. Na półkuli południowej występuje tylko w Australii[6].
Rozwija się na nawożonych odchodami łąkach i trawnikach, nigdy bezpośrednio na odchodach. Owocnikowanie trwa od maja do października, owocniki wyrastają gromadnie[5].
Znaczenie edytuj
Saprotrof, grzyb koprofilny[3]. Grzyb niejadalny, a nawet podejrzewany o własności trujące. W niektórych okazach znajdywano niewielkie ilości psylocybiny[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 486, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Panaeolus fimicola [online] [dostęp 2014-05-05].
- ↑ a b c d E. Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Występowanie Panaeolus fimicola na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-04-18].