Košťany nad Turcom
Košťany nad Turcom (węg. Kostyán) – wieś (obec) w północnej Słowacji, w powiecie Martin, w kraju żylińskim.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Marián Bunganič[1] |
| Powierzchnia |
6,44[2] km² |
| Wysokość |
415[potrzebny przypis] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
043 |
| Kod pocztowy |
038 41 |
| Tablice rejestracyjne |
MT |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 49°01′41″N 18°54′18″E/49,028056 18,905000 | |
| Strona internetowa | |
Położenie edytuj
Leży w Kotlinie Turczańskiej, na prawym brzegu Turca, ok. 4 km na południe od Martina. Wschodnim skrajem wsi biegnie droga krajowa nr 65 oraz linia kolejowa Vrútky – Horná Štubňa. Na południe od wsi niewielkie lądowisko dla samolotów sportowych.
Historia edytuj
Pierwsze wzmianki o Košťanach, notowanych jako villa Coschan pochodzą z 1323 r. Były jedną z wielu w tym rejonie wsi „olejkarsko-szafranickich”: jej mieszkańcy zajmowali się handlem przyprawami (m.in. szafranem) oraz olejkami i różnymi innymi leczniczymi specyfikami domowego wyrobu. Ze swoimi wyrobami docierali m.in. do Holandii, na Litwę i daleko w głąb Rosji. Uprawiali owies, ziemniaki i len, a także drzewa owocowe. Zajmowali się też tkaniem płótna, wyrobem chodników i tłoczeniem oleju lnianego. Po zniesieniu poddaństwa w 1848 r., a zwłaszcza po likwidacji organizacji cechowych w 1872 r., mieszkańcy wsi zajęli się rzemiosłem. Popularna była produkcja wyrobów z drewna (stolarstwo, kołodziejstwo) i wyrobów skórzanych (szewstwo, kożusznictwo, rymarstwo). Po 1875 r., kiedy uruchomiono linię kolejową z Vrútek do Zwolenia (tzw. Kolej Zwoleńska), wielu mieszkańców znalazło pracę na kolei, a w latach międzywojennych – w powstających zakładach przemysłowych Martina. W czasie II wojny wieś odgrywała znaczącą rolę w miejscowym ruchu oporu.
27 czerwca 1887 r. miał miejsce największy pożar w dziejach wsi, kiedy spłonęło 17 domów mieszkalnych i 24 zabudowania gospodarcze. Największa powódź nawiedziła Košťany w dniach 25-26 lipca 1960 r., kiedy to z brzegów wystąpiły Turiec i uchodzący do niego potok Belianka oraz zerwany został most na Turcu z Koštian do Turczańskiego Piotra.
Zabytki edytuj
Z zabytków należy wymienić rokokowo-klasycystyczny dwór (kasztel) z II połowy XVIII w., należący w przeszłości do zakonu jezuitów. Aż do lat po II wojnie światowej we wsi zachowało się wiele tradycyjnej, drewnianej zabudowy mieszkalnej, dopiero w ostatnich dziesięcioleciach zastępowanych nowymi, murowanymi domostwami.
Przypisy edytuj
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-08]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 6,44S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
Bibliografia edytuj
- Malá Fatra. Martinské hole. Turistická mapa 1:50 000, 1 wydanie, wyd. VKÚ Harmanec 1993, ISBN 80-85510-10-3;
- Vavrík Bartolomej i in.: Turiec. Turistický sprievodca. wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1986.