Komisje dobrego porządku

Komisje dobrego porządku, komisje boni ordinis – kolegialne instytucje administracji miejskiej powołane w wyniku decyzji sejmu konwokacyjnego z 1764[1], znoszących niektóre jurydyki miejskie i serwitoriaty.

Płaskorzeźba na Zamku Cesarskim w Poznaniu (w tle poznański Odwach)

Działalność

edytuj

Pierwszą komisję dobrego porządku utworzył Stanisław August Poniatowski 1 czerwca 1765 dla Starej i Nowej Warszawy[2]. Sejm w 1768 zdecydował o utworzeniu komisji dobrego porządku we wszystkich miastach królewskich[3]. W czasach rządów Rady Nieustającej w latach 1775–1789 powołano je w większości miast królewskich Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W ich skład wchodziło każdorazowo od 6 do 14 członków, powoływanych z okolicznej szlachty. W 1776 zostały podporządkowane Departamentowi Policji Rady Nieustającej[4]. Cztery lata później przejęły uprawnienia komisji szpitalnych[5]. Sejm Czteroletni przekazał kompetencje komisji dobrego porządku komisjom porządkowym cywilno-wojskowym i (od 1791) Komisji Policji Obojga Narodów w Straży Praw[6].

Kompetencje

edytuj

Do ich kompetencji należał nadzór nad finansami miejskimi, kontrola działalności cechów rzemieślniczych i gildii kupieckich. Komisje te wydawały ordynacje dla poszczególnych miast, decydując o planowaniu przestrzennym ich zabudowy, numerowaniu domów, brukowaniu ulic, budowie kanałów[7].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Volumina legum, t. 7, s. 43–45, Ubespieczenie miast
  2. Tadeusz Korzon, Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764—1794). T.2, s. 296
  3. Volumina legum, t. 7, s. 351–353, Warunek miast y miasteczek naszych Królewskich w Koronie y w W.X.Lit.
  4. Volumina legum t.8, s. 533 Powinności y władza Departamentów w Radzie przy boku naszym Nieustającej
  5. Tamże, s. 589 Szpitale w Koronie y W.X.Lit.
  6. Korzon op.cit. s. 301
  7. Tamże, s. 299 i n.

Linki zewnętrzne

edytuj