Krążkokształtne
Krążkokształtne, ssącogębe (Myzostomida) – enigmatyczna, silnie wyspecjalizowana, monofiletyczna grupa niewielkich, robakowatych zwierząt morskich o niesegmentowanej i silnie zredukowanej celomie, związanych relacjami komensalnymi lub (rzadziej) pasożytniczymi ze szkarłupniami (Echinodermata). Grupa obejmuje 150–170 gatunków o niejasnej pozycji w klasyfikacji organizmów. Tradycyjnie były zaliczane m.in. do wieloszczetów.
| Myzostomida | |
 Różne gatunki Myzostomida | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ |
(zobacz w tekście) |
| (bez rangi) | krążkokształtne |
Historia symbiozy krążkokształtnych ze szkarłupniami jest znana z zapisów kopalnych. Najstarsze, choć kontrowersyjne[1] jej ślady pochodzą z ordowiku[2], natomiast niekwestionowanych danych dostarczyły skamieniałości pochodzące z karbonu.
Budowa ciała edytuj
Ciało krążkokształtnych charakteryzuje się unikalną anatomią. Jest tarczowate, spłaszczone grzbieto-brzusznie, miękkie, pokryte częściowo lub całkowicie nabłonkiem rzęskowym, wypełnione tkanką parenchymatyczną, białawe lub szare, bez wyodrębnionej części głowowej[3]. Celoma jest tak silnie zredukowana, że badacze określają te zwierzęta jako acelomatyczne[2]. Kształt ciała jest uzależniony od miejsca bytowania zwierzęcia. Długość mieści się w granicach od 2 mm do około 30 mm[1], średnica od 0,5 do 3 cm[4]. Szerokość ciała niektórych gatunków jest większa niż jego długość[1].
Krążkokształtne nie mają układu krwionośnego, brak też układu oddechowego. Metanefrydia w liczbie 1 lub kilku par uchodzą do jelita tylnego.
Ekologia i rozwój edytuj
Większość gatunków to ektokomensale liliowców. Pozostałe są ekto- lub endopasożytami rozgwiazd, wężowideł[1] i liliowców[2]. Infekują gonady, celomę, powłokę lub układ pokarmowy żywiciela[2]. Komensalne i ektopasożytnicze Myzostomida żywią się drobinami pochwyconymi w bruzdach ambulakralnych szkarłupnia. Endopasożyty zjadają tkanki żywiciela lub zawartość jego przewodu pokarmowego. Zwierzęta te są hermafrodytami. W rozwoju występuje protrochofora i trochofora, która przekształca się w metatrochoforę wychwytywaną przez szkarłupnie wraz z pokarmem[1].
Klasyfikacja edytuj
Od czasu ich opisania krążkokształtne stanowiły takson problematyczny, wzbudzający wśród badaczy spory o filogenetyczne pokrewieństwa z pozostałymi wielokomórkowcami. Początkowo zaliczone były do przywr (Trematoda)[2], tradycyjnie klasyfikowane w obrębie pierścienic, jako skrajnie zmodyfikowana rodzina (Myzostomidae), rząd lub podgromada wieloszczetów – lub gromada (Myzostomida) pierścienic. Wyróżniano je nawet w randze odrębnego typu zwierząt.
Współczesne badania dają – w zależności od przyjętych metod – różne, a nierzadko sprzeczne wyniki. Według nich krążkokształtne mogą być uwstecznionymi morfologicznie pierścienicami (prawdopodobnie wywodzącymi się od wieloszczetów). Tym tłumaczony jest brak segmentacji ciała zarówno u postaci dorosłych, jak i u larw. Jednak część badań opartych o analizy genetyczne przeczy przynależności Myzostomida do pierścienic.
Niektórzy autorzy – opierając się na cechach morfologicznych – dopatrywali się pokrewieństwa krążkokształtnych do kolcogłowów lub wrotków[1].
Analiza wyników badań molekularnych, poza potwierdzeniem monofiletyzmu grupy[5], nie rozwiązuje problemu klasyfikacji systematycznej Myzostomida. Wskazywały one na bliskie pokrewieństwa tej grupy z pierścienicami (Annelida sensu lato) – jako takson siostrzany lub takson w obrębie Annelida[6] – lub płazińcami (Platyhelminthes)[5], lub też z wrotkami i kolcogłowami. Autorzy prac podkreślają, że osiągali różne efekty badań, w zależności od zastosowanych markerów.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 667–673. ISBN 978-83-01-16108-8.
- ↑ a b c d e Eeckhaut et al. Myzostomida: a link between trochozoans and flatworms?. „Proceedings of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences”. 267, s. 1383–1392, 2000. DOI: 10.1098/rspb.2000.1154. (ang.).
- ↑ Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ a b Bleidorn et al. On the phylogenetic position of Myzostomida: can 77 genes get it wrong?. „BMC Evolutionary Biology”. 9, s. 150, 2009. DOI: 10.1186/1471-2148-9-150. (ang.).
- ↑ Zrzavý et al. Phylogeny of Annelida (Lophotrochozoa): total-evidence analysis of morphology and six genes. „BMC Evolutionary Biology”. 9, s. 189, 2009. DOI: 10.1186/1471-2148-9-189. (ang.).