Kryzys konstytucyjny w Mołdawii w 2019 roku

Kryzys konstytucyjny w Mołdawii w 2019 roku – sekwencja wydarzeń po mołdawskich wyborach parlamentarnych z lutego 2019 roku oraz kolejne próby utworzenia i zaprzysiężenia nowego rządu doprowadziły do kryzysu konstytucyjnego, którego efektem od 8 czerwca jest dwuwładza w państwie. 8 czerwca 2019 Maia Sandu została wybrana przez parlament na premiera – tworząc gabinet Sandu, a Zinaida Greceanîi została wybrana na przewodniczącego parlamentu. Jednak 9 czerwca 2019 Trybunał Konstytucyjny zawiesił czasowo prezydenta Mołdawii – Igora Dodona, w uprawnieniach i obowiązkach jego urzędu, mianując byłego premiera Pavela Filipa p.o. prezydenta. Filip natychmiast wydał dekret rozwiązujący parlament i rozpisał na 6 września przedterminowe wybory, ruch ten został uznany za nielegalny przez nowy rząd.

Mołdawia Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Mołdawii Ustrój polityczny Ustrój polityczny Mołdawii Konstytucja Konstytucja Mołdawii Władza ustawodawcza Parlament (Lista) Władza wykonawcza Prezydent Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Konstytucyjny Sąd Najwyższy Prokurator Generalny Mołdawii Kontrola państwowa Kontrola państwowa Trybunał Obrachunkowy Finanse Narodowy Bank Mołdawii Samorząd terytorialny Podział administracyjny Mołdawii Samorząd Terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Partia Akcji i Solidarności Partia Șor Blok Komunistów i Socjalistów Partia Socjalistów Republiki Mołdawii Partia Komunistów Republiki Mołdawii Wybory Wybory parlamentarne: 2014, 2019, 2021 Wybory prezydenckie: 2016, 2020 Wybory samorządowe: 2015 Referenda: 2010 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej Republiki Mołdawii Wikiprojekt Polityka

Podłoże

Mołdawia jest republiką parlamentarną. W grudniu 2016 roku Igor Dodon, poprzednio lider Partii Socjalistów Republiki Mołdawii, został wybrany na prezydenta. Opisywany jest jako prorosyjski i wspierany przez Rosję. W lutym 2019 roku wyniku wyborów parlamentarnych partia socjalistyczna zdobyła 35 mandatów, Demokratyczna Partia Mołdawii pod przewodnictwem Vladimira Plahotniuca (30 mandatów), ACUM autorstwa Sandu i Andrei Năstase (26 miejsc), MR (7 miejsc) i niezależni kandydaci (3 miejsca). Zgodnie z konstytucją parlament ma 90 lub 3 miesiące, w zależności od interpretacji, na utworzenie rządu; jeśli nie uda się utworzyć rządu, prezydent musi rozwiązać parlament i wyznaczyć nowe wybory. Do czasu utworzenia nowego rządu władzę miał sprawować gabinet Filipa.

Kryzys

W piątek 7 czerwca Trybunał Konstytucyjny postanowił, że odbędą się nowe wybory parlamentarne, jeśli żaden rząd nie zostanie powołany przed upływem trzymiesięcznego terminu, począwszy od zatwierdzenia wyników wyborów w dniu 9 marca. Spowodowało to powstanie koalicji. W sobotę 8 czerwca partie tworzące blok ACUM (Platforma Godność i Prawda + Partia Akcji i Solidarności) w końcu osiągnęły porozumienie z PSRM. Porozumienie to pozwoliło Sandu na utworzenie rządu, a przewodniczącym parlamentu została liderka frakcji parlamentarnych socjalistów, Zinaida Greceanîi. Było to dzień później niż termin 90 dni przewidziany zgodnie z obowiązującym prawem. Dodon odmówił interwencji w celu rozwiązania parlamentu. Demokratyczna Partia Mołdawii została pominięta, a wiceprzewodniczący parlamentu, Sergiu Sîrbu, złożył wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o odsunięcie Dodona od pełnionych obowiązków za odmowę rozwiązania parlamentu. Sąd w niedzielę 9 czerwca zgodził się na wniosek, odwołując Dodona i mianując Filipa p.o. prezydenta. Filip rozwiązał parlament i ogłosił, że przedterminowe wybory odbędą się 6 września.

Koalicja "ACUM-PSRM" nazywała decyzję Filipa nielegalną. 8 czerwca zwolennicy PDM zaczęli instalować namioty w Kiszyniowie.

11 czerwca dobiegło końca tymczasowe zawieszenie prezydenta. Dodon zwołał Najwyższą Radę Bezpieczeństwa i anulował dekret o rozwiązaniu parlamentu, potępiając „uzurpację władzy” przez Filipa.

14 czerwca do dymisji podał się Pavel Filip jako powód swojej decyzji podając presję wywieraną na jego administrację: „Nasza rezygnacja nie odblokowuje procesu prawnego, ponieważ kryzys konstytucyjny trwa nadal”, powiedział. Odchodząc z urzędu zażądał przeprowadzenia przedterminowych wyborów i odmówił uznania rządu Sandu za legalny. Sandu wezwała Partię Demokratyczną Mołdawii do wycofania swoich zwolenników otaczających budynki rządowe i zaprzestania protestów.

Reakcje

• Unia Europejska – 8 czerwca wydała oświadczenie wzywające do spokoju i wyraziła gotowości do współpracy z demokratycznie wybranym rządem, starannie nie wymieniając tego, o którym mówi.
  • 10 czerwca – Rząd Sandu otrzymał wsparcie od Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Polski i Szwecji poprzez wspólną deklarację, w której stwierdza się w szczególności: „W obecnym kryzysie konstytucyjnym uważamy parlament Mołdawii jako przedstawiciela ludu [...] Wzywamy do spokoju i powściągliwości. Wszystkie strony ponoszą odpowiedzialność za rozwiązanie tego kryzysu konstytucyjnego środkami pokojowymi.”.

• Rosja – 8 czerwca rosyjski wicepremier Dmitrij Kozak określił działania PDM jako „przestępcze”.
  • 10 czerwca – nowy rząd został uznany przez Rosję o czym w specjalnym komunikacje poinformowało Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

• Stany Zjednoczone – 10 czerwca Departament Stanu Stanów Zjednoczonych wydał oświadczenie „wzywając wszystkie partie mołdawskie do wykazania powściągliwości i osiągnięcia porozumienia na drodze dialogu politycznego” i podkreślając ważność wyborów parlamentarnych w Mołdawii z lutego 2019 roku. W oświadczeniu nie została poparta żadna ze stron kryzysu.

• Rumunia – 12 czerwca prezydent Rumunii Klaus Iohannis wzywał UE do „pilnego” zajęcia się problemem kryzysu konstytucyjnego w Mołdawii. Tego samego dnia Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rumunii poinformowało o uznaniu rządu Mai Sandu