Krzysztof Borek
Krzysztof Borek (zm. 1557[1] lub po 1573[2]) – polski twórca muzyki renesansowej. Uważany za jednego z pierwszych komponujących na ziemiach polskich pełne cykle mszalne. Prawdopodobnie związany z kapelą rorantystów w Krakowie.
| Miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data śmierci |
1557 lub po 1573 |
| Gatunki | |
| Zawód |
Życiorys edytuj
Źródła XIX-wieczne podają, że w 1521 znalazł się na dworze królowej Bony, gdzie był wykorzystywany do odpowiedzialnych zadań dworsko-politycznych. Następnie miał zostać duchownym i kapelanem królewskim. W końcu kapelmistrzem kapeli Rorantystów na Wawelu. Za datę śmierci przyjmowano 1557. Niemal wszystkie te informacje zostały jednak zakwestionowane. Część badaczy uważa, że chodzi o dwie różne osoby o nazwisku Borek[2].
Twórczość edytuj
Zachowana twórczość to dwie, prawdopodobnie niekompletne[3][4][5] (brak jednego głosu) 5-głosowe msze a cappella, przeznaczone na chór:
- Msza Te Deum laudamus (z adnotacją 1573 co może oznaczać rok skomponowania dzieła, ale również rok jej skopiowania[2]) – msza niekompletnie przeimitowana[6], oparta na cantus firmus melodii hymnu Te Deum laudamus.
- msza bez tytułu (łac. sine nomine; K-G-C-S[7]) - msza przeimitowana; możliwe, że napisana na podstawie niezidentyfikowanego cantus firmus[8]; możliwe, że parodiowana[6]
Obie znalezione w muzykaliach kapeli królewskiej[2]. Dotarła do naszych czasów także Missa Mater Matris, będąca przeróbką Missa Mater Patris Josquina des Prés[9]. Większość muzykologów przyjmuje[10], że Borek w jakiś sposób był związany z kapelą Rorantystów (niewykluczone nawet, że był jej kierownikiem[11]), a jego msze napisane specjalnie dla tego zespołu[12]. Współcześnie wydana drukiem jest cała msza Te Deum (bez zaginionego piątego głosu) oraz Sanctus z mszy bez tytułu, w 5-gł. rekonstrukcji Zygmunta M. Szweykowskiego i Mirosława Perza (Kraków 1964, 1993).
Przypisy edytuj
- ↑ Z. Jachimecki Muzyka polska w rozwoju historycznym tom I, Kraków 1948
- ↑ a b c d A. Chybiński Słownik muzyków dawnej Polski Kraków 1948/49
- ↑ o niekompletności 5-głosowych mszy Borka piszą badacze starszego pokolenia, m.in. Z. Jachimecki oraz A. Chybiński
- ↑ o kompletności mszy Borka jako utworów 4-głosowych piszą J.M. i K. Chomińscy Historia muzyki polskiej, cz. I, Kraków 1995 oraz Tomasz Czepiel w Music at the Royal Court and Chapel in Poland, c. 1543-1600, New York 1996
- ↑ P. Poźniak w Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce renesansu, Kraków 1999 uważa, że możliwe jest, by msza Te Deum była 5-głosowa, ale przychyla się do opinii, że msza bez nazwy została oryginalnie skomponowana jako 4-głosowa
- ↑ a b P. Poźniak w Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce renesansu, Kraków 1999
- ↑ Za: www.completorium.republika.pl)
- ↑ sugeruje to K. Morawska, Z. Szweykowski oraz T. Czepiel
- ↑ Nie podaje jej co prawda Encyklopedia muzyczna PWM, jest jednak omawiana w książce Późniaka (Repertuar...) i wspomniana w www.completorium.republika.pl.
- ↑ A. Chybiński w Słowniku muzyków dawnej Polski Kraków 1948/49 odrzuca taką możliwość podając, że jeden z głosów to sopran, którym Rorantyści nie dysponowali
- ↑ jak twierdzi Ewa Obniska w Dzieje muzyki polskiej red. Tadeusz Ochlewski, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984, ISBN 83-223-2013-2
- ↑ P. Poźniak podaje ambitus głosów dla mszy bez tytułu: a-a1, d-g1, d-d1, F-a - a więc dwa tenory i dwa basy
Nagrania edytuj
- płyta długogrająca Antiquae Poloniae Opera Musica – Chór Męski Cantilena, dyr. Edmund Kajdasz (Veriton SXV-760), msza Te Deum laudamus
- płyta długogrająca Na 600-lecie obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej – Capella Cracoviensis (Veriton SXV-908) – Sanctus z mszy bez tytułu
- CD Muzyka polskiego renesansu – Ars Nova (Travers Music 2006), Kyrie z mszy Te Deum laudamus
Bibliografia edytuj
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 114. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- Borek Krzysztof, Elżbieta Zwolińska, w: Encyklopedia muzyczna PWM: tom I ab pod red. Elżbiety Dziębowskiej, wyd. PWM, Kraków 1979 (ISBN 83-224-0113-2) oraz suplement, wyd. PWM, Kraków 1998, ISBN 83-224-0492-1
- Późniak Piotr, Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce Renesansu, Musica Iagiellonica, Kraków 1999