Kulanka

Kulanka
	Armadillidium
	Brandt, 1833
	; Armadillidium opacum
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	skorupiaki
Gromada	pancerzowce
Rząd	równonogi
Podrząd	Oniscidea
Rodzina	Armadillidiidae
Rodzaj	kulanka
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kulanka^[2] (Armadillidium) – rodzaj lądowego skorupiaka z rzędu równonogów i rodziny Armadillidiidae^[1].

Należąca do dwuparców skulica obrzeżona (*Glomeris marginata*), również zwinięta w kulkę

Zaniepokojona potrafi zwinąć się w idealną kulkę, z czułkami schowanymi do środka^[3]^[a].

Opis edytuj

Przednia krawędź głowy (a dokładnie głowotułowia, cefalotoraksu) posiada szeroki występ czołowy (skutellum), należący do płytki czołowej. Jest ona przerwana pośrodku, co może być zasłonięte przez skutellum. Po obydwu bokach tworzy wyraźny płat między okiem i podstawą czułka. Flagellum czyli końcowy odcinek czułków II pary zbudowane jest z 2 segmentów. Na głowie znajdują się oczy złożone^[3].

Szerokość na granicy pereonu i pleonu (odwłoka, abdomenu) zmniejsza się stopniowo, nie gwałtownie. Skorupiak ten ma 2 pary płuc pleopodialnych widocznych jako pogrubione białe łatki, czyli w dwóch pierwszych parach pleopodiów (wyrostków na spodzie odwłoka). Ostatnim widocznym segmentem pleonu jest pleotelson, będący tak naprawdę połączeniem ostatniego segmentu i telsonu. Ma on parę uropodiów (odnóży ogonowych^[2]). Dopełniają one obrys ciała, nie wystają poza jego obręb. Egzopodit będący najbardziej widoczną ich częścią jest szeroki i płaski^[3].

Kulanki Armadillidium vulgare i A. nasatum. Przednia krawędź głowy A. vulgare (A) jest zasłonięta przez skutellum (występ czołowy, fp). Pozostałe skróty: ex – egzopodit uropodium, pl5 – tergit V pleonu, pt – pleotelson. Pasek skali: 5 mm^[3]^[b].

Mocno zaniepokojona kulanka potrafi zwinąć się w idealną kulkę, z czułkami schowanymi do środka^[3]^[a]. Zwinięcie się w kulkę chroni ją przed drapeżnikami oraz zmniejsza utratę wody^[8]^[7]^[4]^[6].

Gatunki edytuj

Zobacz też: Lądowe pancerzowce Polski - lista.

Znanych jest około 190 gatunków z rodzaju Armadillidium^[9], z czego w Polsce stwierdzono 6^[10].

Uwagi edytuj

↑ ^a ^b Według jednych źródeł kulanka zwija się w idealną kulkę, z czułkami schowanymi do środka^[3]^[4]^[5]^[6], według innych pozostawia je na zewnątrz^[7].
↑ Autor ilustracji: Jeffrey W. Shultz, Figure 3 w: Shultz 2018^[3].

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Armadillidium, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Mieczysław Górny, Andrzej Kaczanowski, Janina Kaczanowska, Jerzy Prószyński, Jan Maciej Rembiszewski, Mirosław Stankiewicz, Wojciech Staręga, Teresa Sulgostowska, Zuzanna Stromenger, Tomasz Umiński, Ludwik Żmudziński: Bezkręgowce. Zbigniew Chrzanowski (red.). Wyd. I. Warszawa: PW Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jeffrey W. Shultz. A guide to the identification of the terrestrial Isopoda of Maryland, U.S.A. (Crustacea). „ZooKeys”. 801, s. 207–228, 2018. DOI: 10.3897/zookeys.801.24146. [dostęp 2019-09-10]. (ang.). (PDF)
↑ ^a ^b Jacob T. Smigel, Allen G. Gibbs. Conglobation in the Pill Bug, Armadillidium vulgare, as a Water Conservation Mechanism. „Journal of insect science (Online)”. 8 (44), s. 1-9, 2008. DOI: 10.1673/031.008.4401. ISSN 1536-2442. PMID: 20233103. [dostęp 2019-11-16]. (ang.).
↑ Gergely Horváth, László Zsolt Garamszegi, Judit Bereczki, Tamás János Urszán, Gergely Balázs, Gábor Herczeg. Roll with the fear: environment and state dependence of pill bug (Armadillidium vulgare) personalities. „The Science of Nature”. 106 (7), 2019. DOI: 10.1007/s00114-019-1602-4. [dostęp 2019-11-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Matsuno, T. Moriyama. Behavioral Evidence for Internal Factors Affecting Duration of Conglobation iN Pill Bugs (Armadillidium vulgare, Isopoda, Crustacea)* SHORT COMMUNICATION. „Acta Biologica Hungarica”. 63 (Suppl. 2), s. 80–82, 2012. Budapest: Akadémiai Kiadó. DOI: 10.1556/ABiol.63.2012.Suppl.2.9. [dostęp 2019-11-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Colin Little: The Colonisation of Land: Origins and Adaptations of Terrestrial Animals. Cambridge: Cambridge University Press, 1983, s. 80. ISBN 0-521-25218-0. [dostęp 2019-11-10]. (ang.).
↑ Elisabeth Hornung. Evolutionary adaptation of oniscidean isopods to terrestrial life: Structure, physiology and behavior. „Terrestrial Arthropod Reviews”. 4, s. 95–130, 2011. Leiden: Koninklijke Brill NV. DOI: 10.1163/187498311X576262. [dostęp 2019-09-23]. (ang.).
↑ Roskov Y., Ower G., Orrell T., Nicolson D., Bailly N., Kirk P.M., Bourgoin T., DeWalt R.E., Decock W., Nieukerken E. van, Zarucchi J., Penev L., eds. (2019). Species 2000 & ITIS Catalogue of Life, 2019 Annual Checklist. Digital resource at www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2019. Species 2000: Naturalis, Leiden, the Netherlands. ISSN 2405-884X. data dostępu: 2019-09-14
↑ Wykaz zwierząt Polski. Razowski J. (red.). T. IV. Kraków: Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, 1997, s. 303. ISBN 978-83-907187-0-5.

[kulka-8] Według jednych źródeł kulanka zwija się w idealną kulkę, z czułkami schowanymi do środka^[3]^[4]^[5]^[6], według innych pozostawia je na zewnątrz^[7].

[9] Autor ilustracji: Jeffrey W. Shultz, Figure 3 w: Shultz 2018^[3].

[itis-1] Armadillidium, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[mszB1976-2] Mieczysław Górny, Andrzej Kaczanowski, Janina Kaczanowska, Jerzy Prószyński, Jan Maciej Rembiszewski, Mirosław Stankiewicz, Wojciech Staręga, Teresa Sulgostowska, Zuzanna Stromenger, Tomasz Umiński, Ludwik Żmudziński: Bezkręgowce. Zbigniew Chrzanowski (red.). Wyd. I. Warszawa: PW Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.

[Shultz18-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jeffrey W. Shultz. A guide to the identification of the terrestrial Isopoda of Maryland, U.S.A. (Crustacea). „ZooKeys”. 801, s. 207–228, 2018. DOI: 10.3897/zookeys.801.24146. [dostęp 2019-09-10]. (ang.). (PDF)

[Smigel08-4] Jacob T. Smigel, Allen G. Gibbs. Conglobation in the Pill Bug, Armadillidium vulgare, as a Water Conservation Mechanism. „Journal of insect science (Online)”. 8 (44), s. 1-9, 2008. DOI: 10.1673/031.008.4401. ISSN 1536-2442. PMID: 20233103. [dostęp 2019-11-16]. (ang.).

[Horvath19-5] Gergely Horváth, László Zsolt Garamszegi, Judit Bereczki, Tamás János Urszán, Gergely Balázs, Gábor Herczeg. Roll with the fear: environment and state dependence of pill bug (Armadillidium vulgare) personalities. „The Science of Nature”. 106 (7), 2019. DOI: 10.1007/s00114-019-1602-4. [dostęp 2019-11-16]. (ang.).

[Matsuno12-6] Matsuno, T. Moriyama. Behavioral Evidence for Internal Factors Affecting Duration of Conglobation iN Pill Bugs (Armadillidium vulgare, Isopoda, Crustacea)* SHORT COMMUNICATION. „Acta Biologica Hungarica”. 63 (Suppl. 2), s. 80–82, 2012. Budapest: Akadémiai Kiadó. DOI: 10.1556/ABiol.63.2012.Suppl.2.9. [dostęp 2019-11-16]. (ang.).

[Colin83-7] Colin Little: The Colonisation of Land: Origins and Adaptations of Terrestrial Animals. Cambridge: Cambridge University Press, 1983, s. 80. ISBN 0-521-25218-0. [dostęp 2019-11-10]. (ang.).

[Hornung11-10] Elisabeth Hornung. Evolutionary adaptation of oniscidean isopods to terrestrial life: Structure, physiology and behavior. „Terrestrial Arthropod Reviews”. 4, s. 95–130, 2011. Leiden: Koninklijke Brill NV. DOI: 10.1163/187498311X576262. [dostęp 2019-09-23]. (ang.).

[CAToL-11] Roskov Y., Ower G., Orrell T., Nicolson D., Bailly N., Kirk P.M., Bourgoin T., DeWalt R.E., Decock W., Nieukerken E. van, Zarucchi J., Penev L., eds. (2019). Species 2000 & ITIS Catalogue of Life, 2019 Annual Checklist. Digital resource at www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2019. Species 2000: Naturalis, Leiden, the Netherlands. ISSN 2405-884X. data dostępu: 2019-09-14

[WZP4-12] Wykaz zwierząt Polski. Razowski J. (red.). T. IV. Kraków: Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, 1997, s. 303. ISBN 978-83-907187-0-5.

[2]

[1]

[3]

[a]

[b]

[8]

[7]

[4]

[6]

[9]

[10]

[5]