Wikipedia

Kutry patrolowe projektu 1400

Okręty patrolowe projektu 1400 (w kodzie NATO: Zhuk) – seria kutrów patrolowych budowanych w ZSRR podczas zimnej wojny w latach 1969–1990 w dużych ilościach, eksportowanych do wielu krajów. Rosyjska nazwa kodowa projektu brzmiała Grif (ros. Гриф). Łodzi projektu 1400 zbudowano około 300, w tym 118 na eksport. Większość została zbudowana w stoczni „Morie” na Morzu Czarnym w Teodozji.

Okręty patrolowe projektu 1400
Ilustracja
Ukraińska łódź patrolowa Projekt 1400M, 2004 rok
Kraj budowy

 ZSRR

Stocznia

Stocznia 532, Leningrad; stocznia Morie, Teodozja; stocznia w Batumi

Wejście do służby

1969

Zbudowane okręty

ok. 300

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

(projekt 35,9 t) pełna 39,7 t

Długość

23,8 m

Szerokość

5,0 m

Zanurzenie

1,9 m

Napęd

dwa silniki wysokoprężne M401A (2x 1100PS (809KW)), 2 śruby

Prędkość

29 węzłów (54 km/h) – maksymalna; 13 węzłów – ekonomiczna

Zasięg

450 mil morskich przy prędkości 13 węzłów[1]

Załoga

9 (jeden oficer)

Uzbrojenie

różne karabiny maszynowe, zobacz szczegóły w sekcji „Wersje”

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

W 1967 roku w biurze konstrukcyjnym stoczni Ałmaz w Leningradzie opracowano typ wielozadaniowego kutra służącego do klasycznych zadań patrolowych i ochrony granic, a także do zadań poszukiwawczo-ratowniczych. Głównym projektantem był W. Burłakow[1]. Przy dziewięcioosobowej załodze mógł przebywać w terenie operacyjnym tylko do pięciu dni bez dodatkowego zaopatrzenia[1].

Okręty były budowane w latach 1967–1999 w stoczni Morie w Teodozji (217 sztuk) oraz w Batumi[2].

Budowa edytuj

Kadłub pierwszych wersji skonstruowany był z blach aluminiowo-magnezowych nitowanych do szkieletu[2]. W późniejszej serii 1400M segmenty były prefabrykowane i spawane[2].

W kadłubie znajdują się trzy duże pomieszczenia i małe pomieszczenie dziobowe. Począwszy od rufy[3]:

  • na rufie: przekładnia sterowa, dwa silniki ze sterowaniem, przegroda oddziela maszynownię od następnego przedziału. Wodoszczelny właz umożliwia dostęp.
  • na śródokręciu: dwie małe kabiny, każda z koją i klatką schodową do nadbudówki. Przegroda bez włazu oddziela ten przedział od przedziału dziobowego
  • na dziobie: mesa i dodatkowe koje oraz osobna klatka schodowa łącząca mesę z pokładem.
  • na pokładzie w umieszczono zamknięte stanowisko sterownicze z urządzeniami do dowodzenia statkiem, a z tyłu umieszczono dwa reflektory - szperacze, oraz prosty celownik pierścieniowy, za pomocą którego można kierować ogniem w uzbrojonych wariantach tej klasy.

Napęd edytuj

Układ napędowy składa się z dwóch morskich silników wysokoprężnych M401A o łącznej mocy 2200 KM[1]. W projekcie 1400M zastosowano silniki M401BT[1]. Każdy napędza jedną śrubę poprzez wał. Dwie śruby zapewniają łodziom prędkość do 30 węzłów[1]. Spaliny z silników są wypychane na burtach tuż nad linią wodną.

Czujniki edytuj

Łodzie są wyposażone w radar dozoru nawodnego i nawigacyjny Łocyja[1]. Radar (w kodzie NATO: Mius „Spin Through”) jest umieszczony na maszcie i działa w paśmie X[4] [A 1] Nadajnik systemu identyfikacji przyjaciel-wróg „Khrom” jest zainstalowany na szczycie masztu.

Wersje edytuj

 
Radziecka łódź typ - Projekt-1400M i obok druga, prawdopodobnie typ - Projekt-1400A w Batumi, 1987
 
Kubańska łódź typ - Projekt-1400ME z dwoma wieżyczkami UTES-M, 1984
 
Łódź Projekt-1400 z widoczną na lewym brzegu zdjęcia sprzężoną armatką ZU-23-2. Po prawej, na nabrzeżu łódź Projekt-1400 z wieżyczką UTES-M-na dziobie.
  • Projekt 1400 – zaprojektowano jako łódź patrolowa dla oddziałów granicznych KGB. Uzbrojenie stanowiło podwójne stanowisko na podstawie 2M-7 z dwoma wielkokalibrowymi karabinami maszynowymi kal. 14,5 mm zamontowane na dziobie[1]. Wahadłowa część podstawy składała się z dwóch kołysek (górnej i dolnej), połączonych ze sobą równoległobokiem, która została zamontowana na stałym cokole przymocowanym do pokładu łodzi. Instalacja miała dwie pancerne tarcze o grubości 8 mm. Załoga obsługująca broń musi znajdować się na zewnątrz. Celownik kolimatorowy pozwala na walkę z celami poruszającymi się do 200 metrów na sekundę. Cele o prędkości do 300 metrów na sekundę można zwalczać za pomocą konwencjonalnego celownika pierścieniowego[5].

Niektóre łodzie wyposażono w wieżę 2-M1, w której montowano dwa wielkokalibrowe karabiny maszynowe kal. 12,7 mm. Konstrukcja była osłonięta osłoną, ale otwarta od góry[potrzebny przypis].

Reflektor - szperacz o średnicy 45 cm zainstalowano na rufie za nadbudówką[2].

  • Projekt 1400A- wersja nieuzbrojona, w związku z czym liczebność załogi była mniejsza i wynosiła siedmiu marynarzy. Zbudowano cztery okręty, w stoczni Ałmaz[1].
  • Projekt 1400E (eksportowy) - uzbrojenie zostało podwojone w stosunku do projektu bazowego i obejmuje podwójne podstawy 2M-7 z podwójnie sprzężonymi karabinami maszynowymi 14,5 mm na dziobie i na rufie (w miejscu reflektora)[1]. Mogły być również stosowane podwójnie sprzężone wielkokalibrowe karabiny maszynowe DSzK kal. 12,7 mm[1].
  • Projekt 1400M - zmieniono uzbrojenie na zamkniętą wieżę Utios-M na dziobie z dwoma sprzężonymi karabinami maszynowymi 12,7 mm NSW, lub dwie wieże, na dziobie i rufie[2]. Wieżyczka ma optykę ROM-6, za pomocą której można śledzić cele z prędkością do 300 metrów na sekundę[5].

Silniki wysokoprężne zostały zastąpione ulepszonym wariantem M401BT z turbosprężarką[6]. Technologia kadłuba uległa zmianie na spawaną[2]. Wyporność wzrosła do 36,5 t standardowej i 40,0 t maksymalnej. Prędkość wzrosła o jeden węzeł – do 30 węzłów. Po raz pierwszy w Projekcie 1400 plany i wymiary nieznacznie się zmieniły, a łodzie były o około dwa metry krótsze niż poprzednie wersje i miały 21,7 metra.

  • Projekt 1400ME – eksportowa odmiana projektu 1400M[2].
  • Dalsze modyfikacje - marynarka gruzińska wyposażyła co najmniej dwie łodzie z Projektu 1400 w dwa działa przeciwlotnicze typu ZU-23-2. [7]

Służba edytuj

Zbudowano około 300 sztuk, z czego 118 na eksport, 30 dla marynarki wojennej ZSRR i pozostałe dla Wojsk Pogranicza ZSRR, a od 1991 roku dla Wojsk Pogranicza Ukrainy[2].

Największymi zagranicznymi użytkownikami były: Kuba (30 od 1971 roku), Jemen Południowy (14 od 1978 roku), Bułgaria (10 w 1981 roku), Nikaragua (8 od 1982 roku), Irak (5 od 1974 roku), Jemen Północny (5 od 1975 roku), Mozambik (5 od 1978 roku)[2]. Używało ich co najmniej 20 krajów[a].

Użycie bojowe edytuj

Projekt 1400 i jego wersje nie były nigdy przeznaczone do konfrontacji z wrogimi okrętami lub samolotami, które same były silnie uzbrojone. Udokumentowane udane misje bojowe ograniczają się do niespodziewanych ataków na cele lądowe i okrętowe, które nie były w stanie się bronić.

Inne misje w większości zakończyły się niepomyślnie:

Na początku batalii Irak miał pięć łodzi typu Zhuk, które zostały mu dostarczone przez Związek Radziecki w latach 1974-1975. Kilka z nich zatopiły siły powietrzne[8][9].

W pierwszych dniach operacji Iraqi Freedom w 2003 pozostałości irackiej marynarki wojennej, w tym dwie pozostałe jednostki typu Zhuk, zostały zniszczone z powietrza[10].

W dniu 7 lipca 1993 dwie łodzie patrolowe typu Zhuk z Suchumi pod dowództwem separatystów abchaskich w towarzystwie kilku motorówek zaatakowały gruziński kuter „Gantiadi” u wybrzeży Poti. Były sowiecki kuter floty, uzbrojony przez Gruzinów w działka automatyczne ZU-23-2 i dwa karabiny maszynowe, był w stanie odeprzeć atak i zatopić jeden Zhuk i dwie motorówki[11].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 272 pisze o eksporcie do 23 krajów, lecz wymienia tylko 21, w tym dwukrotnie Jemen Południowy.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Apalkow 2010 ↓, s. 269.
  2. ↑ a b c d e f g h i Apalkow 2010 ↓, s. 272.
  3. ↑ https://itexts.net/avtor-yuriy-valentinovich-apalkov/36551-korabli-vmf-sssr-tom-2-udarnye-korabli-chast-2-malye-raketnye-korabli-i-katera-yuriy-apalkov/read/page-6.html | data dostępu 2020.12.20, język ros.
  4. ↑ Norman Friedman: The Naval Institute guide to world naval weapon systems, S. 278
  5. ↑ a b https://web.archive.org/web/20131013062246/http://vadimvswar.narod.ru/ALL_OUT/TiVOut9801/RHMG/RHMG016.htm | data dostępu 2020.12.20, język ros.
  6. ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 269, 272.
  7. ↑ [http: / /redbannernorthernfleet.blogspot.com/2008_05_18_archive.html Refleksje na temat gruzińskiej marynarki wojennej na redbannernorthernfleet.blogspot.com oglądane 31 stycznia 2012 r.]
  8. ↑ https://archive.vn/20120913123651/http://www.the-grey-lynx.com/at_war.htm | data dostępu 2020.12.19 | język ang.
  9. ↑ Krzysztof Kubiak: Falklandy. Największe bitwy XX wieku, Altair, Warszawa, 1993, s:50-51
  10. ↑ Spencer C. Tucker: The Encyclopedia of Middle East Wars: The United States in the Persian Gulf, Afghanistan, and Iraq Conflicts. ABC Clio, 2010, ISBN 978-1851099474, S. 597.
  11. ↑ Marine News, Band 57, World Ship Society, S. 469.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kutry_patrolowe_projektu_1400&oldid=73142109”