Lawinit
Lawinit, lavinit – stop metali z domieszką piasku i siarki, potocznie zwany sztucznym lub czarnym marmurem[1].
Charakterystyka
edytujLawinit uzyskuje się poprzez dodanie do stopionej siarki piasek z domieszką metalu. Ten pozyskiwano z pozostałości po oczyszczaniu odlewów, który gwarantował metalicznie błyszczącą powierzchnię oraz wysoką trwałość wyrobów. W czasie ostygania lawinit jest podatny na pęknięcia[1].
Historia
edytuj
Stop opatentował niemiecki przemysłowiec i wynalazca Willy Henker, który ok. 1912 roku założył w Berlinie pierwszą fabrykę sztucznego marmuru pod nazwą Kunststein-Industrie W. Henker & CO[2]. Działała ona co najmniej do 1936 roku. Henker produkował on m.in. wazy, świeczniki, lampy, żyrandole, rozety oraz litery i szyldy reklamowe. Produkty te cechował wysoki kunszt zdobnictwa. Wyroby z lawinitu są z reguły czarne, niekiedy z kolorowymi detalami, złocone, poddane natryskowi z emalii lub brązu antycznego, rzadziej białe[3]. Na zamówienie oferowano wyroby kolorowe, lawinit marmurkowy oraz zdobiony metalową intarsją. Firma Henkera opatentowała wyroby w stylu secesyjnym i historyzującym. Następnie poszerzyła swój asortyment o produkty art déco, później zaczęto produkować też produkty nawiązujące do estetyki orientalnej i antycznej[1][4].
W 1921 r. Willy Henker złożył wniosek o przyznanie patentu na wyrób lawinitu w Stanach Zjednoczonego (udzielony w 1924 r.), Francji (przyznany w 1922 r.) i Austrii (1924). W 1922 r. firma otworzyła swoje biuro i salon sprzedaży pod nazwą Art Industries w Nowym Jorku[3]. Tam wyroby z lawinitu szybko zdobyły popularność, zwłaszcza te nawiązujące do orientu i antyku[2]. Do wzrostu popularności przyczyniły się dwie wystawy w Pittsburgh i Chicago. Na fali sukcesu, Henker sprzedał patent na wyrób stopu w Szwecji i Czechosłowacji. W 1923 r. patent wykupiła polska firma Lavinit. Krupka i Perlicz we Włocławku, działająca do 1939[5][6][1] roku. Włocławska fabryka uzupełniła wzory Henkego o własne produkty, nawiązujące do polskiej tradycji narodowej. Przez krótki okres, począwszy od 1924 roku, przedmioty z lawinitu produkowała też grudziądzka fabryka Wulkanit, która prawdopodobnie nie posiadała praw do jego wyrobu[1][4].
Współczesny odbiór
edytujObecnie wyroby z lawinitu są wysoko cenione i sprzedawane na aukcjach na całym świecie[1]. Dla porównania, w katalogu aukcji kolekcji Felicji i Antoniego Uniechowskich pt. Moje hobby to moje mieszkanie, która odbyła się 9 lutego 2021 roku w Warszawie, proponowana cena za popiersie ks. Józefa Poniatowskiego z włocławskiej fabryki Lavinint. Perlicz i Krupka wyniosła od 1000 do 1500 złotych[7].
Największa w Polsce kolekcja wyrobów lawinitowych, złożona z 63 egzemplarzy znajduje się w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku[2]. W 2020 r. MZKiD zorganizowało pierwszą wystawę monograficzną poświęconą wyrobom lawinitowym[3]. Miała ona duży wpływ na popularyzację tematu. Obecnie na zapytanie "lavinit" wyszukiwarka Google odpowiada około 11 tysiącami wyników (stan na 16.01.2022)[8]. Dla porównania, do końca 2019 roku były to raptem 42 wyniki[9]. W 2021 roku MZKiD wydało pierwszy katalog poświęcony polskim produktom lawinitowym, pod nazwą Lavinit. Między ceramiką i brązem: Wyroby lawinitowe z lat 1923-1939 w zbiorach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, autorstwa Karoliny Bandziak-Kwiatkowskiej[2][4]. Produkty fabryki Lavinit. Perlicz i Krupka są eksponowane również w Muzeum Technik Ceramicznych w Kole[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku: „Włocławska wytwórnia sztucznego marmuru „Lavinit. Krupka i Perlicz. 1923–1939”. YouTube, 2020. [dostęp 2022-01-12]. (pol.).
- ↑ a b c d Ukazał się katalog wyrobów lawinitowych ze zbiorów Muzeum we Włocławku.. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2021-12-08. [dostęp 2020-03-30]. (pol.).
- ↑ a b c Maciej Kowalczyk: Lavinint - sztuczny marmur z Włocławka. Włocławski Portal Internetowy, 2020-07-13. [dostęp 2022-01-12]. (pol.).
- ↑ a b c Karolina Bandziak-Kwiatkowska: Lavinit. Między ceramiką i brązem: Wyroby lawinitowe z lat 1923-1939 w zbiorach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Włocławek: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2021. ISBN 978-83-87950-63-7.
- ↑ Włocławek. W: Spis właścicieli kont czekowych w Pocztowej Kasie Oszczędności. Wyd. 9. Warszawa: Pocztowa Kasa Oszczędności, 1938, s. 25. [dostęp 2022-01-16].
- ↑ Niektóre źródła podają, że fabryka działała do 1936 roku, tj. do momentu sprzedania jej przez spadkobierców Krupki i Perlicza braciom Stanisławowi i Antoniemu Górzyńskim.
- ↑ Moje hobby to moje mieszkanie. Kolekcja Felicji i Antoniego Uniechowskich. Warszawa: Desa Unicum, 2021, s. 246. ISBN 978-83-66734-35-7.
- ↑ Zapytanie "lavinit". Wyszukiwarka Google, 2022-01-16. [dostęp 2022-01-16]. (pol.).
- ↑ Zapytanie "lavinit" ograniczone do wyników sprzed 31 grudnia 2019 r.. Wyszukiwarka Google, 2019-12-31. [dostęp 2022-01-16]. (pol.).
- ↑ Museum of Ceramic Technologies. European Youth Card Association, 2021. [dostęp 2022-01-16]. (pol. • ang.).
Bibliografia
edytuj- Karolina Bandziak-Kwiatkowska: Lavinit. Między ceramiką i brązem: Wyroby lawinitowe z lat 1923-1939 w zbiorach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Włocławek: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2021. ISBN 978-83-87950-63-7.