Li gui
Li gui, Gui [pana] Li (chiń. 利簋; pinyin Lì guǐ) – starożytne chińskie naczynie rytualne typu gui odlane w czasach wczesnej dynastii Zhou i upamiętniające nagrodę dla urzędnika nazwiskiem Li, ofiarowaną mu przez króla Wu z dynastii Zhou siedem dni po jego zwycięstwie nad królem Di Xinem z dynastii Shang[1][2].
Jest najwcześniejszym znanym naczyniem brązowym z czasów dynastii Zhou[1], najwcześniejszym dokumentem królewskiego podarunku z metalu[3], jednym z dwóch tylko naczyń z okresu panowania króla Wu z dynastii Zhou i jedynym znanym zapisem daty bitwy pod Muye, w której Zhou pobili wojska Shang (1045 p.n.e.), współczesnym tym wydarzeniom[4]. Z powyższych powodów to gui stanowi niezwykle ważny dokument dla datowania dynastii Shang i Zhou. Według Li Fenga napis na naczyniu jest najważniejszą pojedynczą inskrypcję dotyczącą podboju Shang przez Zhou[5]. Fundator naczynia, Li, urzędnik lub oficer, prawdopodobnie mógł uczestniczyć w tej bitwie[3], ale nic więcej o nim nie wiadomo, bo nie pojawia się on w innych inskrypcjach[1].
Ważące 7,95 kg naczynie ma postać okrągłej misy o średnicy 22 cm na prostokątnym cokole; całość jest wysoka na 28 cm[6]. Z dwóch stron posiada uchwyty w kształcie ptaków, ozdobione jest mocno wypukłym reliefem tworzącym maskę taotie; zdobnictwo zbliżone jest do wcześniejszych rytualnych naczyń shangowskich, główną różnicą jest podstawa. Naczynia tego typu, z wazą i cokołem odlanym w całości są typowe dla epoki Zhou[2]. Odnalezione w 1976 roku w powiecie Lintong (臨潼), prowincja Shaanxi, w schowku zawierającym pięć naczyń, w tym dwa inne, będące darem królów Zhou i Chen dla ich małżonek[5]. Początkowo znajdowało się w lokalnym muzeum w Lintong, a następnie zostało przeniesione do Chińskiego Muzeum Narodowego w Pekinie[2]. W 2002 roku zostało wpisane na listę zabytków objętych zakazem wywozu z Chin[7].
Napis edytuj
Inskrypcja na gui składa się z 32 znaków pisma głoszących zwycięstwo króla Wu nad Shang. Napis jest w pełni czytelny i rozpoczyna się od daty - odnosząc się do nadzwyczaj ważnego wydarzenia jakim była bitwa pod Muye. Pierwszy wers mówi, że król Wu uderzył na Shangów o poranku dnia jiazi (dnia pierwszego). Następnych siedem znaków jest trudnych do przetłumaczenia; kolejny fragment podaje następną datę: dnia xinwen (ósmego) król znajdował się w obozie Jian i obdarował urzędnika Li metalem[a]. Ten zaś wykonał to naczynie ku czci diuka Zhan (diuk Zhan był najprawdopodobniej ważnym przodkiem Li, który go w ten sposób uczcił)[8].
Data bitwy (dnia pierwszego, jiazi) pokrywa się z innymi tekstami, w szczególności z przekazaną w Księdze Dokumentów Mowie [przed bitwą] pod Muye[9] czy w rozdziale Shifu księgi Yi Zhou Shu[10].
Problematyczna część inskrypcji jest bardzo różnie tłumaczona przez różnych autorów, zarówno jeśli chodzi o znaczenia pojedynczych znaków, jak i całego fragmentu. Przykładowo, różnice odnoszą się do tego, czy król Wu złożył ofiary i wróżby wykazały, że odniesie zwycięstwo nad Shangami, czy też wróżby na ten rok wskazywały na zwycięstwo; czy też że złożył ofiary Jowiszowi i odniósł zwycięstwo, czy wreszcie, że Jowisz był tej nocy wysoko, co pomogło Zhou odnieść zwycięstwo[11]. Jednym z najbardziej kłopotliwych znaków jest występujący w dole napisu znak sui (歲), który może oznaczać ofiarę, planetę Jowisz lub rok (okres, w którym Jowisz jest widoczny na niebie odpowiada dość dokładnie jednemu rokowi). E. Shaughnessy, powołując się na fakt, że sui we wczesnych tekstach (na kościach wróżebnych) oznaczało z reguły „ofiarę”, a pozostałe znaczenia stają się powszechne później, 150-200 lat po bitwie pod Muye, sugeruje, że fragment ten należy rozumieć tak, że król Wu złożył ofiarę, zawiadamiając (przodków) o odniesionym zwycięstwie[12].
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Edward L. Shaughnessy. The Role of Grand Protector Shi in the Consolidation of the Zhou Conquest. „Ars Orientalis”. 19, s. 51–77, 1989. (ang.).
- ↑ a b c Jenny F. So. Antiques in Antiquity: Early Chinese looks at the past. „Journal of Chinese Studies”, 2008. The Chinese University of Hong Kong. (ang.).
- ↑ a b Constance A. Cook. Wealth and the Western Zhou. „Bulletin of the School of Oriental and African Studies”. 60 (2), s. 253–294, 1997. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/s0041977x00036399. (ang.).
- ↑ Shaughnessy 1991 ↓, s. 87.
- ↑ a b Li Feng: Landscape and Power in Early China. Cambridge University Press, 2006, s. 48. ISBN 0-521-85272-2. (ang.).
- ↑ Wen Fong: The great bronze age of China: an exhibition from the People's Republic of China. New York: Metropolitan Museum of Art, 1980, s. 203. ISBN 0-87099-226-0. (ang.).
- ↑ 利 簋. [w:] Chinese Cultural Heritage Protection Web Site [on-line]. [dostęp 2017-04-12]. (chiń.).
- ↑ Shaughnessy 1991 ↓, s. 88-91.
- ↑ James Legge (tłumacz): Speech at Mu. [w:] Chinese Text Project [on-line]. s. Shang Shu (Księga Dokumentów). [dostęp 2017-04-13]. (ang.).
- ↑ 世俘解 (Rozdział Shifu). [w:] 逸周書 - Lost Book of Zhou [on-line]. s. 世俘解. [dostęp 2017-04-13]. (chiń.).
- ↑ Shaughnessy 1991 ↓, s. 93-94.
- ↑ Shaughnessy 1991 ↓, s. 104-105.
Bibliografia edytuj
- Edward L. Shaughnessy: Sources of Western Zhou History. Berkeley: University of California Press, 1991, s. 87–105. ISBN 0-520-07028-3. (ang.).