Malkiel Lusternik
Malkiel Maksymilian Lusternik, także Melech Lusternik (ur. 1911 lub 1912 w Łodzi, zm. 1942 lub 1943) – polski poeta, tłumacz i literat żydowskiego pochodzenia.
| Data i miejsce urodzenia |
1911 lub 1912 |
|---|---|
| Data śmierci |
1942 lub 1943 |
| Język |
hebrajski, jidysz, polski |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki |
poezja |
Życiorys
edytujUrodził się w 1911[1] lub 1912[2] roku w Łodzi[1] w zasymilowanej rodzinie przemysłowców[3]. Uczęszczał do szkół żydowskich Icchaka Kacenelsona, następnie studiował literaturę antyczną na Uniwersytecie Warszawskim[1]. Należał do młodzieżowej organizacji syjonistycznej Gordonia, dla której napisał słowa hymnu oraz redagował czasopisma po polsku, hebrajsku i w jidisz[2]. Po studiach powrócił do Łodzi[1]. W 1932 roku, m.in. wraz z Berem Pomerancem założył czasopismo literackie „Reszit”, którego celem była popularyzacja literatury hebrajskiej[2]. W latach 1937–1938[1], wraz z Pomerancem i Natanem Eckiem[2], był redaktorem kwartalnika „Tchumim”[1]. Współpracował także z „Nowym Dziennikiem”[4]. Tłumaczył wiersze z hebrajskiego na jidysz i vice versa, przekładając m.in. twórczość Mosze Brodersona i Chaima Lejba Fuksa[1]. Z kolei z hebrajskiego na polski przetłumaczył wybór pism Aharona Dawida Gordona, który ukazał się w 1935 roku, a rok później przełożył wiersze Chaima Arlosoroffa[1].
W 1927 roku hebrajskie wiersze Lusternika ukazały się w antologii wierszy żydowskich Baderech[1]. Lusternik należał do łódzkiej grupy literackiej, publikując wiersze w jidysz na łamach „Łodzier Togblat”, „Najer Folksblat” i „Hajnt”[1]. W 1935 roku ukazał się tomik poetycki Sufat awiw zawierający 47 wierszy[2] napisanych po hebrajsku[1]. W eklektycznej poezji Lusternika można było z jednej strony wyczuć wpływ palestyńsko-hebrajskiego modernizmu Abrahama Szlonskiego, który dążył do czystego symbolizmu, a z drugiej strony inspirację twórczością członków Kwadrygi[2]. Lusternik poruszał tak różnorodne tematy, jak ciężkie warunki życiowe w okresie kryzysu, czy pionierskie działania w Palestynie[2]. Pośród jego wierszy znajdują się także pełne humoru utwory satyryczne nawiązujące do twórczości Juliana Tuwima[2].
Podczas II wojny światowej Lusternik znalazł się w getcie warszawskim[1][2], gdzie udzielał się w Tkumie[1] – tajnym ugrupowaniu syjonistycznym[2]. W 1941 roku przebywał w getcie w Opatowie[2], gdzie należał do ważnych postaci lokalnego życia[5] i pracował dla Żydowskiej Samopomocy Społecznej[3]. Tam rozmawiał z nim Icchak Cukierman, który bezskutecznie próbował zachęcić Lusternika do stworzenia kibucu, o czym później pisał w swych wspomnieniach[5]. O Lusterniku pisała także Janina Bauman we wspomnieniach Zima o poranku. Opowieść dziewczynki z warszawskiego getta[6].
Istnieją sprzeczne informacje na temat czasu i miejsca śmierci Lusternika. Według niektórych źródeł, zginął latem 1942 roku, próbując podjąć ucieczkę z getta warszawskiego[1], według innych zginął w 1943 roku w Auschwitz-Birkenau[2]. Jego nazwisko znalazło się na liście grupy Ładosia[7].
W 2017 roku wiersze Lusternika ukazały się w polskim przekładzie w antologii Sztetl, szund, bunt i Palestyna: antologia twórczości literackiej Żydów w Łodzi (1905–1939) w tłumaczeniu Dariusza Dekierta[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Malkiek Lusternik, [w:] Sztetl, szund, bunt i Palestyna: antologia twórczości literackiej Żydów w Łodzi (1905–1939), Krystyna Radziszewska, Dariusz Dekiert, Ewa Wiatr (red.), wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017, s. 319, ISBN 978-83-8088-470-0.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Itay B. Zutra, Lusternik, Malki’el [online], YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe [dostęp 2021-08-28] (ang.).
- ↑ a b Maria Borzęcka, Malkiel Maksymilian Lusternik w Opatowie | Virtual Shtetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2021-08-28].
- ↑ Eugenia Prokop-Janiec, Polish-Jewish Literature in the Interwar Years, Syracuse University Press, 2003, s. 21, ISBN 978-0-8156-2984-9 (ang.).
- ↑ a b Krzysztof Urbański, Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim, Kraków: Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004, s. 148–149, ISBN 83-7271-260-3.
- ↑ Zima o poranku. Opowieść dziewczynki z warszawskiego getta [online], new.getto.pl [dostęp 2021-08-28].
- ↑ Lista Ładosia – Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2021-08-28] (pol.).