Marceli Żółtowski (1900–1940)
Marceli Teodor Marek Żółtowski herbu Ogończyk[1] (ur. 18 czerwca 1900 w Jarogniewicach, zm. 16–19 kwietnia 1940 w Katyniu) – polski ziemianin – hrabia, żołnierz, działacz społeczny, porucznik kawalerii rezerwy Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kawaler Orderu Virtuti Militari i ofiara zbrodni katyńskiej.
| |
 porucznik kawalerii
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16-19 kwietnia 1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1919–1920, 1939–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca szwadronu |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się 18 czerwca 1900 w Jarogniewicach, w powiecie kościańskim, w znanej wielkopolskiej rodzinie ziemiańskiej Adama Żółtowskiego (1866–1934) i Marii z Kwileckich (1870–1959)[1][2].
Aby uniknąć germanizacji zarówno Marceli jak i jego rodzeństwo zostali wysłani do szkół za granicą. Ze względu na młody wiek nie uzyskał zgody rodziców na udział w powstaniu wielkopolskim, ale już dwa lata później po ukończeniu szkolenia na podchorążych walczył w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach 16 pułku ułanów wielkopolskich przeciwko armii Budionnego. 3 sierpnia 1920 został ranny w nogę[3] i wrócił do rodzinnych Jarogniewic, gdzie leczony był przez chirurga z Kościana. Za zasługi wojenne odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy[3][4][5].
17 października 1929 r. ożenił się z Różą Turno i objął po swoim wuju majątek Głuchowo. Oprócz gospodarowania poświęcał czas na swoje hobby, którymi była jazda konna i motoryzacja. Angażował się także wraz z żoną społecznie i charytatywnie na rzecz mieszkańców Głuchowa i okolic organizując wiejski ośrodek zdrowia, bibliotekę, półkolonie dla dzieci i kursy dokształcające dla ich rodziców. Ze związku Marcelego i Róży urodziło się czworo dzieci. 29 stycznia 1932 został mianowany porucznikiem ze starszeństwem z 2 stycznia 1932 i 28. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych kawalerii[6].
24 sierpnia 1939 r. powołany został do 17 pułku ułanów wielkopolskich w Lesznie. 26 sierpnia stawił się w Ośrodku Zapasowym Wielkopolskiej Brygady Kawalerii w Kraśniku Lubelskim i objął dowództwo szwadronu 17 puł. W nocy z 30 września na 1 października dostał się nad Sanem do niewoli sowieckiej. Został rozstrzelany między 16 a 19 kwietnia 1940[7]. Figuruje na liście wywózkowej 032/1 z 14 kwietnia 1940, poz. 91[8].
O pobycie por. Marcelego Żółtowskiego w Kozielsku wspominał w liście do rodziny z 1962 r. prof. Stanisław Swianiewicz:
Podczas pobytu w obozie w Kozielsku por. Żółtowski był w dobrym zdrowiu oraz odznaczał się niezachwianą postawą moralną. W marcu 1940 r. gdy rozeszła się pogłoska, że wkrótce nastąpi likwidacja obozu kozielskiego oraz że jeńcy mają być odesłani do kraju, namawiał kolegów, aby ostro protestowali przeciwko takiemu rozwiązaniu sprawy. Uważał on, że odesłanie do kraju równałoby się odesłaniu do obozów niemieckich, gdzie bylibyśmy unieruchomieni do końca wojny. Natomiast dopóki byliśmy w Rosji, mogliśmy mieć nadzieję, że wytworzy się taka sytuacja polityczna, w której władze sowieckie pozwolą nam wyjechać do zachodnich krajów sojuszniczych. Pragnął on gorąco wziąć jeszcze udział w walkach...[9]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 3360 – 30 czerwca 1921[10][11][12][8]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[8]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Marek Jerzy Minakowski: Marceli Teodor Marek hr. (primog.) Żółtowski h. Ogończyk. [w:] Wielka Genealogia Minakowskiego [on-line]. Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne, 2019-12-29. [dostęp 2019-12-29]. (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 743.
- ↑ a b Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ Piotr Bauer, Jerzy Zielonka, „Żołnierska droga przez mękę”, Kościan, Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej, Biblioteczka „Wiadomości Kościańskich”, 1990, str. 41
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 168.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 1 lutego 1932 roku, s. 108.
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 330.
- ↑ a b c Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 339.
- ↑ Piotr Bauer, Jerzy Zielonka, „Żołnierska droga przez mękę”, Kościan, Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej, Biblioteczka „Wiadomości Kościańskich”, 1990, Str. 42
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 16 lipca 1921 roku, s. 1151.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 169.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Kazimierz Banaszek, Krystyna Wanda Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
- Piotr Bauer, Jerzy Zielonka, „Żołnierska droga przez mękę”, Kościan, Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej, Biblioteczka „Wiadomości Kościańskich”, 1990.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
- Żółtowski Marceli. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.38-2931 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-23].
- Marceli Teodor Marek hr. (primog.) Żółtowski h. Ogończyk w Wielkiej Genealogii Minakowskiego