Maria Dziewicka
Maria („Muta”) Dziewicka (ur. 14 czerwca 1912 w Wilnie, zm. 28 grudnia 1997 w Warszawie) – polska ekonomistka, przed II wojną światową działaczka lewicy komunistycznej, po wojnie pracownik naukowy, współpracownik opozycji w latach 70. i 80.
Życiorys
edytujOkres do 1944
edytujUrodziła się w rodzinie Mariana Dziewickiego, wileńskiego działacza społecznego, i Heleny z Jazdowskich, nauczycielki. Miała siostrę Irenę Sztachelską, i brata Jerzego Dziewickiego. Ukończyła Gimnazjum Sióstr Nazaretanek w Wilnie, następnie studiowała Wydziału Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, w czasie studiów wstąpiła do Komunistycznego Związku Młodzieży Polski (1932), w 1933 należała do założycieli powiązanego z Komunistyczną Partią Polski Związku Lewicy Akademickiej „Front”, w którym działała m.in. ze swoją siostrą Ireną. W 1935 została aresztowana w związku z działalnością komunistyczną, sądzona w 1936 w tzw. procesie Lewicy Akademickiej, została jednak uniewinniona[1]. Po ukończeniu studiów w 1936 pracowała w Instytucie Pracy Społecznej w Wilnie (1936–1938), Instytucie Spraw Społecznych w Warszawie (1938–1939), Instytucie Gospodarki Społecznej w Warszawie (1939). W 1940 zatrzymana przez władze sowieckie przy próbie przekroczenia granicy niemiecko-radzieckiej, następnie więziona przez siedem miesięcy. Po zwolnieniu przebywała w Białymstoku i Wilnie, gdzie pracowała w „Prawdzie Wileńskiej”. Po wkroczeniu wojsk niemieckiej ukrywała się do 1944. W 1944 należała do założycieli wileńskiego oddziału Związku Patriotów Polskich, w tym samym roku repatriowana, zamieszkała w Warszawie.
Okres od 1944
edytujW latach 1944–1947 była kierownikiem Wydziału Kultury Zarządu Głównego Samopomocy Chłopskiej, następnie pracowała w Wydziale Rolnym KC PPR, jako kierownik wydziału w Instytucie Ekonomiki Rolnej w Warszawie (1949–1950), wykładowca Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych (1950–1951). Od 1944 należała do PPR, od 1948 do PZPR. Od 1951 do 1968 była pracownikiem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie, w Katedrze Ekonomiki Produkcji, od 1955 równocześnie ponownie w Instytucie Ekonomiki Rolnej. W 1963 opublikowała pracę Chłopi – robotnicy. Wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez Instytut Ekonomiki Rolnej.
W marcu 1968 poparła uczestników protestów studenckich, za co w tym samym roku została zmuszona do przejścia na emeryturę i usunięta z PZPR. W latach 70. wspierała działania opozycji demokratycznej. Była sygnatariuszem tzw. Listu 7 do delegatów na VII Zjazd PZPR i I sekretarza PZPR Edwarda Gierka w sprawie reformy ustroju społeczno-gospodarczego (1975) oraz listu w sprawie powołania nadzwyczajnej komisji poselskiej dla zbadania nadużyć MO i SB w czasie wydarzeń czerwca 1976. Od lutego 1978 należała do Towarzystwa Kursów Naukowych, była także wykładowcą Uniwersytetu Ludowego w Zbroszy Dużej, wspierała działania Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. 20 sierpnia 1980 podpisała apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[2].
W stanie wojennym w jej mieszkaniu ukrywali się działacze „Solidarności”, działała także hurtownia i sporadycznie drukarnia Niezależnej Oficyny Wydawniczej.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 12 marca 1946[3], 13 lipca 1955[4])
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[5]
Przypisy
edytuj- ↑ Proces „lewicy akademickiej” U. S. B. przed Sądem Apelacyjnym w Wilnie. „ABC Nowiny Codzienne”. Rok XI, Nr 148, s. 3, 21 maja 1936. Warszawa: Spółka Wydawnicza „Zgoda”. [dostęp 2024-02-13].
- ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 53, poz. 95 „w uznaniu zasług, położonych przy realizacji reformy rolnej oraz rozwoju i działalności Związków Samopomocy Chłopskiej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1164 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie szkolnictwa wyższego”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia
edytuj- Ryszard Terlecki Uniwersytet Latający i Towarzystwo Kursów Naukowych 1977–1981, Kraków-Rzeszów 2000.
- Marzec 1968 w dokumentach MSW. Tom 2. Kronika wydarzeń. Część I, wyd. IPN, Warszawa 2009 (tam biogram, s. 471).
- Ludzie Nowej 1977–2010, b.m. i d.w.
- Jarosław Kurski, Włóczędzy i sztandary (1) [online], Wyborcza.pl, 6 czerwca 2001 [zarchiwizowane z adresu 2010-09-08].
- Jarosław Kurski, Włóczędzy i sztandary (2) [online], Wyborcza.pl, 6 czerwca 2001 [zarchiwizowane z adresu 2011-02-25].