Marian Turkowski

polski żołnierz

Marian Turkowski (ur. 28 lipca 1894 w Wojakowej, zm. 13 grudnia 1948 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Marian Turkowski
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

28 lipca 1894
Wojakowa

Data i miejsce śmierci

13 grudnia 1948
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1914–1948

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

3 Dywizja Piechoty Legionów
7 Łużycka Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca dywizji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
bitwa pod Kostiuchnówką
bitwa pod Kaniowem
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
bitwa pod Iłżą

Faksymile
Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP, nadany dwukrotnie) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Komandor Orderu Miecza (Szwecja) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)

Życiorys

edytuj
 
Grób Mariana Turkowskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Urodził się 28 lipca 1894 w Wojakowej, w ówczesnym powiecie brzeskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Wincentego, kondyktora, i Zofii z Piechników[1][2]. Ukończył szkołę ludową w Iwkowej, a w czerwcu 1913 zakończył naukę w c. k. Gimnazjum w Bochni, złożonym egzaminem dojrzałości[3][4][5]. Do klasy VIIIB uczęszczał między innymi z Zygmuntem Bierowskim i Leopoldem Ślizowskim[5]. W grudniu 1912 wstąpił do Związku Strzeleckiego[6]. Ukończył kurs podoficerski „Strzelca” i w sierpniu 1913 wziął udział w szkole letniej w Stróży[3][2]. W roku akademickim 1913/1914 ukończył dwa semestry na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego[7][2].

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Żołnierz 2, potem 3 pułku piechoty. 18 stycznia 1915 został mianowany chorążym, a 25 czerwca tego roku podporucznikiem w piechocie[8]. 5 lipca 1916 został ranny w bitwie pod Kostiuchnówką i dostał się do niewoli rosyjskiej[7]. W 1917 uciekł z niewoli do Moskwy, gdzie pracował w Związku Piłsudczyków[3]. W lipcu 1918 został aresztowany w Wołogdzie i osadzony w moskiewskim więzieniu Butyrki[3]. W grudniu tego roku został uwolniony w drodze wymiany i wrócił do Polski[3].

16 stycznia 1919 został przyjęty z dniem 1 stycznia 1919 do Wojska Polskiego z byłych Legionów Polskich, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia porucznika i 22 stycznia 1919 przydzielony do Białostockiego Pułku Strzelców[9][10] na stanowisko dowódcy batalionu[3]. 1 grudnia 1919 został mianowany kapitanem w piechocie z dniem 1 grudnia 1919[11]. Wziął udział w wojnie z bolszewikami, jako dowódca Białostockiego Pułku Strzelców, który 12 października 1921 został przemianowany na 79 pułk piechoty. Dostał się do niewoli litewskiej. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[12].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i przez kolejnych 13 lat dowodził 79 pułkiem piechoty w Słonimiu[13][14][15][16][17]. W tym czasie, 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 332. lokatą w korpusie oficerów piechoty[18], 9 września 1924 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923 i 85. lokatą w korpusie oficerów piechoty[19], a 1 stycznia 1929 prezydent RP nadał mu stopień pułkownika z dniem 1 stycznia 1929 i 21. lokatą w korpusie oficerów piechoty[20][21]. W Rembertowie ukończył kurs dowódców pułków (1922) i kurs dowódców piechoty dywizyjnej (1928)[22].

W lipcu 1933 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 27 Dywizji Piechoty w Kowlu[23], a w październiku 1935 komendantem Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. W 1936 został wiceprezesem Stowarzyszenia Bochniaków (prezesem został płk Tadeusz Jakubowski, drugim wiceprezesem ppłk Leopold Okulicki)[24]. 5 maja 1938 został mianowany dowódcą 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu[25]. W tym samym roku dowodził akcją niszczenia cerkwi prawosławnych na Lubelszczyźnie[26].

W kampanii wrześniowej dowodził 3 Dywizją Piechoty Legionów[22]. 8 września w bitwie pod Iłżą został ranny i dostał się do niewoli niemieckiej[22]. Po wyjściu ze szpitala trafił do Oflagu VII A Murnau[22]. 30 kwietnia 1945 uwolniony przez armię amerykańską, pozostał w Polskim Ośrodku Wojskowym Murnau do 20 sierpnia tego roku[22].

Po uwolnieniu z niewoli w 1945 wrócił do kraju i został przyjęty do Wojska Polskiego[22]. Od 14 września 1945 pełnił obowiązki szefa Wydziału Szkół Oficerskich Departamentu Piechoty i Kawalerii Ministerstwa Obrony Narodowej, a od 10 sierpnia 1946 szefa tegoż departamentu[22]. W tym samym roku został awansowany na stopień generała brygady[22]. Od 14 lipca 1947 do 10 września 1948 dowodził 7 Łużycką Dywizją Piechoty w Bytomiu[27][28]. 30 września 1948 został przeniesiony w stan spoczynku[28].

Zmarł 13 grudnia 1948 w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[28] (kwatera A 22-Tuje-5)[29].

Ordery i odznaczenia

edytuj
  1. Marian Turkowski był odznaczony Krzyżem Walecznych czterokrotnie i nosił to odznaczenie z trzema okuciami, pomimo tego, że w Dziennikach Personalnych MSWojsk. ogłoszono łącznie sześć nadań krzyża[35][36].
  2. Wg Waldemara Strzałkowskiego Marian Turkowski od lutego do maja 1918 miał służyć w II Korpusie Polskim w Rosji na stanowisku dowódcy kompanii i adiutanta batalionu 14 pułku strzelców polskich[22].
  3. Marian Turkowski był odznaczony dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi, pomimo tego, że w Monitorze Polskim i Dzienniku Personalnym MSWojsk. ogłoszono trzy nadania[35][36]. Ogłoszone w 1928 nadania krzyża, w odstępie ośmiu miesięcy, było niezgodne z art. 4 ustawy z dnia 23 czerwca 1923 r. o ustanowieniu „Krzyża Zasługi”[40].

Przypisy

edytuj
  1. Kolekcja ↓, s. 1.
  2. a b c Żołnierze Niepodległości : Turkowski Marian. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-03-11].
  3. a b c d e f Kolekcja ↓, s. 4.
  4. Sprawozdanie 1906 ↓, s. 81, uczeń klasy IB.
  5. a b Sprawozdanie 1913 ↓, s. 89, 95.
  6. Kolekcja ↓, s. 3, 4.
  7. a b Kolekcja ↓, s. 2, 4.
  8. Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 13.
  9. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 8 z 25 stycznia 1919, poz. 302.
  10. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 11 z 1 lutego 1919, poz. 399.
  11. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 98 z 28 grudnia 1919, poz. 4146.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 598.
  13. Spis oficerów 1921 ↓, s. 209.
  14. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 352, 402.
  15. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 307, 343.
  16. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 93, 164.
  17. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 17, 607.
  18. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 32.
  19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 94 z 14 września 1924, s. 526.
  20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929 roku, s. 1.
  21. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7, w marcu 1939 zajmował 15. lokatę.
  22. a b c d e f g h i Strzałkowski 1990 ↓, s. 831.
  23. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933, s. 127.
  24. Historia Stowarzyszenia. bochniacy.pl. [dostęp 2015-03-01].
  25. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7, 531.
  26. Matelski 2006 ↓, s. 288.
  27. Piotrowski 2003 ↓, s. 256.
  28. a b c d Strzałkowski 1990 ↓, s. 832.
  29. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-05-11].
  30. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 18 lutego 1922, s. 102.
  31. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
  32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 361.
  33. M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345.
  34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 359.
  35. a b Kolekcja ↓, s. 1 foto, 3.
  36. a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7.
  37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 23 listopada 1921, s. 1553.
  38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 24 grudnia 1921, s. 1671.
  39. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 25.
  40. M.P. z 1923 r. nr 62, poz. 458.
  41. M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 88.
  42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 19 marca 1928, s. 57.
  43. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634.
  44. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 405.
  45. M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139.
  46. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1933, s. 291.
  47. a b c Kolekcja ↓, s. 1 foto.
  48. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1937, s. 39.
  49. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 14 kwietnia 1922, s. 268.
  50. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 93.

Bibliografia

edytuj