Marian Turkowski

Marian Turkowski (ur. 28 lipca 1894 w Wojakowej, zm. 13 grudnia 1948 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Marian Turkowski
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

28 lipca 1894
Wojakowa

Data i miejsce śmierci

13 grudnia 1948
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1914–1948

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

3 Dywizja Piechoty Legionów
7 Łużycka Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca dywizji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
bitwa pod Kostiuchnówką
bitwa pod Kaniowem
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
bitwa pod Iłżą

Faksymile
Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Krzyż Zasługi (II RP)Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Komandor Orderu Miecza (Szwecja) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)

ŻyciorysEdytuj

Urodził się 28 lipca 1894 w Wojakowej, w ówczesnym powiecie brzeskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Wincentego, kondyktora, i Zofii z Piechników[1][2]. Ukończył szkołę ludową w Iwkowej, a w czerwcu 1913 zakończył naukę w c. k. Gimnazjum w Bochni, złożonym egzaminem dojrzałości[3][4][5]. Do klasy VIIIB uczęszczał między innymi z Zygmuntem Bierowskim i Leopoldem Ślizowskim[5]. W grudniu 1912 wstąpił do Związku Strzeleckiego[6]. Ukończył kurs podoficerski „Strzelca” i w sierpniu 1913 wziął udział w szkole letniej w Stróży[3][2]. W roku akademickim 1913/1914 ukończył dwa semestry na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego[7][2].

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Żołnierz 2, potem 3 pułku piechoty. 18 stycznia 1915 został mianowany chorążym, a 25 czerwca tego roku podporucznikiem w piechocie[8]. 5 lipca 1916 został ranny w bitwie pod Kostiuchnówką i dostał się do niewoli rosyjskiej[7]. W 1917 uciekł z niewoli do Moskwy, gdzie pracował w Związku Piłsudczyków[3]. W lipcu 1918 został aresztowany w Wołogdzie i osadzony w moskiewskim więzieniu Butyrki[3]. W grudniu tego roku został uwolniony w drodze wymiany i wrócił do Polski[3].

16 stycznia 1919 został przyjęty z dniem 1 stycznia 1919 do Wojska Polskiego z byłych Legionów Polskich, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia porucznika i 22 stycznia 1919 przydzielony do Białostockiego Pułku Strzelców[9][10] na stanowisko dowódcy batalionu[3]. 1 grudnia 1919 został mianowany kapitanem w piechocie z dniem 1 grudnia 1919[11]. Wziął udział w wojnie z bolszewikami, jako dowódca Białostockiego Pułku Strzelców, który 12 października 1921 został przemianowany na 79 pułk piechoty. Dostał się do niewoli litewskiej. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[12].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i przez kolejnych 13 lat dowodził 79 pułkiem piechoty w Słonimiu[13][14][15][16][17]. W tym czasie, 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 332. lokatą w korpusie oficerów piechoty[18], 9 września 1924 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923 i 85. lokatą w korpusie oficerów piechoty[19], a 1 stycznia 1929 prezydent RP nadał mu stopień pułkownika z dniem 1 stycznia 1929 i 21. lokatą w korpusie oficerów piechoty[20][21]. W Rembertowie ukończył kurs dowódców pułków (1922) i kurs dowódców piechoty dywizyjnej (1928)[22].

W lipcu 1933 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 27 Dywizji Piechoty w Kowlu[23], a w październiku 1935 komendantem Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. W 1936 został wiceprezesem Stowarzyszenia Bochniaków (prezesem został płk Tadeusz Jakubowski, drugim wiceprezesem ppłk Leopold Okulicki)[24]. 5 maja 1938 został mianowany dowódcą 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu[25]. W tym samym roku dowodził akcją niszczenia cerkwi prawosławnych na Lubelszczyźnie[26].

W kampanii wrześniowej dowodził 3 Dywizją Piechoty Legionów[22]. 8 września w bitwie pod Iłżą został ranny i dostał się do niewoli niemieckiej[22]. Po wyjściu ze szpitala trafił do Oflagu VII A Murnau[22]. 30 kwietnia 1945 uwolniony przez armię amerykańską, pozostał w Polskim Ośrodku Wojskowym Murnau do 20 sierpnia tego roku[22].

Po uwolnieniu z niewoli w 1945 wrócił do kraju i został przyjęty do Wojska Polskiego[22]. Od 14 września 1945 pełnił obowiązki szefa Wydziału Szkół Oficerskich Departamentu Piechoty i Kawalerii Ministerstwa Obrony Narodowej, a od 10 sierpnia 1946 szefa tegoż departamentu[22]. W tym samym roku został awansowany na stopień generała brygady[22]. Od 14 lipca 1947 do 10 września 1948 dowodził 7 Łużycką Dywizją Piechoty w Bytomiu[27][28]. 30 września 1948 został przeniesiony w stan spoczynku[28].

Zmarł 13 grudnia 1948 w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[28] (kwatera A 22-Tuje-5)[29].

Ordery i odznaczeniaEdytuj

UwagiEdytuj

  1. Marian Turkowski był odznaczony Krzyżem Walecznych czterokrotnie i nosił to odznaczenie z trzema okuciami, pomimo tego, że w Dziennikach Personalnych MSWojsk. ogłoszono łącznie sześć nadań krzyża[35][36].
  2. Wg Waldemara Strzałkowskiego Marian Turkowski od lutego do maja 1918 miał służyć w II Korpusie Polskim w Rosji na stanowisku dowódcy kompanii i adiutanta batalionu 14 pułku strzelców polskich[22].
  3. Marian Turkowski był odznaczony dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi, pomimo tego, że w Monitorze Polskim i Dzienniku Personalnym MSWojsk. ogłoszono trzy nadania[35][36]. Ogłoszone w 1928 nadania krzyża, w odstępie ośmiu miesięcy, było niezgodne z art. 4 ustawy z dnia 23 czerwca 1923 r. o ustanowieniu „Krzyża Zasługi”[40].

PrzypisyEdytuj

  1. Kolekcja ↓, s. 1.
  2. a b c Żołnierze Niepodległości : Turkowski Marian. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-03-11].
  3. a b c d e f Kolekcja ↓, s. 4.
  4. Sprawozdanie 1906 ↓, s. 81, uczeń klasy IB.
  5. a b Sprawozdanie 1913 ↓, s. 89, 95.
  6. Kolekcja ↓, s. 3, 4.
  7. a b Kolekcja ↓, s. 2, 4.
  8. Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 13.
  9. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 8 z 25 stycznia 1919, poz. 302.
  10. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 11 z 1 lutego 1919, poz. 399.
  11. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 98 z 28 grudnia 1919, poz. 4146.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 598.
  13. Spis oficerów 1921 ↓, s. 209.
  14. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 352, 402.
  15. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 307, 343.
  16. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 93, 164.
  17. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 17, 607.
  18. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 32.
  19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 94 z 14 września 1924, s. 526.
  20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929 roku, s. 1.
  21. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7, w marcu 1939 zajmował 15. lokatę.
  22. a b c d e f g h i Strzałkowski 1990 ↓, s. 831.
  23. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933, s. 127.
  24. Historia Stowarzyszenia. bochniacy.pl. [dostęp 2015-03-01].
  25. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7, 531.
  26. Matelski 2006 ↓, s. 288.
  27. Piotrowski 2003 ↓, s. 256.
  28. a b c d Strzałkowski 1990 ↓, s. 832.
  29. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze, www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-05-11].
  30. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 18 lutego 1922, s. 102.
  31. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
  32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 361.
  33. M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345.
  34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 359.
  35. a b Kolekcja ↓, s. 1 foto, 3.
  36. a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7.
  37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 23 listopada 1921, s. 1553.
  38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 24 grudnia 1921, s. 1671.
  39. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 25.
  40. M.P. z 1923 r. nr 62, poz. 458.
  41. M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 88.
  42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 19 marca 1928, s. 57.
  43. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634.
  44. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 405.
  45. M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139.
  46. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1933, s. 291.
  47. a b c Kolekcja ↓, s. 1 foto.
  48. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1937, s. 39.
  49. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 14 kwietnia 1922, s. 268.
  50. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 93.

BibliografiaEdytuj