Melita Norwood
Melita Norwood (ur. 25 marca 1912 w Anglii, zm. 2 czerwca 2005) – brytyjska sekretarka, agentka sowieckiego wywiadu.
| Data urodzenia |
25 marca 1912 |
|---|---|
| Data śmierci |
2 czerwca 2005 |
| Zawód, zajęcie |
sekretarka, agentka KGB |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Urodzona 25 marca[1] 1912 roku w południowej Anglii córka łotewskiego introligatora i wydawcy Peterisa Zirnisa i Gertrude Stedman. Ojciec Norwood miał zdecydowanie prosowieckie poglądy, w swoim wydawnictwie publikował tłumaczenia dzieł Lenina i Trockiego[2] i wydawał tygodniki „The Southern Worker” oraz „Labour and Socialist Journal”[1], a matka należała do lewicowej Co-operative Party[2]. Jej ojciec zmarł, gdy miała sześć lat, a cztery lata później wraz z matką przeniosła się do Thornhill koło Southampton, gdzie zamieszkała z ciotką, jedną z pierwszych aktywistek związkowych. Ukończyła Itchen Secondary School[1], a następnie podjęła studia z logiki i łaciny na Uniwersytecie w Southampton, ale porzuciła je po roku i przeniosła się do Londynu[3]. Początkowo pracowała w piekarni[1]. Od 1932 roku pracowała jako sekretarka w należącym do sektora przemysłu obronnego British Non-Ferrous Metals Research Association i po kilku latach awansowała na stanowisko sekretarki szefa tej instytucji[2].
Zaraz po przeprowadzce do Londynu związała się z Independent Labour Party[1]. Od 1935 roku żona pochodzącego z Rosji komunizującego nauczyciela Hilarego Nussbauma[2], z którym miała córkę Anitę[3]. Już po ślubie para zmieniła nazwisko na Norwood[2]. Po rozpadzie ILP w 1936 roku wraz z częścią jej działaczy należała do Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii[2], w której poznała Andrew Rothsteina. Z jego rekomendacji[3] została w 1937 roku zwerbowana przez agentów sowieckiego wywiadu. Ponieważ pracowała w instytucji powiązanej z brytyjskim programem jądrowym, miała dostęp do niektórych dokumentów tego programu, a dodatkowo jej szef był członkiem jego komitetu doradczego. Nie mając wiedzy w zakresie fizyki jądrowej, Norwood jedynie fotografowała pozyskiwane dokumenty i przekazywała te fotografie łącznikom[2]. Jej działalność pozwoliła ZSRS przyśpieszyć o dwa lata ukończenie prac nad bronią atomową[3]. Agentka wywiadu MI5 Mona Maund zidentyfikowała Norwood jako możliwego szpiega, jednak jej raport odrzucił Jasper Harker, który nie uwierzył, że kobiety mogą być dobrymi szpiegami[3].
W 1943 roku Norwood urodziła córkę i przez 3 lata zajmowała się dzieckiem, a po powrocie z urlopu wychowawczego do przejścia na emeryturę w 1972 roku pracowała ponownie w British Non-Ferrous Metals Research Association, przekazując dostępne jej dokumenty[2]. Tym samym Norwood była jedną z najbardziej wartościowych agentek KGB. W 1945 roku została pozytywnie zweryfikowana przez kontrwywiad i uzyskała certyfikat dostępu do tajemnic państwowych, jednak ograniczono jej dostęp do tajnych danych w 1949 roku, a dwa lata później całkiem odebrano z powodu oficjalnej i nieukrywanej przynależności do Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii. Pomimo tego Norwood nadal przekazywała tajne dokumenty sowietom, chociaż w 1965 roku kontrwywiad zaczął podejrzewać ją o działalność szpiegowską[3] dzięki odszyfrowaniu sowieckiej korespondencji[1]. Tym razem nie została jednak aresztowana z powodu obaw o wpływ tego aresztowania na inne śledztwa[3]. Aż do końca swojej kariery Norwood nie została zdemaskowana. W 1979 roku wraz z mężem odwiedziła Moskwę, gdzie za swoją działalność została odznaczona Orderem Czerwonego Sztandaru[2], choć odmówiła przyjęcia nagrody pieniężnej[3]. Dopiero w 1992 roku brytyjski wywiad MI6 zwerbował i sprowadził do kraju archiwistę KGB Wasilija Mitrochina, który przywiózł ze sobą archiwum 25 000 zmikrofilmowanych dokumentów KGB, wśród nich raporty Norwood[2].
Kontrwywiad MI5 zdecydował nie prowadzić dochodzenia przeciwko Norwood, obawiając się posądzeń o prześladowanie starszej osoby. Siedem lat później ukazała się książka historyka Christophera Andrew i Wasilija Mitrochina Archiwum Mitrochina, w której m.in. szczegółowo opisano działalność Norwood. Po tym zdarzeniu poddano ją serii przesłuchań, jednakże pomimo nacisków mediów nie została osądzona za szpiegostwo[2] i zmarła 2 czerwca[1] 2005 roku na wolności. Krótko po przesłuchaniach zorganizowała konferencję prasową przed swoim domem, w trakcie której broniła swojej działalności[2].
W 2019 roku miał premierę poświęcony Norwood brytyjski film z Judi Dench w roli tytułowej Tajemnice Joan[2] (Red Joan), stworzony na podstawie książki Jennie Rooney[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Melita Norwood, 28 czerwca 2005, ISSN 0307-1235 [dostęp 2019-06-22] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Andrzej Hennel: Atomowa agentka. Prawda i fikcja w szpiegowskim filmie „Tajemnice Joan”. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2019-06-21. [dostęp 2019-06-21]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Tomasz-Marcin Wrona: „Myślałam, że uszło mi już na sucho”. „Słodka staruszka” na sowieckich usługach. [w:] TVN24 [on-line]. [dostęp 2019-06-21]. (pol.).