Mikołaj Arciszewski
Mikołaj Arciszewski ps. Michał (ur. 23 stycznia 1908 w Helsinkach, zm. 11 maja 1943 w Warszawie) – uczestnik kampanii wrześniowej, rysownik, dziennikarz (początkowo w poznańskim tygodniku „Od A do Z” następnie w bydgoskiej redakcji „Dnia Pomorskiego”, a od 1934 w gdyńskiej mutacji tej gazety: „Gazecie Morskiej”, w 1936 wraz z redaktorem Józefem Dobrostańskim rozpoczął wydawać tygodnik „Torpeda”, noszący podtytuł „Oczy i uszy Gdyni”[1]), kapitan Wojska Polskiego, dowódca pieszej 5 osobowej grupy specjalnej "Michała" zrzuconej na terenie Polski ze wschodu - twórca sieci wywiadowczej pracującej na rzecz Armii Czerwonej, więzień Pawiaka.
| |
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia |
23 stycznia 1908 |
|---|---|
| Data śmierci |
11 maja 1943 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
Życiorys
edytujUrodził się 23 stycznia 1908 w Helsinkach, w rodzinie Mikołaja[2][3].
Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 i 2148. lokatą, a na stopień porucznika rezerwy awansowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1938 i 377. lokatą w korpusie oficerów piechoty[3].
Zmobilizowany w sierpniu 1939 roku w czasie kampanii wrześniowej uczestniczył w rejonie Tczewa i Świecia oraz walkach w obronie Warszawy, gdzie uzyskał awans do stopnia kapitana. Po kapitulacji uniknął niemieckiej niewoli i przedostał się na Litwę do Wilna, gdzie po jego zajęciu przez Litwę został internowany. Następnie w wyniku zajęcia Litwy przez Związek Radziecki internowany i przewieziony do Związku Radzieckiego. Tam został członkiem grupy oficerów pn. "Lewica Demokratyczna" i był jednym z inicjatorów Memoriału do Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej z propozycją udziału internowanych oficerów polskich we wspólnej walce z Niemcami. Został wraz z grupą polskich oficerów i żołnierzy internowany na Litwie, a po zajęciu Litwy, Łotwy i Estonii przez ZSRR w lipcu 1940 został osadzony w obozie w Kozielsku (w literaturze mówi się o tym jako Kozielsk II), a następnie w obozie w Griazowcu. Wcześniej z Kozielska wywieziono polskich żołnierzy i zamordowano w Katyniu.
Arciszewski deklarował chęć czynnej walki z III Rzeszą, po układzie Sikorski-Majski nie wstąpił do Armii Andersa, tylko wybrał drogę współpracy z ZSRR[4]. W nocy 17 sierpnia 1941 jako skoczek spadochronowy został zrzucony wraz z grupą dywersyjną w powiecie piotrkowskim na polach miejscowości Zofiówka k. Wadlewa. Po przedostaniu się do Warszawy nawiązał łączność radiową z Rosjanami i zorganizował sieć wywiadowczą będąc jednocześnie głównym źródłem informacji Armii Czerwonej na terenie Polski, przyczyniając się do porażki hitlerowskich Niemiec na froncie wschodnim w 1942 r.[5] Przebywając na kwaterze w Józefowie, został ujęty przez Niemców 25 lipca 1942 po walce, w której został ranny[6]. Będąc więźniem Pawiaka nikogo nie wydał, został zamordowany 11 maja 1943[7], rozstrzelany na terenie ruin w getcie warszawskim[8].
Do 2018 r. był patronem szkoły podstawowej w Wadlewie (obecnie Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II)[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Marek Słodownik, Rok prasy morskiej: „Torpeda" 1936-1937 [online], Żeglarski.info, 17 września 2019 [dostęp 2020-11-28] (pol.).
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-28]..
- ↑ a b Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 102, 660.
- ↑ Rocznik Toruński 9/1974, artykuł D. Steyera, s. 272
- ↑ Dariusz Kaliński, „Cichociemni” ze Wschodu. Dowiedz się jak polscy dywersanci zniweczyli plany Hitlera!, 28 listopada 2015 [dostęp 2020-11-28] (pol.).
- ↑ Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa, Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa [online], 27 listopada 2020.
- ↑ Praca zbiorowa 1975 ↓, s. 10.
- ↑ Leon Wanat, Za murami Pawiaka, Warszawa 1985, s. 338.
- ↑ Jacek Walczyk, UCHWAŁA Nr XXXVIII/399/2018 RADY GMINY DRUŻBICE z dnia 15 października 2018 r. [online], 15 października 2018.
Bibliografia
edytuj- Praca zbiorowa: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: MON, 1975.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.